I türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans



Yüklə 2,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/94
tarix31.01.2017
ölçüsü2,97 Mb.
#7251
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   94

сравнительном анализе двух крайних периодов исследования. Именно они больше 

свидетельствуют об изменениях в тюркской составляющей этносов Киева. Центром 

общности и сплочения первоначально для тюркских народов выступала татарская община. 

Советская культурная общность формировалась в среде Дома народов Востока. Проводимая 

правительством национальная политика давала мощное подспорье в скорейшей адаптации и 

социализации в большом городе. Переписи указывают на такие изменения как увеличение 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



407

численных показателей тюркской составляющей в общей численности населения. А вместе с 

тем и расширение списка наименований национальностей, которые были зафиксированы в 

переписях в г. Киеве. 

 

Современность неразрывно связана с прошлым. Изучение, анализ и оценка 



исторического прошлого дает нам возможность помнить утраченное и строить лучшее 

будущее. 

 

Таблица 1. 



Тюркские народы в г. Киеве по материалам переписей разных лет 

№ Национальност

ь 

1897 г. 


М/Ж/Всего 

1917 г. 


М/Ж/Всего 

1919 г. 


М/Ж/Всего 

1926 г. 


М/Ж/Всего 

1939 г.  

М/Ж/Всего 

1 Азербайджанц

ы 

 

 -/1/1 



 84/10/94 

Балкарцы 



 

   1/-/1 

3 Башкиры 

 

 



 

22/-/22 


60/6/66 

Бухарцы 



 

 1/-/1 


  

Казахи 



 

   87/3/90 

Каракалпаки 



 

    


Карачаевцы 

 

   1/-/1 



Киргизы   

1/-/1  

2/-/2 6/3/9 



9 Крымские 

татары 


 

 

 



 

 

1



Кумыки 


 

   6/2/8 

1



Ногайцы 



 

   1/-/1 

1



Сарты  



3/2/5 

3/-/3 


   

1



Татары 1011/122/113

406/172/57



550/247/79

501/232/73



758/430/1188 

1



Турки 83/19/102 



56/5/61 

144/13/157 

20/8/28 

 

(тюрки 



османские) 

38/13/51 

1



Турки-



месхетинцы 

 

 



 

 

 



1

Туркмены  



 

1/-/1  2/5/7  11/-/11 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



408

1



Тюрки  

2/-/2 


6/2/8 

22/1/23 


 

1



Узбеки  

 

 



3/-/3 

61/4/65 


1

Чуваши 51/-/51 



3/-/3 5/-/5 50/2/52 

182/39/221 

2



Якуты  



  3/-/3 

2/1/3 


1/-/1 

 Всего 


1145/141/128

6 (247723) 

471/179/65

0 (467703) 

713/263/97

6  


(544369) 

624/249/87

3 (591705) 

1297/510/180

7 (846724) 

 

 Примечания: Таблица, кроме статистических данных, отображает также некоторые 



особенности определенных исторических периодов. Таким образом, следует обратить 

внимание на наличие или отсутствие в списке представителей некоторых народов. Поэтому 

мы обращаем внимание на некоторые отличия в названиях того времени и современности, а 

данные некоторых колонок имеют наполнение только в отдельные годы. Особенно это 

относится к малым народам, представителей которых либо в то время не было в Киеве, либо 

их совмещали с какой-то другой более широкой и известной группой народов. 

В строчке общего количества в скобках подана общая численность жителей Киева – для 

сравнения. Следует отметить также, что общие цифры численности населения г. Киева в 

представленные годы, которые можно найти на многих сайтах, – часто имеет в своих 

показателях существенные отличия. Нами же были использованы данные с источников, 

которые указаны в списке литературы. 

ИСТОЧНИКИ И ЛИТЕРАТУРА 

1. Бахтинський Федір. Національні меншості в м. Києві. [Нариси]. Машинопис. // 

Институт рукописи Национальной библиотеки Украины им. В.И. Вернадского (далее – ИР 

НБУВ). – Ф. Х, 1056. – 10 лл. 

2. Бахтінський Ф. По старому Києву. Татарка // Глобус. – 1931. – № 2 (170). – С. 30-31. 

3. Богомолов А.В., Бубенок О.Б., Данилов С.И., Радивилов Д.А. Мусульманское 

образование в Украине (1918–1927 гг.): политико-правовые и организационно-

институциональные аспекты // Східний світ. – 2004. – № 2. – С. 27-38. 

