Skipulagt íþróttastarf, áfengisneysla og reykingar meðal unglinga

-­‐  Þeir   unglingar   sem   stunda   íþróttir   með   íþróttafélagi   eru   ólíklegri   til   þess   að  
neyta  áfengis  og  reykja  sígarettur.  
-­‐  Þeir   unglingar   sem   eiga   vini   sem   neyta   áfengis   eða   reykja   sígarettur   eru  
líklegri  til  þess  að  neyta  áfengis  eða  reykja  sígarettur  sjálfir.  
-­‐  Íþróttaiðkun  með  íþróttafélagi  hefur  áhrif  á  sambandið  á  milli  áfengisneyslu  
og  reykinga  vina  og  áfengisneyslu  og  reykinga  unglinga.  
-­‐  Strákar  eru  líklegri  en  stelpur  til  að  neyta  áfengis  og  reykja  sígarettur.  
-­‐  Því  eldri  sem  unglingarnir  eru  því  líklegri  eru  þeir  til  að  neyta  áfengis  og  reykja  
sígarettur.  
-­‐  Í  þeim  skólahverfum  sem  hafa  hátt  hlutfall  unglinga  sem  stunda  íþróttir  með  
íþróttafélagi  kemur  fram  lágt  hlutfall  bæði  áfengisneyslu  og  reykinga.  
-­‐  Þeir   unglingar   sem   æfa   ekki   íþróttir   en   tilheyra   skólahverfi   þar   sem   er   hátt  
hlutfall  unglinga  sem  æfir  íþróttir  eru  ólíklegri  til  að  neyta  áfengis  og  reykja  
sígarettur  en  þeir  unglingar  sem  æfa  ekki  íþróttir  en  tilheyra  skólahverfi  þar  
sem  er  lágt  hlutfall  unglinga  sem  æfir  íþróttir.    

   
 
46  
-­‐  Þegar   unglingar   byrja   í   framhaldsskóla   þá   eru   þeir   líklegir   til   að   hætta   í  
íþróttum.  
-­‐  Þegar  unglingar  byrja  í  framhaldsskóla  þá  eru  þeir  líklegir  til  að  byrja  að  neyta  
áfengis  og  prófa  að  reykja  sígarettur.  
Reynt   verður   eftir   besta   móti   að   sannreyna   ofangreindar   tilgátur   með   því   að  
rannsaka   ítarlega   tengsl   íþróttaiðkunar   við   áfengisneyslu   og   reykingar   unglinga   á  
einstaklingsstigi  sem  og  hverfastigi.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
47  
Aðferð  
Gögn  rannsóknar  
Rannsókn   þessi   byggist   á   megindlegri   aðferðafræði   þar   sem   unnið   er   með   stór  
gagnasöfn   úr   tveimur   þýðisrannsóknum.   Til   þess   að   fá   sem   ítarlegastar   og  
fjölbreyttastar  niðurstöður  er  notast  við  nokkrar  tegundir  af  ólíkum  gögnum.  Unnið  
er  með  fyrirliggjandi  gögn  úr  spurningalistakönnunum  frá  Rannsóknum  og  greiningu  
þar  sem  greind  verða  svör  unglinga  í  efstu  bekkjum  grunnskóla  ásamt  því  að  einum  
árgang  verður  fylgt  eftir  og  rannsakaður  í  lok  10.  bekkjar  og  síðan  einu  og  hálfu  ári  
síðar   við   upphaf   annars   árs   í   framhaldsskóla.   Gögnin   eru   greind   bæði   á  
einstaklingsstigi  og  hverfastigi  þar  sem  skoðuð  verða  hlutföll  ákveðinna  þátta  innan  
ólíkra   skólahverfa.   Úrvinnsla   gagna   fór   fram   í   tölfræðiforritinu   SPSS   og   myndir   og  
töflur  voru  unnar  í  Excel.    
Framkvæmd  rannsóknar  
Ungt  fólk  spurningalistakannanir  
Frá  árinu  1992  hefur  markvisst  verið  unnið  að  rannsóknum  meðal  barna  og  unglinga  
með   það   að   leiðarljósi   að   kanna   ítarlega   hagi,   líðan   og   lífshætti   unglinga   í   efstu  
bekkjum  grunnskóla  og  framhaldsskóla.  Rannsóknir  og  greining  hafa  frá  árinu  1998  
staðið  að  þessum  rannsóknum  í  samstarfi  við  Mennta-­‐  og  menningarmálaráðuneytið.  
Mikil   áhersla   er   lögð   á   að   nýta   rannsóknirnar   í   þekkingarsköpun   þar   sem   fer   fram  
kerfisbundin   greining   á   upplýsingum   um   hagi   og   líðan   unglinga.   Þannig   geta   þeir  
fjölmörgu  aðilar  sem  koma  að  mennta-­‐  íþrótta-­‐  og  æskulýðsmálum  ungmenna  nýtt  
sér  niðurstöður  rannsóknanna  í  starfi  sínu  (Álfgeir  Logi  Kristjánsson,  o.fl.  2012).    
Í  þessari  rannsókn  er  unnið  með  tvær  spurningalistakannanir,  sú  fyrri  er  Ungt  fólk  
rannsókn  frá  árinu  2012  sem  rannsakar  nemendur  í  8.  9.  og  10.  bekk  í  grunnskóla  og  
sú   síðari   er   Ungt   fólk   rannsókn   sem   tekur   til   nemenda   í   framhaldsskóla   frá   árinu  
2013.   Ofangreindum   könnunum   var   ætlað   að   rannsaka   ítarlega   hagi   og   lífshætti  
unglinga   og   voru   þeir   því   spurðir   spurninga   sem   snúa   að   félags-­‐   tómstunda-­‐   og  
íþróttastarfi,   heilsu   og   líðan   ásamt   viðhorfi   til   náms   og   skólastarfs,   tengslum   við  
foreldra  og  vini  ásamt  vímuefnaneyslu  svo  dæmi  séu  tekin.  

