Rüblük elmi-praktik jurnal

C dv l 3. Zirv  floumetriyas ndan  vv l v  
 sonrak  göst ricil r 
 
m liyyatdan 
vv lki 
göst ricil r ± SD 
m liyyatdan 
sonrak  
göst ricil r ± SD 
p 
105,29 ± 32,2 
170 ± 35,5 
< 0,05 
 
Nazal hava yolunun müqavim tinin  m -
liyyatdan  vv l v  sonra Pik floumetriyas  il  
apar lan test n tic l ri as l  qruplarda t testi il  
müqayis sinin n tic si statistik olaraq dürüst 
art m  mü ahid  olunmu dur. 
Dig r obyektiv test vasit si olan rinomono-
metriyadan istifad  ed r k 
m liyyatdan 
vv l v  sonra  ld  edil n n f salma v  
n f sverm  sonundak  ümumi nazal hava yolu 
h cmi göst ricil ri il   m liyyatdan sonrak  
8-ci h ft d   ld  olunan uy un göst ricil rl  
orta qiym ti hesablanm   v  t testi il  
müqayis  olunmu dur  (c dv l 4).     
m liyyatdan qabaq icra edil n rinomono-
metriya n tic l ri burun hava h cminin 
göst ricil ri il  as l  qruplarda t testi istifad  
olunmaqla müqayis  olunmu   v  statistiki 
dürüt art m qeyd  al nm d r (p<0,05). 
           
C dv l 4. Rinomonometriyan n  m liyyatdan  vv lki v  sonrak  göst ricil ri 
 
 
 
Rinomonometriyadan qabaq 
burun hava h cmi ± SD 
Rinomonometriyadan qabaq 
burun hava h cmi ± SD 
p 
Yükl nm d n  vv l 
Sa  
758,4 ± 353,6 1106 
± 375,8 
< 0,05 
Sol 
501,2 ± 245,4 1010 
± 443,5 
< 0,05 
Yükl nm d n sonra 
Sa  
912,16 ± 419,3 
1304,1 ± 431,6 
< 0,05 
Sol 624,8 
± 286,3 
1191,6 ± 500,7 
< 0,05 
 
d biyyat  
 
1. Briner H.R., Simmen D., Jones N. Impaired sense of smell in patients with nasal surgery. Clin Otolaryngol 
2003;28:417-419 
2. Bozena B., Wrobbel B., Leopold A.D. Clinical assessment of patients with smell and taste disorders. Otolaryngol 
Clin N Am 2004;34:1127-1142 
3. Damm M., Eckel H.E., Jungehulsing M., Hummel T. Olfactory changes at threshold and suprathreshold  levels 
following septoplasty with partial inferior turbinectomy. Ann Otol Rhinol Laryngol 2003 Jan;112(1):91-7. 
4. Pade J., Hummel T. Olfactory function following nasal surgery. Laryngoscope 2008;118:1260-1264 
5. Walsh W.E.  Sinonasal anatomy, function, and evaluation. Bailey BJ. Head & Neck Surgery – Otolaryngology 4th 
Edition:307-308 
6. Beeson W.H. The nasal septum. Otolaryngol Clin North Am 1987;20: 743-67 
7. Doty RL. Olfactory function and dysfunction. Bailey BJ. Head & Neck Surgery – Otolaryngology 4th Edition:290-
305 
8. Leopold D.A. Koku fizyolojisi. Cummings Otolaringoloji Ba  Boyun Cerrahisi (Çeviri: Can Koç). Dördüncü 
Bask :865-897 
9. Guyton & Hall. Olfactory phyciology. Text Book of  Medical Phys ology:616-619 
10. Handley K., Orlandi R.R. Basic anatomy physiology of olfaction and taste. Otolaryngol Clin N Am. 2004;37:1115-
1126 
11. Wrobel B.B., Leopold D.A. Clinical assessment of patients with smell and taste disorders. Otolaryngol Clin N Am. 
2004;37:1127-1142. 
12. Howard B.K., Rohrich R.J. Understanding the nasal airway: Principles and practice. Plast Reconstr Surg. Mar 
2002;109(3):1128-46 
13. Ecevit C., Sütay S. Septoplasti: Temel Teknik. Kulak burun bo az ba  boyun cerrahisinde  güncel yakla m. 
2006;2(3):27-30. 
14. Zeiders J., Pallanch J.F. Burun solunum fonksiyonun objektif havayolu testleri ile de erlendirilmesi. Cummings 
Otolaringoloji Ba  Boyun Cerrahisi (Çeviri: Can Koç).  Dördüncü Bask :898-933 
15. Kjargaard T., Cvancarova M., Steinsvag S.K. Relation of  nasal air flow to nasal cavity dimensions. Arch 
Otolaryngol Head Neck Surg. June 2009;135(6):565-570 
16. Nathan R.A., Eccles R., Howarth P.H. et al. Objective monitoring of nasal patency and nasal physiology in rhinitis. 
J Allergy Clin Immunol 2005;115:442-59 
17. Ph lpott C.M., El-alam  M., Murty E. The effect of the steroid sex hormones on the nasal airway during the normal 
menstrual cycle. Clin. Otolaryngol. 2004;29:138-142 
 