4. Бубенок О.Б. Мусульманське населення на теренах сучасної України: особливості 

формування етнічного складу // Східний світ. – 2006. – № 1. – С. 25-48. 

5. Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по 

регионам республик. Украинская ССР / Киевский округ/ городские поселения. – Режим 

доступа: http: /demoscope.ru/weekly/ssp/ sng_nac_26.php?reg 

6. Всесоюзная перепись населения 1939 года. Распределение городского и сельского 

населения областей союзных республик по национальности и полу. Украинская ССР. г. Киев. 

– Режим доступа: http: /demoscope.ru/weekly/ssp/ sng_nac_39gs.php?reg=7&gor=Submit=OK 

7. Галайба В. Як починався Виноградар // Киев Шевченковский. – 1999. – № 4 (120). – 

Режим доступа: http://vinogradar.wordpress.com/2012/12/25 

8. Етноси України, 1917–1941: наук.-допом. покажчик / Уклад.: Н.А. Дехтярова, Є.Г. 

Кузнецова, Н. Македон. – К., 1997. 

9. Зміст збірника “Національні меншості Радянської України” [1930 р.] // ИР НБУВ. – 

Ф. Х, 14599. – 2 лл. 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



409

10. Київ. Провідник / За ред. Ф. Ернста. – К., 1930. – 800 с. 

11. Макарчук С.А. Етнічна історія України. – К., 2008. – 471 с. 

12. Малиновская Е.А. Турки-месхитинцы в Украине: этносоциологический очерк. – К., 

2006. – 320 с. 

13.Міронова І.С. Національні меншини України. – Миколаїв-Одеса, 2006. – 305 с. 

14. Мечеть Ар-Рахма. – Режим доступа: http://kiev.glo.ua/cultura/Mechet-Ar-Rahma.html 

15. Момрик А. Кавказские диаспоры в Украине // Центральная Азия и Кавказ. – 2004. – 

№ 3 (33). – С. 139-147. 

16. Мусульманская молельня в Киеве. 1897 г. // Центральний державний історичний 

архів України у м. Київ. – Ф. 127, оп. 1051, д. 675. 

17. Національні меншини в Україні: інформаційно-бібліографічний покажчик. – К., 

2003. – 252 с. 

18. Об учреждении комиссии по изучению племенного состава населения России // 

Известия комиссии по изучению племенного состава населения России. – Петроград, 1917. – 

№ 1. – С. 3-4. 

19. Оболенский В.В. (Осинский). Международные и межконтинентальные миграции в 

довоенной России и СССР. – М., 1928. 

20. Перепись г. Киева 16 марта 1919 г.: Ч. 1. Население / Предисл. Ал. Волков. – Киев: 

Киев. губ. стат. бюро, 1920. 

21. Раненые австрийцы, германцы, турки и арабы // Киевлянин. – 1916. – 20 сентября. – 

№ 261. – С. 2. 

22. Савченко Г., Чорна Л. Створення та діяльність Будинку народів Сходу в місті Києві 

(1920–1930-ті рр.) // Етнічна історія народів Європи. – 2009. – Вип. 29. – С. 122-129. 

23. Ходос М.Р. Материалы по статистике населения г. Киева. 1926 г. – К., 1926. 

24. Чорна Л.М. Культурне життя національних меншин Києва (1920-ті – перша 

половина 30-х рр.) // Інтелігенція і влада. – 2009. – Вип. 15. – С. 196-207. 

25. Чорна Л. Формування та діяльність системи освітніх закладів національних меншин 

м. Києва (1920–1930 рр.) // Етнічна історія народів Європи. – 2008. – Вип. 26. – С. 150-157. 

26. Ялі С. Краєзнавство та національні меншості України // Вісті ВУЦИК. – 1927. – 19 

червня. – Режим доступа: http: //oldnewspapers.com.ua/node/450 

 

N.Zub (Rudenko) 



Turkic peoples in Kiev (the first half of the XXth century) 

Summary 


 

The article examines the causes of the emergence and formation of the community of the 

Turkic peoples in Kiev and gives the analysis of dynamics change in their number on the basis of 

population censuses for different years of the first half of the XX century. Active migration was 

caused by the socio-political developments within the country and beyond its redistributions. Policy 

of korenization was an important feature of 20-30

s

 of the XXth century that has emerged in the life 



of national minorities. The publication also examines the cultural and religious specificity of life of 

the Turkic peoples in the past and the principles of consolidation in the society of the capital of 

Ukrainian. 