   
 
48  
Mun  ítarlegar  er  unnið  með  könnunina  fyrir  grunnskólanemendur  frá  árinu  2012,  
en  þar  er  unnið  með  gögnin  í  heild  sinni  á  einstaklings  stigi  þar  sem  unglingarnir  og  
einkenni  þeirra  eru  skoðuð  en  einnig  er  unnið  með  gögnin  á  skólahverfa  stigi  þar  sem  
unnið   er   með   einkenni   úr   hverju   skólahverfi   fyrir   sig.   Könnunin   fyrir  
framhaldsskólanemendur   frá   árinu   2013   er   notuð   til   þess   að   fylgja   eftir   einum  
árgangi  úr  grunnskóla  og  yfir  í  framhaldsskóla.  Sá  árgangur  sem  varð  fyrir  valinu  er  
árgangur  þeirra  unglinga  sem  eru  fæddir  árið  1996  þar  sem  þeir  voru  í  10.  bekk  árið  
2012   og   hafa   svo   lokið   við   fyrsta   ár   í   framhaldsskóla   þegar   þeir   taka  
framhaldsskólakönnunina  árið  2013.    
Ungt  fólk  2012  
Framkvæmd   rannsóknarinnar   fór   þannig   fram   að   í   febrúar   árið   2012   var  
spurningalistum   dreift   á   alla   grunnskóla   landsins   sem   hafa   starfandi   unglingadeild.  
Könnunin  var  lögð  fyrir  alla  nemendur  í  8.  9.  og  10.  bekk  sem  voru  mættir  í  skólann  
þann   dag   sem   könnunin   fór   fram.   Kennarar   í   hverjum   skóla   sáu   um   að   leggja  
könnunina  fyrir.  Könnunin  var  nafnlaus  og  svörin  þar  með  órekjanleg  til  einstaklinga.  
Nemendur   áttu   að   svara   spurningalistanum   eftir   bestu   getu   og   fengu   til   þess   tvær  
kennslustundir  í  skólanum.  Spurningalistinn  var  32  síðna  langur  og  innihélt  samtals  
89   spurningar   en   hluti   þeirra   var   í   nokkrum   liðum   (Álfgeir   Logi   Kristjánsson,   o.fl.  
2012).  
Þátttakendur  í  könnuninni  voru  samtals  11.222  en  eftir  að  þeim  sem  svarað  höfðu  
minnihluta  spurninganna  var  eytt  út  stóðu  eftir  10.992  unglingar.  Mjög  jöfn  dreifing  
var  eftir  bekkjardeildum  en  3621  gild  svör  fengust  úr  8.bekk,  3597  úr  9.bekk  og  3670  
úr   10.bekk   ásamt   því   að   104   nemendur   tilgreindu   ekki   bekk   sinn.   Kynjahlutfall   var  
einnig  jafnt  en  gild  svör  fengust  frá  5394  strákum  og  5426  stelpum  og  104  unglingar  
að  auki  tilgreindu  ekki  kyn  sitt.  Heildarsvarhlutfall  í  könnuninni  var  86%  (Álfgeir  Logi  
Kristjánsson,  o.fl.  2012).    
Ungt  fólk  2013  
Framkvæmd   rannsóknarinnar   fór   þannig   fram   að   í   október   árið   2013   voru  
spurningalistar   lagðir   fyrir   nemendur   í   öllum   framhaldsskólum   á   Íslandi.      Þeir  
dagskólanemendur  sem  mættir  voru  í  kennslustund  á  þeim  tíma  sem  könnunin  var  
lögð  fyrir  svöruðu  henni.  Kennarar  í  viðkomandi  skóla  sáu  um  að  leggja  könnunina  