27 
  . . 
 
 
 
   
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 «Dokuz Eylül», 
, 
  
 
. 
, 
 
   
 
 
, 
 
 
 
 
 
 
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
 
.   
, 
 
 
   
   
 
 
 
 35 
   
   
 
   
 
 
 
, 
   
 
-   
 
 
.  
 
 
   
 
 
 
. 
 
 
 
 
 
 
 1   8 
 
 
 
.   
 
 
 
 
 
 
   
. 
   
 
 
 
 
 
 
 
 t-
 
 
 
 
 
 
. 
 
 
Huseynov T.A. 
 
Evaluation of the effect of nasal surgery to the olfactory sense 
 
Department of Otolaryngology, Faculty of Medicine, University «Dokuz Eylül», Izmir, Turkey 
 
Summary. Olfactory sense is one of the most important functions can be changed under the influence of 
various factors. We carried out studies to investigate the importance of the function of charm state in the 
evaluation septoplasty results. To study, conducted breath tests, and then to the surgery were recruited 35 
patients with complaints of nasal obstruction and a diagnosis of a deviated septum, delivered by rhino- and 
endoscopic methods. Under general anesthesia in patients was performed septoplasty. Re-examination of the 
nasal cavity was conducted at 1 and 8 weeks after the operation. In the studies also were used methods of 
fluorimetry and rhinomanometry. Before and after surgery on the subjective evaluation of the results and t-
test data showed a statistically significant decrease in parameters. 
 
 
 
R yçi: t.e.d., prof. A.N.Xudiyev 

28 
J, 2016,  3, 28-34                
mamverdiyev S.B., Tal bov T.A., Mahmudov  .F. 
 
YEGAN  V  YEGAN  FUNKS YALI BÖYR Y N  M RCAN
K LL  V   
ÇOXLU DA LARININ AÇIQ C RRAH  MÜAL C S N N N T C L R  
 
Az rbaycan Tibb Universitetinin Urologiya kafedras ,  Bak  
 
Xülas .  T qdim olunan i d  yegan   v  yegan  funksiyal  böyr yin  m rcan killi v  çoxlu da lar n n 
(MÇD) aç q c rrahi müalic sinin n tic l ri ara d r lm d r. M qal d  1998-2012-ci ill r  rzind   yegan  v  
yegan  funksiyal  böyr iyin  MÇD-n  gör  35 x st d  apar lm  aç q c rrahi müalic nin n tic l ri haqq nda 
m lumat verilir. X st l r 15-72 ya  aras nda ( rta ya  48,5)  lub.  m liyyat 35 x st d n 22-d  (62,9±8,2%) 
sa da, 13-d  (37,1±8,2%) solda apar l b.  
N tic l r göst rir ki,  m liyyat 35 x st d n 34 (97,2±3,9%) n f rd  u urla ba a çatm d r. Bir müalic  
sessiyas nda yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin  tamamil  da lardan t mz l nm si  91,4 % olmu dur. 
 
Bel likl , aç q c rrahi  m liyyat  urodinamikan n pozulmas  v  yüks k titrli bakteriya il  mü ayi t olunan  
yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin mür kk b formal  MÇD-si  zaman  optimal müalic  üsulu kimi q bul 
edil  bil r.  
Açar  özl r: m rcan killi da lar, nefrolitotomiya, pielolitotomiya 
 
: 
 