 

 Key 



words: Turkic peoples, statistics, Kiev 

 

 



 

 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



410

Ülkər Əliyeva, t.ц.fəl.d.  

AMEA Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu 

Böyük elmi işçi  

aliyevaulker82@hotmail.com 

 

TÜRK MİNİATÜRLƏRİNİN TARİXİ VƏ ESTETİK ASPEKTLƏRİ 



 

Orta əsrlərin türk-islam rəssamlığı başlıca olaraq, miniatür sənəti ilə səciyyələnir. Adətən bu 

kiçik rəsmlər bədii əsərləri izah etmək, mövzunu canlandırmaq üçün istifadə olunurdu. Tarix 

kitabları, hekayələr, şeir divanları, kosmoqrafiya, tibb və fizika sahəsində əsərlər belə mövzuya izah 

və aydınlıq gətirmək məqsədi daşıyan bu cür rəsmlərlə zəngindir. Bu rəsmlər bir çox hallarda bəzək 

rolu da oynayırdı. 

 

Miniatürün estetikasına bələd olmayanları rəsmdəki fiqurların bir-birinin arxasında deyil, 



üst-üstə təsvir edilməsi təəccübləndirir və onlar əks halda arxa plandakı fiqurların kiçilərək rəng və 

ölçülərini itirəcəyini nəzərə almırlar. Bunu dərk etmək üçün miniatür rəsmin xarakterik və estetik 

xüsusiyyətləri haqqında məlumata malik olmaq lazımdır (5, 33).  

Miniatür sənətində rəssamlıq qaydalarının çoxuna riayət olunmur. Burada işıq və kölgə, dərinlik və 

həcm elementlərinə əhəmiyyət verilmir və rənglərdən istifadənin xüsusi qaydası yoxdur. Bu rəsmlər 

həcmli deyil, müstəvi görünüşə malikdir. Həcm və kölgə kimi amillər nəzərə alınmadığından 

təsvirlərdə canlılıq olmur, müstəvi görünüş formalaşır. 

 

Miniatür rəsmlərdə tikililərin və əşyaların həcmli görünüşlərinin verilməsində aksonometrik 



proyeksiyalar adlanan əyani təsvir metodu istifadə olunur (3, 21). Bu metoddan istifadə zamanı 

təsvir olunan obyektin ölçüləri hündürlük, en və dərinliyə əsasən təsvir olunur.  

 

Ümumiyyətlə, işıq, kölgə, dərinlik, həcm kimi amillərin nəzərə alınmaması, yəni müstəvi 



görünüş və miniatürlərə xas digər xüsusiyyətlər bu rəsmlərin dekorativ xarakter daşıması ilə 

əlaqəlidir. Kitab miniatürünün hazırlanmasında məqsəd təsvir olunan obyektlərin dəqiq formasını 

əks etdirmək deyil, kitabların məzmununu estetik baxımdan zənginləşdirməkdir. Bundan əlavə, 

formatın kiçikliyi və kompozisiyada fiqurların sayının çoxluğuna görə təsvir olunan üzlərin dəqiq 

verilməsi qeyri-mümkündür.  Başqa sözlə, miniatür rəssamlığına aid olan bu xüsusiyyətlər onun 

kitab sənəti olmasından da irəli gəlirdi. Çünki mövzunu bütün zənginliyi ilə kiçik bir səhifəyə 

sığdırmaq lazım gəlirdi. 

 

Miniatürlərdə yaxın mənzərələr şəklin aşağı hissəsində, uzaq məsafədəki mənzərələr isə 



yuxarıda təsvir edilirdi. Sifətlərin üçdə bir hissəsi, bəzən yarımçıq və nadir hallarda arxadan təsvir 

olunurdu. Yalnız geyimə əsasən təsvir olunan insanların cəmiyyətdəki mövqeyi müəyyən olunurdu. 

Miniatürlərdə önəmli obyektlər və fiqurlar (məsələn, şah) digərlərinə nisbətən böyük təsvir edilirdi. 

 

Miniatürlərdə üz cizgilərinin dəqiq verilməməsi ilə əlaqədar olaraq, təsvir olunan insanlar 



üzdən yaş və cinsə görə də fərqlənmir. Yalnız yaşlı insan təsvirlərində onların yaş həddi hiss olunur. 