   
 
49  
fyrir   nemendur.   Könnunin   var   nafnlaus   og   svörin   því   órekjanleg   til   þátttakenda.  
Spurningalistinn  var  35  blaðsíður  að  lengd  og  innihélt  95  spurningar  en  hluti  þeirra  
var  í  nokkrum  liðum  (Hrefna  Pálsdóttir,  Margrét  Lilja  Guðmundsdóttir,  Jón  Sigfússon,  
Inga  Dóra  Sigfúsdóttir,  Álfgeir  Logi  Kristjánsson  og  Ingibjörg  Eva  Þórisdóttir,  2014).    
Þátttakendur   í   könnuninni   voru   samtals   11.116   nemendur   sem   stunda  
dagskólanám   í   framhaldsskóla.   Eftir   að   þeim   sem   höfðu   svarað   minnihluta  
spurninganna   á   listanum   var   eytt   út   stóðu   eftir   gild   svör   frá   10.892  
framhaldsskólanemum.   Kynjahlutfall   var   nokkuð   jafnt   en   svör   fengust   frá   5394  
strákum  og  5590  stelpum  ásamt  því  að  132  gáfu  ekki  upp  upplýsingar  um  kyn  sitt.  
Þátttakendur  í  könnuninni  voru  á  fæddir  á  bilinu  1990  til  1998  en  einungis  er  notast  
við   árgang   fæddan   1996   í   þessari   rannsókn   en   2698   unglingar   fæddir   það   ár   tóku  
könnunina.  Heildarsvarhlutfall  var  75,5%  (Hrefna  Pálsdóttir  o.fl.  2014).    
Mikilvægt  er  að  hafa  í  huga  að  ekki  allir  unglingar  stunda  nám  í  framhaldsskóla.  
Þeir  unglingar  sem  ekki  eru  í  framhaldsskóla  gætu  verið  öðruvísi  heldur  en  þeir  sem  
eru  í  framhaldsskóla.  Rannsóknir  hafa  sýnt  að  þeir  unglingar  á  framhaldsskóla  aldri  
sem   ekki   eru   í   framhaldsskóla   eru   ólíklegri   til   þess   að   taka   þátt   í   skipulögðu  
íþróttastarfi  eða  öðru  skipulögðu  tómstundastarfi  heldur  en  þeir  unglingar  sem  eru  í  
framhaldsskóla  og  jafnframt  líklegri  heldur  en  þeir  sem  eru  í  framhaldsskóla  til  þess  
að   reykja   sígarettur   og   hafa   orðið   drukkin   (Svandís   Nína   Jónsdóttir,   Stefán   Hrafn  
Jónsson,   Inga   Dóra   Sigfúsdóttir,   Hera   Hallbera   Björnsdóttir   og   Bryndís   Björk  
Ásgeirsdóttir,   2003).   Út   frá   þessu   má   leiða   líkur   að   því   að   tölur  
framhaldsskólanemenda   gætu   ofmetið   íþróttaiðkun   og   vanmetið   áfengisneyslu   og  
reykingar  hjá  þessum  árgangi  þar  sem  hluti  árgangsins  er  ekki  í  framhaldsskóla.    
Þýðisrannsóknir  
Rannsóknirnar   Ungt   fólk   hafa   þá   einstöku   sérstöðu   að   vera   þýðisrannsóknir.  
Þýðisrannsóknir  eru  rannsóknir  þar  sem  ekki  er  notast  við  úrtak  úr  þýðinu  til  þess  að  
rannsaka   heldur   er   allt   þýðið   rannsakað   í   heild   sinni.   Reynt   er   að   ná   til   allra  
einstaklinga  sem  tilheyra  þýðinu  (Szklo,  1998).    
Rannsóknirnar   Ungt   fólk   byggja   því   ekki   á   hefðbundnum   úrtökum   úr   þýði  
grunnskólanemenda   eða   framhaldsskólanemenda,   heldur   er   reynt   eftir   fremsta  
megni  að  leggja  spurningalistann  fyrir  eins  marga  nemendur  úr  þýðinu  og  mögulegt  

