2021 uyg‘ur tilidagi o‘simlik nomlarida arabizmlar gisarov F. M

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
278 
w
www.oriens.uz
July 
2021
 
 
Masarjavayx-bu yahudiy millatiga mansub vrach taxminan 660-750-y.y.da 
Basrada faoliyat yuritgan. U Iskandariya maktabivakili Aronning tibbiyot 
ensiklopediyasini suryoniy va arab tillariga tarjima qilgan. Bu yahudiy vrachning 
“Dorilarning o‘rnini bosuvchi vositalar” nomli kitobi saqlanib qolgan.”Saydana”da 
25 ta paragrafda Masarjavayhga murojaat qilingan. 
Ayyub Ar Ruhaviy-u vrach Galen asarlarini suryoniy tiliga tarjima qilgan.(820-
y.) «Saydana»da bir joyda Ruhaviyning balzami borasida fikri iqtibos qilingan. 
Al Dimashqiy (Bu kabi ismlarda shamsiy harflardan oldingi al artikli kelganda, 
shamsiy harf tashdidlanib Ad Dimashqiy etib o‘qilishi kerakligiga amal qilinmagan.) 
Bu vrach Masix nomi bilan ma’lum bo‘lgan Iso ibn Xakam Ad Dimashqiyning otasi 
bo‘lgan. Iso masix ad Dimashqiy Bag‘dod, Makka, Madina shaharlaridagi 
shifoxonalarni boshqargan. «Saydana»da bu olim ishlari 27 paragrafda keltiriladi. 
Jibril ibn Buxteyshu ibn Jurjis-Jurjis ibn Jibrilning nabirasi, bu vrachning nomi 
asarda 13 ta o‘rinda keltiriladi. “Jibril sharhlari” asari unga tegishlidir. 
Al-Ahvaziy Beruniy bu olimning AlXorazmiy jadvalini nohaq tanqid qilgani 
uchun tanqid qiladi va shu masalaga bag‘ishlab 600 betdan iborat “Ikki o‘rtasida 
vositachi” nomli asar yozadi. “Saydana”da Al Ahvaziy nomi 20 ta o‘rinda eslatiladi. 
Ibn Al-Bitriq-Abu Zakariyo Yahyo (Yuhanna) ibn al-Bitriq- podsho Ma’mun 
davrida tarjimonlik bilan shug‘ullangan vrach Abu Yahyo al Bitriq- ning o‘g‘li. 
Beruniy “Ibn al Bitriq tarjimalari”ga to‘rt o‘rinda murojaat qilgan, lekin qaysi 
asarning tarjimasi ekanligi ko‘rsatilmagan. 
Salmavayh (225/840-yilda vafot etgan) Salmavayh ibn Bunan Bag‘dod shahrida 
Ma’mun va Mu’tasim podsholigi davrida yashagan vrach, “Saydana”da bu vrach bir 
o‘rinda zikr etilgan. 
Masih-Abu l Hasan Iso ibn Hakam Masix ad Dimashqiy Horun ar Rashid 
davrida vrachlik bilan shug‘ullangan. U Damashqlik Hakam ad Dimashqiyning o‘g‘li 
bo‘lgan.Uning “Hayvonlardan olinadigan foydali dorilar” kitobi to‘rt o‘rinda zikr 
etilgan. 
Ibn Masavayh-Xorun ar Rashidning saroyida tibbiy asarlarni grek va yunon 
tillaridan arab tiliga tarjima qilgan vrach.”Saydana”da Ibn Masavayhning ismi 115 
martaga yaqin zikr etilgan.Ibn Masavayh 857-yilda Samarrada vafot etgan. 
Ali Ibn Rabbon At Tabariy-bu vrach Marvda tug‘ilgan, keyinroq otasi va oilasi 
bilan Tabaristonga ko‘chib o‘tgan, keksayib qolganda islomni qabul qilgan.Uning 
“Firdavs ul Hikma” asari ma’lum. “Saydana”da bu vrachning ismi to‘rt o‘rinda zikr 
etilgan. 

---