, 
, 
 
Keywords: staghorn nephrolithiasis, piyelolithotomy, nephrolithotomy 
 
Yegan   v  yegan  funksiyal   böyr yin 
m rcan killi v  çoxlu da lar  (MCD) ist r 
müalic , ist rs   d  diaqnostika bax m ndan  
sidik da   x st liyinin (SDX)  n a r böl-
m l rind n  biridir. Son ill r  kimi bu x st lik 
zaman  müxt lif müalic  üsullar  t tbiq edilir. 
Haz rda yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin 
2 sm ölçülü MCD zaman  az invaziv xarakter 
da yan, perkutan nefrolitolapaksiya (PNL) 
sas c rrahi müalic  üsulu kimi t tbiq edil-
m kd dir [4-7]. Bu zaman  10,6-15,2 % a r-
la ma mü ahid  edilir [1-3]. PNL zaman  mü-
ahid  olunan  sas a rla malar aras nda, qon-
u orqanlar n z d l nm l rini, qanaxmalar  v  
xronik pielonefritin k skinl m sini göst r-
m k olar. Böyr k damarlar ndan qanaxmalar 
x st l rin 7,8-10,8%-d  mü ahid  edil r k, 
ciddi xarakter da y r v  çox vaxt ölüml  n -
tic l nir  [1,3]. B z n  qanaxma o q d r  güc-
lü olur ki, endoskopik  m liyyat dayand r -
laraq lyumbotomiya apar l r, böyr k reviziya 
olunur, b zi hallarda h tta nefrektomiya, b -
z n böyr k arteriyalar n n superselektiv em-
bolizasiyas  da apar l r [2]. Qanaxma t hlü-
k si v  bir s ra ba qa a rla malar c rrah uro-
loqlar , yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin 
MCD zaman  endoskopik müalic  üsullar n n 
t tbiqind n ç kindirir.  Xarici  m nb l rd  ye-
gan  v  yegan  funksiyal  böyr yin da lar n n 
perkutan ç xar lmas  haqq nda çox az m lu-
mat vard r [8]. Ümumdünya endouroloqla-
r n n m lumat na gör , PNL apar lm  5803 
x st  aras nda yegan   v  yegan  funksiyal  
böyr yin da lar n n perkutan ç xar lmas  3,3% 
t kil edib [9-10].  
Bütün bu m lumatlar  n z r  alsaq, gör rik 
ki, yegan   v  yegan  funksiyal  böyr yin   
MCD zaman  aç q c rrahi müalic  bütün dün-
yada   sas müalic  üsulu kimi qalmaqdad r. 
T dqiqat i i yegan   v  yegan  funksiyal  
böyr yin MCD  zamani  ac q  c rrahi müalic  
üsulun n n tic l rinin  öyr nilm si  m qs dil   
apar lm d r. 
T dqiqat n material v  metodlar . 1998-ci-2012-
ci ill r  rzind  yegan   v  yegan  funksiyal  böyr iyin  
MCD-n  gör  35 x st d  aç q c rrahi müalic  apar-
m q. X st l r 15-72 ya  aras nda ( rta ya  48,5)  lub. 
X st l rin cinsiyy t  gör   rta ya  göst ricisi ki il r 
aras nda 48,6, qad nlar aras nda is  48,5  lub.  Da  22 
(62,9±8,2%) x st d  sa , 13 (37,5±8,2%) x st d  sol 
b yr kd , h mçinin 20  (57,5±8,4%) x st d  nefrekto-
miyadan sonra qalan yegan , 2 (5,7±3,9%) x st d  
anadang lm  yegan  böyr kd , 13 (37,5±8,2%) x s-
t d  is  yegan  funksiyas  olan böyr kd  mü ahid  
edilmi dir. MCD 9 (25,4±7,4%) x st d  bu v  ya dig r 
t r fd  sidik axar n n da  il  mü ayi t olunmu dur. Bu 
x st l rd n 7 (20,0±6,8%) n f rd  MCD sa  sidik 
axar n n, 2 (5,7±3,9%) n f rd  is  sol sidik axar n n 
da  il  mü ayi t olunmu dur.  
T dqiqat n n tic l ri.  1-ci c dv ld  da n 
lokalizasiyas na gör  x st l rin say  verilmi dir. 