   
 
50  
er.  Spurningalistarnir  eru  því  lagðir  fyrir  alla  unglinga,  sem  tilheyra  því  þýði  sem  á  að  
rannsaka,  sem  mættir  eru  í  skólann  þann  dag  sem  könnunin  er  lögð  fyrir.  Þetta  gerir  
það  að  verkum  að  mikill  meirihluti  þýðisins  svarar  könnuninni  og  eru  niðurstöðurnar  
því  mjög  áreiðanlegar  (Álfgeir  Logi  Kristjánsson,  o.fl.  2012).    
Í   megindlegri   aðferðafræði   er   gjarnan   notuð   ályktunartölfræði   þar   sem   notaðar  
eru  niðurstöður  úr  úrtaki  til  þess  að  spá  fyrir  um  raunverulegt  gildi  í  þýðinu.  Til  þess  
að  nota  niðurstöður  úr  úrtaki  til  að  spá  fyrir  um  þýðið  eru  notuð  svokölluð  tilgátupróf  
eða   öðru   nafni   marktektarpróf.   Tilgangur   marktektarprófa   er   að   tilgreina   hvort  
niðurstaðan   sem   fékkst   í   úrtakinu   sem   notað   var   í   rannsókninni   endurspegli   þýðið  
sem  verið  er  að  rannsaka  (Healey,  2009).      
Þar  sem  Ungt  fólk  rannsóknirnar  eru  þýðisrannsóknir  og  mjög  stór  hluti  þýðisins  
þátttakendur  í  rannsókninni.  Engu  að  síður  er  mikilvægt  að  notast  við  marktektarpróf  
vegna  þess  að  horfa  má  á  þetta  þannig  að  þetta  þýði  sé  úrtak  allra  mögulegra  þýða.  
Unnið  er  með  nokkra  árganga  í  einu  og  þeir  eru  þá  fulltrúar  unglinga  á  þessum  aldri  
óháð   tíma   og   rúmi.   Þess   vegna   verða   framkvæmd   og   túlkuð   marktektarpróf   í   allri  
tölfræðilegri  greiningu  í  rannsókninni.    
Ungt  fólk  2012  –  Einstaklingsgögn  
Mælingar  
Í  upphafi  eru  rannsakaðir  allir  þeir  unglingar  á  landinu  sem  voru  í  8.  til  10.  bekk  vorið  
2012.  Hér  að  neðan  verður  farið  ítarlega  yfir  þær  breytur  sem  unnið  er  með  í  þessum  
hluta  rannsóknarinnar.  Þær  breytur  sem  notaðar  verða  eru  íþróttaiðkun,  reykingar,  
áfengisneysla,  áfengisneysla  vina,  reykingar  vina,  kyn  og  bekkur.    
Skipulögð  íþróttaiðkun  er  sú  íþróttaiðkun  sem  stunduð  er  á  vegum  íþróttafélaga.  Í  
þessari   rannsókn   er   verið   að   rannsaka   skipulagða   íþróttaiðkun   og   er   hún   þar   með  
skilgreind   sem   íþróttaiðkun   innan   íþróttafélaga.   Til   þess   að   mæla   íþróttaiðkun   er  
notast  við  eina  spurningu  þar  sem  nemendur  voru  spurðir  hversu  oft  þeir  stunduðu  
íþróttir   með   íþróttafélagi.   Svarmöguleikarnir   voru,   nær   aldrei,   einu   sinni   í   viku,  
tvisvar  í  viku,  þrisvar  í  viku,  fjórum  til  sex  sinnum  í  viku  og  svo  til  á  hverjum  degi.  Til  
einföldunar   voru   svarmöguleikarnir   kóðaðir   í   þrjá   hópa   og   breytan   hefur   þar   með  
þrjá  flokka,  þá  sem  æfa  aldrei  íþróttir,  þá  sem  æfa  íþróttir  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  
og  þá  sem  æfa  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar.  Þegar  unnið  er  með  breytuna  