İnsan təsvirlərindəki cinsi fərqləri isə geyimlərdən müəyyən etmək mümkündür. 

 

Miniatür rəsmlərə xas olan xüsusiyyətlərdən biri də təsvir olunan obyektlərin daha çox 



öndən və yandan görünüşünün təsviridir. Məsələn, miniatürlərdə atlar adətən yan tərəfdən təsvir 

olunur, nadir hallarda arxadan və ya öndən təsvir edilən at rəsmlərinə rast gəlinir. Eləcə də, insanlar

binalar və digər obyektlərin təsvirində bu metoddan istifadə edilirdi.  

 

Ümumiyyətlə, orta əsrlərin türk-müsəlman miniatür rəssamlığı üçün səciyyəvi 



xüsusiyyətlərdən biri də eyni mövzulara müraciət edilməsidir. Belə ki, çox zaman rəssamlar 

hamının müraciət etdiyi, məşhur mövzulardan kənara çıxmırdılar. Bu mövzular orta əsrlərin məşhur 

ədəbi nümunələri olan Həririnin əsərləri, Kəlilə və Dimnə, Firdovsinin Şahnaməsi, Nizaminin, 

Sədinin, Hafizin əsərləri idi. Mövzuların eyniliyinə baxmayaraq, onlara çəkilmiş miniatürlər bir-

birindən fərqli və işləndikcə daha da mükəmməl olurdu.  

 

Miniatür rəsmlər üçün səciyyəvi olan digər xüsusiyyətlər də var idi. Məsələn,  rəssamın 



məqsədi təbiət mənzərəsini vermək olduqda, o, yalnız əsas amillər olan  ağac, bitki, dağ və dərələri 

dəqiq və real təsvir edirdi. Rəssamın məqsədi hər hansı bir hadisə və ya hərəkətin əks etdirilməsi 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



411

olduqda, o, təbiəti ikinci planda verir, sadəcə bir neçə ağac və ya bitki təsvirinin verilməsi ilə 

kifayətlənirdi.     

 

Məlumdur ki, dövrümüzədək gəlib çatmış ilk miniatür rəsmli əlyazmalar XI əsrin sonuna



yəni Səlcuqlular dövrünə aiddir. Türk-müsəlman miniatür rəssamlığının inkişafı isə XIII əsrin 

əvvəllərindən başlanmışdır. Bu incəsənət sahəsinin ən yüksək inkişaf dövrü XV-XVI əsrlərə təsadüf 

edir. Əsrlər boyu miniatür rəssamlığı daha da təkmilləşmiş, yeni üslub, janr və estetik xüsusiyyətlər 

qazana bilmişdir (4, 102). Müasir dövrün miniatür rəsmləri isə orta əsrlərin İslam ehkamlarının 

qoyduğu qadağalardan azaddır.   

 

Miniatür rəssamlarının fərdi yaradıcılıq yolu olsa da, əsərə illüstrasiyaların çəkilməsi bir 



nəfər məşhur rəssamın rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən miniatür məktəbinin üzvlərinə həvalə 

olunurdu. Məlumdur  ki, orta əsrlərdə Səlcuqlar dövrünə aid məktəblər, Teymurilər dövrünə aid 

Herat, sonralar Təbriz, İsfahan və digər rəssamlıq məktəbləri tanınmış rəssamların rəhbərliyi altında 

fəaliyyət göstərirdi. Hər məktəb isə bu sənətdə öz üslubu ilə seçilirdi.  

 

Müsəlman incəsənət sahələrinin araşdırlıması ilə məşğul olan amerikalı müəllif  B.Brend bu 



incəsənət sahəsində iki fərqli istiqamətin mövcudluğunu qeyd edir: Səlcuq miniatür ənənəsinə 

əsasən, rəsmlərdə hökmdarlar eyni bir sifətlə təsvir olunurdu. İkinci istiqamət olan yeni üslub isə 

ərəb mənşəli əhalini qartal sifətli, sərbəst geyimdə təsvir edirdi (2, 114). Lakin əsas istiqamətlərdən 

əlavə, miniatür rəssamlığında hər bir məktəbin öz üslubu da var idi. Türk xalqlarına məxsus 

miniatür rəssamlığı bəzi Qərb tədqiqatçıları tərəfindən ümumi olaraq, müsəlman incəsənəti 

çərçivəsində təqdid olunsa da, yalnız türklərin bu sahəyə verdiyi töhvə daha böyükdür.  