29 
C dv l 1. Yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin MÇD-si olan x st l rd  da n l kalizasiyas  
 
 
Nefrektomiyadan sonra qalan 
yegan  böyr k 
Anadang lm  yegan  böyr k Yegan  funksiyal  böyr k 
C mi 
Sa  Sol C mi Sa  Sol C mi Sa  Sol C mi 
Ki i 6 3 
9 
25,7% 
– 2 
2 
5,7% 
6 4 
10 
28,6% 
21 
Qad n 8  3 
11 
31,4% 
– – – 2 1 
3 
4,3% 
14 
C mi 14  6 
20 
57,1% 
– 2 
2 
5,7% 
8 5 
13 
37,1% 
35 
 
Y gan  böyr yin MCD-si  lan 20 
(57,5±8,4%) x st d n 19 (54,3±8,4%) n f rd  
kontralateral böyr k müxt lif ill rd , müxt lif 
klinikalarda MCD-y  gör   ç xar lm dir. 
Yaln z 1 (2,9±2,8%) x st d  nefrektomiya 
1969-cü ild   v r m  gör  apar lm d r. Bu 
x st l rd n 11 (31,4±7,8%) n f rd  MCD-y  
gör   n fr kt miya apar lan vaxt, qalan 
böyr kd  da   lmam d r. 
Retrospektiv analiz göst rir ki, bu qrupda 
da x st l rin çoxu x st xanaya MCD-nin 
müxt lif m rh l l rind  çoxlu ikincili a r-
la malarla daxil olurlar. Yana  ged n x st -
likl r bu x st l rin v ziyy tini daha da ag r-
la d r r. Yana  ged n x st likl r aras nda 
hipertoniya v   m d -ba rsaq sisteminin 
x st likl ri üstünlük t kil edir. 
Yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin da  
x st liyi   cüml d n m rcan killi da lar  za-
man   n t hlük li a rla ma sidik axar n n 
da la tutulmas  v  anuriyan n ba  verm sidir. 
Bu a rla malar ç x vaxt böyr yin çoxlu 
da lar  v  MCD zaman  mü ahid  edilir. 
Ümumilikd  bu qrupda olan 35 x st nin 
ham s nda kalkulyoz pielonefrit qeyd  al n-
m d r. Kalkulyoz pielonefrit 24 (68,6±7,8%) 
x st d  xronik, 11 (31,4±7,8%) x st d  
k skin olmu dur. Bundan  lav , bu qrupda 9 
(3,6%) x st d  xronik  paranefrit, 21 
(60,0±8,3%) x st d  xronik  pedinkulit, 2 
(5,7±3,9%) x st d  zirehli paranefrit qeyd  
al nm d r. X st l rd n 29 n f rd  
(82,9±6,4%) kalkuly z hidronefrotik transfor-
masiya qeyd edilmi dir. Hidronefrotik trans-
formasiyas  olan x st l rd n 4 (3,2%) n f rd  
ureterohidronefroz, yegan  funksiyal  böyr yi 
olan 1 (2,9±2,8%) x st d  funksiya olmayan 
t r fd  pionefroz qeyd  al nm sd r. 
X st l rd n 33 (94,3±3,9%) n f rd  böy-
r k çat mazl  qeyd  al nm d r. Böyr k 
çat mazl  18 (51,4±8,4%) x st d  xronik, 
15 (42,9±8,4%) x st d   k skin (anuriya) 
olmu dur. Xronik böyr k çat mazl n n 
(XBÇ) m rh l l ri 
 
. ., 
-
  . . (1972) t snifat na gör  ay rd 
edilmi dir. XBÇ 6 (17,1±6,4%) x st d  kom-
pensasiya, 11 (31,4±7,8%) x st d  fasil li,  
5 x st d  (14,3±5,9%) terminal m rh l d  
olmu dur. 
Böyr k çat mazl  il  yana , 20 
(57,1±8,4%) x st d  toksik anemiya qeyd  
al nm d r. Anemiyas   lan 20 (57,1±8,4%) 
x st d n 12 (34,3±8,0%) n f ri ki i, 8 
(22,9±7,1%) n f ri qad n  lmu dur. Anemi-
yas  olan x st l rd  qanda hemoqlobinin 
miqdar n n  n a a   h ddi 44 q/l,  n yuxar  
h ddi 100 q/l, orta h ddi 70±1,6 q/l olmu dur. 
Onlardan 12 (34,3±8,0%) x st y   m iliy-
yatdan  vv l qan köçürülmü dür. X st l rd n 
5 (14,3±5,9%) n f r  1 d f , 5 (14,3±5,9%) 
n f r  3 d f , 1 (2,9±2,8) n f r  4 d f  qan 
köçürülmü dür. Qanköçürm  7 (20,0±6,8%) 
x st d  hemodializ fonunda apar lm d r. 
Anemiyan n olmas , x st liyin gedi ini a r-
la d rm , c rrahi müalic nin apar lmas n  
l ngitmi dir. Xüsusil  ya l   x st l rd  ane-
miya öz a rl  il  f rql nmi dir. 
Yegan   v  yegan  funksiyal  böyr yin 
MCD-nin müalic  taktikas  haqq ndaki fikir-
l r bu gün  kimi mübahis li olaraq qal r. Bu 
zaman müxt lif müalic  üsullar   t klif olun-
mas na baxmayaraq, bu qrup x st l rd   d  
bütün hallarda aç q c rrahi müda il   sas 
müalic  üsulu  laraq qal r. Lakin t crüb  gös-
t rir ki, yegan  v  yegan  funksiyal  böyr yin 
MCD-si zaman  k mbin  olunmu  müalic nin 
t tbiqi daha effektli  laraq, bu  st l ri 
ömürlük hem dializd n v  ya ud amans z 
ölümün p nc sind n  ilas ed  bilir. 
Bütün bunlarla yana , yegan   v  yegan  
funksiyal  böyr yin m rcan killi, h mçinin 
MCD-si zaman  hans  müalic  üsulunun seçil-