   
 
51  
íþróttaiðkun   í   aðhvarfsgreiningu   er   nauðsynlegt   að   kóða   hana   sem   tvíkostabreytu  
vegna   þess   að   breytan   er   flokkabreyta   en   ekki   magnbreyta.   Búnar   eru   til   tvær  
breytur,  ein  breytan  eru  þeir  sem  æfa  íþróttir  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  og  hin  eru  
þeir  sem  æfa  íþróttir  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar.  Þeir  sem  æfa  aldrei  íþróttir  með    
íþróttafélagi  eru  samanburðarhópurinn  og  fá  gildið  núll  á  báðum  breytunum.  
Í   töflu   eitt   má   sjá   að   flestir   unglinganna   æfa   íþróttir   með   íþróttafélagi   fjórum  
sinnum   í   viku   eða   oftar   en   einnig   er   stór   hluti   sem   æfir   aldrei   íþróttir   með  
íþróttafélagi  og  fæstir  æfa  einu  sinni  til  þrisvar  sinnum  í  viku.    
Til  þess  að  mæla  áfengisneyslu  unglinganna  verður  notuð  spurningin  hve  oft  hefur  
þú  orðið  drukkin/n  um  ævina?  Svarmöguleikarnir  við  spurningunni  voru,  aldrei,  1-­‐2  
sinnum,   3-­‐5   sinnum,   6-­‐9   sinnum,   10-­‐19   sinnum,   20-­‐30   sinnum   og   40   sinnum   eða  
oftar.  Áfengisneysla  unglinga  verður  kóðuð  sem  tvíkosta  breyta  og  unglingarnir  verða  
því   flokkaðir   í   tvo   hópa,   þá   sem   hafa   aldrei   orðið   drukknir   og   þá   sem   hafa   orðið  
drukknir   einu   sinni   eða   oftar   um   ævina.   Þeir   sem   hafa   aldrei   orðið   drukknir   eru  
samanburðarhópurinn  og  fá  gildið  núll  á  mælingunni  en  þeir  sem  hafa  orðið  drukknir  
fá  gildið  einn  á  mælingunni.  Ástæðan  fyrir  því  að  þessi  mæling  varð  fyrir  valinu  er  sú  
að   með   því   að   nota   mælingu   á   því   hvort   unglingarnir   hafi   orðið   drukknir   í   staðinn  
fyrir  að  nota  mælingu  sem  mælir  hvort  unglingar  hafi  smakkað  áfengi  þá  er  verið  að  
sigta  betur  frá  þá  sem  eru  virkilega  að  neyta  áfengis  í  einhverju  mæli.  Þeir  sem  hafa  
smakkað  sopa  af  áfengi  eða  til  dæmis  fengið  einn  drykk  hjá  vinum  falla  því  í  hópinn  
aldrei   orðið   drukknir.   Í   töflu   eitt   má   sjá   hvernig   breytan   áfengisneysla   unglinga  
dreifist  en  aðeins  11,4%  unglinga  í  8.  til  10.  bekk  vorið  2012  hafa  orðið  drukknir  um  
ævina   sem   er   mjög   lágt   hlutfall   ef   litið   er   til   baka   á   þróun   áfengisneyslu   unglinga  
hérlendis.  
 