 

Miniatür rəssamlığı monqollar və Teymurilər dövründə yüksəlişə başlamışdır. Bu baxımdan 



Elxani dövlətinin vəziri F.Rəşidəddinin adı ilə bağlı olan və sonralar da mövcud olmuş Təbriz 

rəssamlıq məktəbinin, eləcə də Şiraz miniatür məktəbinin adlarını çəkmək lazımdır. Qeyd etmək 

lazımdır ki, məhz Təbriz məktəbi miniatür sənətində yeni, obrazlı üslub işləyib hazırlamışdı. Bu 

üslubun əsas xüsusiyyəti miniatürlərdə dekorativliyə geniş yer verməsi idi.  

 

Orta Şərq xalqlarının ilk kitab miniatürü nümunələri Xoy, Marağa və Təbrizdə yaranmışdır 



və Təbriz məktəbinin üslub xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. “Vərqa və Gülşah” (XIII əsr) və 

“Cəmi ət-təvarix” (XIV əsr) kimi məşhur əlyazmalara çəkilmiş miniatürlər Orta Şərqdə yeni bədii 

məktəbin yarandığını sübut edir (1, 160).  

 

Miniatür rəssamlığında döyüş janrının yaranması Teymurilər dövrü ilə bağlıdır. Bu dövrdə 



miniatür sənətinin aparıcı mərkəzləri olan Təbriz və Şirazda hazırlanmış kompozisiyalarda 

müharibələrin xarakteri tam açıqlanır. Döyüş səhnəsini təsvir edən orta əsrlər dövrü rəssamının əsas 

vəzifəsi diqqəti cəlb edən döyüş səhnəsi yaratmaq idi və bunun üçün aparıcı kompozisiya variantı 

döyüş meydanının mərkəzində qəhrəmanların üz-üzə gəlməsi idi. Lakin rəssamların daha çox 

qəhrəman daxil etməsi və daha geniş döyüş səhnəsi təsvir etmək səyləri XIV əsrin II yarısında 

Təbriz və Şiraz miniatürlərində kompozisiyanın mürəkkəbləşməsinə gətirib çıxardı. Bu 

miniatürlərdə fəaliyyət vərəqin çərçivəsindən kənara çıxır, diaqonal boyu meyl edir və bu quruluş 

səhnəyə xüsusi dinamiklik verir (7, 1).  

 

Orta əsr İslam ehkamlarının təsiri altında portret rəssamlığının inkişafında müəyyən 



məhdudiyyətlər və bu səbəbdən minitür rəsmlərdə insan sifətinin olduğu kimi, canlı təsvir 

edilməməsi səbəbindən miniatürlərdə emosiyalar üz mimikası ilə deyil, jestlə ifadə olunurdu. Lakin  

bu baxımdan müəyyən fərqlər və istisnalar Teymuri - Herat rəssamlığında nəzərə çarpır. Bu mənada 

Herat miniatürləri bədii baxımdan ifadəliliyi ilə seçilir, təbiətin canlı təsvir olunması ilə fərqlənirdi.  

Qeyd edək ki, Teymurilər dövlətinin paytaxtı olan Heratda formalaşan rəssamlıq məktəbinin banisi 

məşhur rəssam Kəmaləddin Behzaddır. Müsəlman Şərqinin miniatür incəsənətində Herat 

məktəbinin, həmçinin XVI əsrdən sonrakı dövrə aid rəssamlıq məktəblərinin formalaşması və 

inkişafında Behzadın rolu böyükdür. Herat miniatürlərində təsvirlərin canlılığı da K.Behzadın 

yaradıcılığının təsiri ilə izah olunur. Belə ki, rəssamın yaradıcılığında portret rəssamlığı üçün 

səciyyəvi olan üsullara geniş yer verilirdi.                 