30 
m sind n as l   lmayaraq  st  ciddi t hlük , 
h kim ciddi m suliyy t qar s nda qal r. M -
lumdur ki, yegan   v  yegan  funksiyal  
böyr yin MCD-si zaman  seçil n c rrahi tak-
tika bütün hallarda böyr yin sa lan lmas  il  
n tic l nm lidir. Bu is  
st nin va t nda 
laz mi ünvana, y ni bu  st liyin müalic si il  
m
ul  lan h kim  müraci t etm sind n ç  
as l d r.  
Etiraf etm liyik ki, bu qrup  st l rin 
müalic si zaman  laz m  lan  m liyyatlar  
bütün c rrah ur l qlar icra ed   bilmir. Çünki 
da lar   ç arark n qana ma v  dig r a rla -
malar n  ba verm   q r usu h kiml ri laz mi 
m liyyatdan ç kindir r k, k nservativ müa-
lic y  yön ldir.  
K nservativ müalic  yegan   v  yegan  
funksiyal  böyr kd  da n v  irinli pr sesin 
daha da inki af etm si n tic sind  böyr yin 
tamamil  s radan ç mas na, böyr k çat maz-
l n n k skinl m sin  s b b  lur. B z n bu 
qrup x st l rd  nefrostomiya, pielostomiya, 
böyr kdaxili stentl dirm  kimi palliativ  m -
liyyatlara üstünlük verilir. Dig r t r fd n, bir 
çox hallarda anuriyan n ba verm   t hlük si 
sidik yollar na sal nm  drenaj n üzun müdd t 
orada qalmas na s b b olur. Bu da öz növb -
sind  dig r  a rla malar n inki af  il   n ti-
c l nir. 
T crüb miz göst rir ki, yegan  böyr yind   
MD  l n  st l ri gecikmi  operativ müalic  
il s etmir, böyr yin funksiy s n n s -
l n ld   müdd td     m liyy t u urlu v  ef-
fektli  l  bil r.  ks halda, y ni bu a r qrup 
x st l rd  x st liyin müalic sind  «gözl m » 
taktikas  onlar n h yatlar  üçün t hlük li 
a rla malar n meydana ç xmas na yol ac r. 
K skin pielonefrit olmad qda bel , yegan  
v  yegan  funksiyal  böyr kd  MCD hidro-
nefrotik transformasiyaya s b b olduqda böy-
r kd n sidik ax m n n q sa müdd td  mak-
simal t min edilm si, xr nik piel nefrit v  
böyr k çat mazl n n qar s n n al nmas  
üçün vacibdir. T bii ki, ilk növb d   m liy-
yatönü konservativ müalic  t dbirl ri apar l r. 
g r apar lan t dbirl r effekt verm zs ,   za-
man sidik axar n n kateterizasiyas   v  yaxud 
stentl dirilm si icra edilir. Kateter v  yaxud 
stentl  mani ni keçdikd n sonra 2-3 gün müd-
d tind  dezint ksikasi n v  iltihab  leyhin  
müalic  apar laraq x st  planl   m liyyata ha-
z rlan r.  g r sidik axar n n kateterizasiyas  
v  stenl dirilm sind n s nra apar lan inten-
siv k nservativ müalic   f nunda x st nin 
v ziyy ti n rmalla m rsa, az temiya azalm r-
sa, bu zaman x st nin v ziyy ti imkan ve-
rirs , t cili c rrahi  m liyyata götürülür. X s-
t d  ekskretor anuriya v  bu fonda ifad li 
azotemiya davam edirs , h mçinin x st nin 
v ziyy ti  m liyyata imkan vermirs , y ni 
qanda az t  laklar  ç x yüks libs , bu zaman 
hem dializin apar lmas  birba a göst ri dir. 
Mü ahid mizd  anuriyas   v  ureter hidr -
nefr zu  lan 15 (42,9±8,4%) x st d n 6 
(17,1±6,4%) n f rd  sidik axar n n kateteriza-
siyas , 4 (11,4±5,4%) n f rd  is  stentl -
dirilm si apar lm d r. Bu x st l rd  ekskretor 
anuriya sidik axar n n kiçik da la tutulmas  
n tic sind  ba  vermi dir. Sidik axar n n ka-
teterizasiyas   v  stentl dirilm si fonunda 
apar lan konservativ müalic  bu x st l rd n 
yaln z 3 (2,2%) n f rd  laz mi effekt ver-
mi dir. Qalan 7 (20,0±6,8%) x st d  sidik 
axar n n kateterizasiyas  fonunda, sidik ax -
m n n b rpa olunmas  bax m ndan laz mi 
effekt al nsa da, x st l rin obyektiv v ziyy -
tind  heç bir d yi iklik mü ahid  olunmam , 
intoksikasiya v  böyr k çat mazl  getdikc  
proqressivl mi dir. Bu x st l rin ham s nda 
hemodializ apar lm d r. Mü ahid l rin ana-
lizi göst rir ki, bu x st l r klinikaya 5-6 
günlük anuriya il  daxil olmu lar. 
Yegan   v  yegan  funksiyal  böyr yind  
MCD olan x st l rd  ba  ver n ekskretor 
kalkulyoz anuriya zaman  t cili  m liyyatlar n 
t tbiqi  ubh siz h r bir x st  üçün f rdi 
seçilir. Lakin anuriyas  olan x st l rin klini-
kaya gec daxil olmas , xronik  pielonefritin 
k skinl m si fonunda a r intoksikasiya v -
ziyy ti t cili c rrahi  m liyyat n apar lmas  
üçün göst ri  olsa da,  m liyyat n xarakteri, 
da n ölçüsünd n, lokalizasiyas ndan v   x s-
t nin ümumi v ziyy tind n as l  olaraq seçilir. 
MCD zaman   t cili  m liyyata göst ri  
h mçinin yegan   v  yegan  funksiyal  böyr -
yin sidik axar n n böyr yin medullyar hiss cik-
l rinin nekrotik kütl  il  tutulmas   n tic sind  
ba  ver n ekskretor anuriya v  sidik axar n n 
da la tutulmas   n tic sind   k skinl
n pielo-
nefrit hücumlar  n tic sind  ola bil r. 
Bel likl , yegan   v  yegan  funksiyal  
böyr yin MCD-si zaman   t cili  m liyyat 
apar lmas na göst ri l r a a dak  hallarda ola 
bil r: 
1. Sidik axar n n da   v  yaxud nekrotik 
kütl  il  tutulmas   n tic sind  ba  ver n 

31 
ekskretor anuriyalar; 
2. Sidik ax m n n sidik axar n n obstruk-
siyas  fonunda pielonefrit hücumlar   v  XBÇ 
il  mü ayi t olunan pozulmas ; 
3.Sidik axar n n keçiriciliyinin pozulmas  
n t c sind  böyr y  sal nm  stent v  yaxud 
drenaj borusunun ç xmas , h mçinin duz küt-
l l ri il  tutulmas . 
  Bizim  mü ahid mizd  ekskretor kal-
kulyoz anuriyas  olan 15 (42,9±8,4%) x st -
d n 5 (14,3±5,9%)-d  t cili c rrahi  m liyyat 
apar lm d r.  m liyyat 2 (5,7±3,9%) x st d  
solda pielolitotomiya, 1 (2,9±2,8%) x st d  
sa da arxa subkortikal pielolitotomiya 1 
(2,9±2,8%) x st d  solda nefrostomiya, 1 
(2,9±2,8%) x st d  sa da ureterolitotomiya, 
böyr kdaxili stentl dirm  il  ba a çatd r l-
m d r. 
Ümumiyy tl , bu qrup x st l rd  apar lan 
m liyyatlar n növü, xarakteri müxt lif ol-
mu dur. Da n formas ndan, lokalizasiyas n-
dan as l  olmayaraq  bu qrup  x st l rd    arxa 
subkortikal pielolitotomiya seçim üsulu kimi 
t tbiq edilmi dir. 
A a da bu bax mdan diqq ti c lb ed n   
x st lik tarixind n ç xar  verilir. 
X st   .N ., 58 ya nda qad n 28.10.2015-ci ild   
uroloji  öb y  daxil olub. 
 X st d  25 il  vv l “Sol böyr yin m rcan killi  
çoxlu da   v  pieonefrozuna”  gör   solt r fli nefrek-
tomiya  m liyyat  icra edilib. Müayin si zaman  hemo-
qlobin 114, kreatinin 134 mkmol/l  olub. 
 KT.  Sa  böyr yin proyeksiyas nda  M rcan killi 
da a m xsus kölg ik ayd n görünür ( kil  1). 
D-z:  Sa  yegan  böyr yin m rcan killi da , sa  
t r fli hidronefroz, xronik  pielonefrit, xronik böyr k 
cat mazl   birinci m rh l . 
29.10.2015 endotraxeal  narkoz alt nda x st d  sa -
t r fli arxa subkortikal pielo-nefrolitotomiya v  daxili 
stentin qoyulmas  
m liyyat  apar l b. 
m liyyat 
zaman  böyr kd n böyük m rcan killi da  xaric edilib 
(  kil 2). 
m liyyatdan sonrak  dövr a rla mas z kecib, 
04.11.2015-ci ild   x st  kafi halda ev  yaz l b. 
m liyyatdan 10 gün sonra c kilmi  ümümi 
uroqramda sa  böyr yin  proyeksiyas nda da  kölg liyi 
a kar olunmur. 
Müzakir . Müzakir  etdiyimiz MCD olan  
35 x st d n 22 (62,9±8,2%)  n f rd  sa da, 
13 (37,1±8,2%)  n f rd  solda  m liyyat apa-
r l b.  
m liyyatlar bu v  ya dig r t r fd  20 
(57,1±8,4%) x st d  XI qab r aaras , 4 
(11,4±5,4%) x st d  XI qab r aaras , Piro-
qovun ç p k siyi, 10 (28,6±7,6%) x st d  
lyumbotomik, sa da 1 (2,9±2,8%) x st d  
yaln z Piroqovun ç p k siyini icra etm kl  
apar lm d r. 
Ümumilikd , bu qrupda 18 (51,4±8,4%) 
x st d   l y n böyr kdaxili, 14 (40,0±8,3%) 
x st d  böyr kxarici, sa da 2 (5,7±3,9%) 
x st d  qar q formada olmu dur. 
m liyyat zaman  14 (40,0±8,3%) n f rd  
sa da, 9 (25,7±7,4%) n f rd  solda olmaqla 
böyr kd n MCD, 8 (22,9±7,1%) n f rd  
sa da, 4 (11,4±5,4%) n f rd  solda olmaqla 
böyr kd n yaln z m rcan killi da  xaric edi-
lib.  Bundan   lav ,   m liyyat  2 (5,7±3,9%) 
 
 
      
kil 1. KT: sa  yegan  böyr yin m rcan killi da  

32 
                        
 
                      a                                                                                          b 
kil  2.  a)   m liyyat zaman  c xar lan da ; b)  m liyyatdan 10 gün sonra  c kilmi  ümumi uroqram 
 
x st d  sa , 1 (2,9±2,8%) x st d  sol böyr k-
d  olmaqla iki k sikl  apar laraq, eyni vaxtda 
h m böyr kd n, h m d  sidik axar n n a a  
3/1 hiss sind n da  ç xar lm d r. 
Bundan  lav ,  m liyyatlar 4 (11,4±5,4%) 
x st d  nefrostomiya, 7 (2,8%)x st d  pielo-
stomiya, 11 (1,4±7,8%) x st d  böyr kdaxili 
stentl dirm  il  ba a çatd r lm d r. 
H mçinin 
m liyyatlar sa da 3 
(8,6±4,7%), solda 2 (5,7±3,9%) x st d  ol-
maqla ümumilikd  5 (14,3±5,9%) x st d  
nefropeksiya il  ba a çatd r lm d r [11]. Nef-
ropeksiya 1 (2,9±2,8%) x st d  nefroptoza, 4 
(11,4±5,4%) x st d  patoloji h r k tli v ziy-
y td  olan böyr yin fiksasiyas na gör  apa-
r lm d r. 
m liyyatlar 2 (5,7±3,9%) x st d  böyr k 
arteriyas n n s x lmas  il  apar l b. Bu zaman 
böyr k arteriyas n n s x lmas n n  n q sa 
müdd ti 8,  n uzun müdd ti 21, orta müdd ti 
12,5 d qiq  olub. 
Yegan  funksiyal  böyr yi olan 1 
(2,9±2,8%) x st d  solda büzü mü   v  pio-
nefroza m ruz qalm  böyr kd  nefrektomiya 
m liyyat  apar lm d r. 
  m liyyat 4 (11,4±5,4%) x st d  residiv 
da a gör  apar lm d r. Residiv da a gör  
t krari  m liyyat keçirmi   x st l rd  birinci 
v  ikinci  m liyyataras   n q sa müdd t 6 ay, 
n üzün müdd t 5 il, orta müdd t 2 il ol-
mu dur. 
Bel likl , bu a r patologiyanin c rrahi 
müalic si zaman  ümumilikda bu v   ya dig r 
t r fd  70  m liyyat apar laraq, böyr kd n 
200  d d da   ç xar l b. Sa  böyr kd n ç xa-
r lan  n böyuk da n ölcüsü 5,0x3,0 sm, r ngi 
q rm z  qonur (x.t.   49, 16.08.2004-cü il) 
olub. Bundan  lav , sa  böyr kd n ç xar lan 
n çox da n say  81  d d (x.t.  0, 
23.01.2004-cü il) olub. 
Sol böyr kd n ç xar lan  n böyuk da n 
ölcüsü 3,5x3,0 sm, r ngi sar  (x.t   5968, 
18.09.06.2006-ci il) olub. Bundan  lav , sol 
böyr kd n ç xar lan  n çox da n say  11  d d 
(x.t.   4812,28.06.2007-ci il) olub. Ç xar lan 
da lar n 137  d di sar  qonur, 46  d di qara 
qonur, 8  d di q rm z  qonur, 9  d di a  
r ngd  olub. m liyyat n orta davam müdd ti 
2,4 (1,2-8) saat, qan itkisi 70 (50-200) ml 
olmu dur. 
Mü ahid  etdiyimiz x st l rd   m liyyat-
dan sonra da, bir s ra a rla malara t sadüf 
edilmi dir. Bel  ki,  m liyyatdan sonra  7 
(20,0±6,8%) x st d  xronik  pielonefritin, 7 
(20,0±6,8%) x st d  XBÇ-nin k skinl m si, 
11 (31,4±7,8%) x st d  toksik anemiya, 5 
(14,3±5,9%) x st d  yaran n irinl m si, 4 
(11,4±5,4%) x st d  is  rezidual da   a kar-
lanm d r. X st l rd n heç birind   qanaxma 
mü ahid  edilm mi dir.  m liyyatdan sonra 
1 (2,9±2,8%)  x st d  ölüm ba  vermi dir. 
Ara d rmalar göst rir ki, n tic l r ümumilik-
d  q na tb x  olmu dur 
  Apard m z mü ahid l rd n ayd n ol-
mu dur ki, yegan  v  yegan  funksiyal  böy-
r yin MCD-n  gör  aç q c rrahi  m liyyat 
keçirmi  35 x st d n 34 (97,2±3,9%) n f rd  
m liyyat u urla ba a çatd r lm d r. Bir müa-
lic  sessiyas nda yegan  v  yegan  funksiyal  
böyr yin tamamil  da lardan t mizl nm si 
91,4% olmu dur.  d biyyat m lumat na gör  
dig r a rla malar   n z r  almasaq, bu göst -
rici bir müalic  sessiyas nda 59 x st  aras nda 
72,8% t kil etmi dir [4].
   
Bel likl , aç q c rrahi  m liyyat  urodina-
mikan n pozulmas   v  yüks k titrli bakteru-
riya il  mü ayi t olunan yegan   v  yegan  
funksiyal  böyr yin mürr k b formal  MCD-
nin optimal müalic  üsulu kimi q bul edil  
bil r. Bu qrup x st l rd  ikinci müalic  

33 
sessiyas nda PNL v  distansion z rb  dal a 
litotripsiyas n n (DZDL) t tbiqi il  böyr yin 
tamamil  da lardan t mzl nm sin  nail olmaq 
olar.