 
 
 
 
 
 

   
 
52  
Tafla   1.   Tíðnitafla   fyrir   íþróttaiðkun,   áfengisneyslu   og   reykingar   unglinga   í   8.-­‐10.  
bekk.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Íþróttaiðkun  með  íþróttafélagi  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Aldrei  
3887  
35.4%  
1-­‐3  sinnum  í  viku  
2402  
21.9%  
4  sinnum  í  viku  eða  oftar  
4199  
38.2%  
Samtals  
10488  
95.4%  
Gild  svör  
10488  
95.4%  
Ógild  svör  
504  
4.6%  
Samtals  
10992  
100%  
 
 
 
 
Áfengisneysla  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Aldrei  
9414  
85.5%  
Einu  sinni  eða  oftar  
1252  
11.5%  
Samtals  
10666  
97%  
Gild  svör  
10666  
97%  
Ógild  svör  
326  
3%  
Samtals  
10992  
100%  
 
 
 
 
Reykingar  
 
 
Fjöldi  
Prósenta  
Aldrei  
9154  
83.3%  
Einu  sinni  eða  oftar  
1516  
13.8%  
Samtals  
10670  
97.1%  
Gild  svör  
10670  
97.1%  
Ógild  svör  
322  
2.9%  
Samtals  
10992  
100%  

   
 
53  
Til   að   mæla   reykingar   unglinganna   er   notuð   ein   spurning   sem   spyr   hversu   oft  
hefur  þú  reykt  sígarettur  um  ævina.  Svarmöguleikarnir  við  spurningunni  eru,  aldrei,  
1-­‐2  sinnum,  3-­‐5  sinnum,  6-­‐9  sinnum,  10-­‐19  sinnum,  20-­‐39  sinnum  og  40  sinnum  eða  
oftar.  Breytan  reykingar  unglinga  verður  líkt  og  áfengisneysla  unglinga  kóðuð    sem  
tvíkosta  breyta.  Unglingarnir  verða  flokkaðir  í  tvo  hópa  eftir  því  hvort  þeir  hafi  prófað  
að   reykja   sígarettur   eða   ekki.   Þeir   sem   hafa   aldrei   reykt   sígarettur   eru  
samanburðarhópurinn  og  fá  gildið  núll  á  mælingunni  og  þeir  sem  hafa  einhverntíman  
reykt  sígarettur  um  ævina  fá  gildið  einn  á  mælingunni.  Í  töflu  eitt  má  sjá  dreifingu  
breytunnar   reykingar   unglinga   og   þar   sést   að   13,8%   unglinga   í   8.   til   10.   bekk   hafa  
prófað  að  reykja  sígarettur  um  ævina.  
Einnig   eru   rannsökuð   áhrif   áfengisneyslu   og   reykinga   vina   á   áfengisneyslu   og  
reykingar  hjá  unglingum.  Breyturnar  áfengisneysla  vina  og  reykingar  vina  eru  mældar  
á  sambærilegan  hátt.  Spurningarnar  sem  notaðar  eru  til  þess  að  mæla  áfengisneyslu  
og  reykingar  vina  eru  tvær,  í  fyrsta  lagi  er  spurt  hversu  margir  af  vinum  þínum  telur  
þú  að  drekki  áfengi,  og  í  öðru  lagi  er  spurt  hversu  margir  af  vinum  þínum  telur  þú  að  
reyki   sígarettur.   Sömu   svarmöguleikar   voru   við   báðum   spurningunum,   þeir   voru  
engir,  fáir,  nokkrir,  flestir  og  nær  allir.  Til  einföldunar  voru  báðar  breyturnar  kóðaðar  
í  þrjá  flokka.  Áfengisneysla  vina  er  því  flokkuð  í  þrjá  flokka,  þá  sem  eiga  enga  vini  sem  
drekka  áfengi,  þá  sem  eiga  fáa  eða  nokkra  vini  sem  drekka  áfengi  og  þá  sem  segja  að  
margir  eða  nær  allir  vinir  þeirra  drekka  áfengi.  Reykingar  vina  er  einnig  kóðuð  í  þrjá  
flokka,  þá  sem  eiga  enga  vini  sem  reykja  sígarettur,  þá  sem  eiga  fáa  eða  nokkra  vini  
sem   reykja   sígarettur   og   þá   sem   segja   að   margir   eða   nær   allir   vinir   þeirra   reyki  
sígarettur.  
Í  töflu  tvö  má  sjá  dreifingu  breytanna  áfengisneysla  og  reykingar  vina,  þar  má  sjá  
að  dreifingin  er  nokkuð  ójöfn.  Meirihluti  unglinganna  segist  ekki  eiga  neina  vini  sem  
drekka  áfengi  eða  reykja  sígarettur  en  54,6%  segjast  ekki  eiga  neina  vini  sem  drekka  
áfengi  og  66,6%  segjast  ekki  eiga  neina  vini  sem  reykja  sígarettur.    
Vegna   þess   hve   lágt   hlutfall   unglinganna   sjálfra   hafa   orðið   drukkin   eða   reykt  
sígarettur  þá  er  það  eðlilegt  að  stærstur  hluti  unglinganna  eigi  því  ekki  neina  vini  sem  
drekki  áfengi  eða  reyki  sígarettur.  Nokkuð  stór  hópur  segist  eiga  fáa  eða  nokkra  vini  
sem  drekka  áfengi  eða  reykja  sígarettur  og  áberandi  fæstir  unglingar  eru  í  hópi  þeirra  

   
 
54  
sem  segja  að  flestir  eða  nær  allir  vinir  þeirra  drekki  áfengi  eða  reyki  sígarettur.  Fleiri  
segjast  eiga  vini  sem  drekki  áfengi  heldur  en  sem  reyki  sígarettur.    
 
Tafla  2.  Tíðnitafla  fyrir  áfengisneyslu  og  reykingar  vina  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Einnig  er  unnið  með  tvær  bakgrunnsbreytur  en  þær  eru  kyn  og  bekkur.  Aðallega  
er   unnið   með   breyturnar   sem   stjórnbreytur   þar   sem   stjórnað   verður   fyrir   áhrifum  
kyns  og  bekkjar  í  tvíkosta  aðhvarfsgreiningunni  og  þar  með  skoðaður  kynjamunur  og  
munur  eftir  bekkjardeildum  í  unglingadeild.  Forspárlíkindi  verða  einnig  reiknuð  eftir  
kyni  og  bekk.  Kynjahlutfall  er  hnífjafnt  eða  um  50%  stelpur  og  50%  strákar.  Skipting  
eftir  bekkjardeildum  er  einnig  mjög  jöfn  eða  rétt  rúmlega  33%  í  hverjum  árgangi.      
 
Áfengisneysla  vina  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Engir  
5998  
54.6%  
Fáir/Nokkrir  
4052  
36.9%  
Flestir/Nær  allir  
544  
4.9%  
Samtals  
10594  
96.4%  
Gild  svör  
10594  
96.4%  
Ógild  svör  
398  
3.6%  
Samtals  
10992  
100.0%  
 
 
 
 
Reykingar  vina  
 
Fjöldi  
Prósenta  
Engir  
7322  
66.6%  
Fáir/Nokkrir  
3021  
27.5%  
Flestir/Nær  allir  
261  
2.4%  
Samtals  
10604  
96.5%  
Gild  svör  
10604  
96.5%  
Ógild  svör  
388  
3.5%  
Samtals  
10992  
100.0%  

   
 
55