 

O.Şpenqler yazır ki, “Leonardo da Vinçi kimi, Behzada da antik estetika yad idi. Onlar 



yaratdıqları obrazlarda təsvir etdikləri şəxslərin ruhi vəziyyətləri və daxili xüsusiyyətlərini verməyə 

çalışırdılar” (9, 432). Bu baxımdan Behzadın müsəlman portret rəssamlığının inkişafında rolu 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



412

olduğunu tam əsasla demək olar. O, Şərq üslubunda gözəl əsərlər yaratmaqla bərabər Avropa 

incəsənəti üçün səciyyəvi olan işıq-kölgə və həcm modelləşməsindən də istifadə edirdi. Lakin 

məlumdur ki, miniatür rəssamlığı inkişaf etdikcə mücərrədləşir və real obrazlar, canlı təsvirlərə yer 

verilmir. Bu mənada Behzad məktəbinin yaratdığı sonrakı rəsm nümunələrində də artıq portret 

janrına az müraciət olunduğu müşahidə edilirdi. 

 

Behzadın rəssamlıq fəaliyyəti onun yaşadığı dövrdə müsəlmanların dünyaya baxışı və dini 



ehkamlarla ziddiyyət təşkil edirdi. Behzadın əsasını qoyduğu üslub sonralar bütün Şərqə Herat 

məktəbi prinsiplərini yaymış yüksək səviyyəli sənətkarlar yetişdirmişdir.  

 

XV əsrin son rübündə Herat miniatür məktəbində saray, məişət, ov, portret   və s. kimi 



janrlar inkişaf edirdi. Bunların arasında zəif tədqiq olunmuş döyüş janrı da diqqəti cəlb edir. Özbək 

tədqiqatçısı Z.Rəhimova yazır ki, məhz təkbətək və kütləvi döyüş səhnələri təsvir edilən 

miniatürlərdə Teymurilər dövrünün narahat ruhu nəzərə çarpırdı (7, 1). Müharibələrlə zəngin olan 

həmin dövrün əhval-ruhiyyəsi rəssamların yaradıcılığına öz təsirini göstərir, rəsmlərdə əks 

olunurdu.  

 

Döyüş süjetlərinin təsviri zamanı geyimlər, silahların fərqli xüsusiyyətləri rəssamı az 



maraqlandırırdı. Miniatür rəssamları dövrün tarixi əlamətlərini dəqiq nümayiş etdirmirdilər və 

qəhrəman rəssamın özünün yaşadığı dövrə uyğun geyindirilirdi (7, 2). 

 

Orta əsr miniatürlərində geyimlər, musiqi alətləri, və digər əlamətlər aid olduğu dövrə deyil, 



rəssamın yaşadığı dövrə uyğun təsvir olunurdu. Məsələn, Makedoniyalı İsgəndər dövrünü əks 

etdirən miniatür rəsmlərdə Teymurilər dövrünün musiqi alətləri təsvir olunmuşdur. Lakin bu 

miniatürlərin sayəsində o dövrün musiqi alətləri haqqında ətraflı məlumat əldə etmək mümkündür. 

Ümumiyyətlə, Behzadın miniatürləri musiqi alətlərinin dəqiqliklə təsviri baxımından xüsusən 

fərqlənir (8, 2). Bu cəhət rəssamın dəqiq müşahidəçi olduğunu, musiqi və misiqi alətləri sahəsində 

dərin biliyə malik olduğunu göstərir.       

 

Tarixdən məlumdur ki, Teymuri paytaxtının Səfəvilər tərəfindən tutulmasından sonra 



Behzad Təbrizə gətirilmiş, burada böyük hörmətlə qarşılanmış və hətta miniatür məktəbinə rəhbər 

təyin edilmişdi. Məhz bu hadisələrdən sonra məşhur Təbriz və Herat miniatür məktəblərinin bir-

birinə təsiri artır.  

 

Təbriz rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndəsi isə Sultan Məhəmməddir. Əslən 



təbrizli olan bu rəssam nə Behzadın, nə də Herat rəssamlıq məktəbinin rəhbəri Mirak Nəqqaşın 

tələbəsi olmuşdu. Odur ki, onun yaratdığı üslub sonunculardan fərqlidir. Başqa sözlə, Sultan 

Məhəmmədin rəhbərliyi ilə inkişaf edən Təbriz rəssamlıq məktəbinin miniatürləri üslub baxımından 

təmamilə fərqli idi və özünəməxsusluğu ilə seçilirdi.  

 

Amerikalı alim S.K.Velç Herat və Təbriz məktəblərinin üslub fərqlərindən bəhs edərkən 



Təbriz miniatürlərinə xas olan həyat enerjisinin bolluğu, ornament və dekorativliyin zənginliyindən 


Yüklə 2,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   94




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin