Qərib Məmmədov
Yüklə 5,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qərib Məmmədov TORPAQŞÜNASLIQ VƏ TORPAQ COĞRAFİYASININ ƏSASLARI Ali məktəblər üçün dərslik Azərbaycan Respublikası TəhsilNazirliyi Elmi Metodik Şurası «Coğrafiya» bölməsinin 26.07.2007-ci il tarixli 13 saylı iclas protokolu ilə ali məktəb tələbələri üçün dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Bakı – «Elm» – 2007 2 Elmi redaktoru: Coğrafiya elmləri doktoru, professor, əməkdar müəllim Ş.G.Həsənov Qərib Şamil oğlu Məmmədov. AMEA-nın həqiqi üzvü, biologiya elmləri doktoru, professor. Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı, “Elm”, 2007. 660 s. Rəyçilər: AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru, prof. M.P.Babayev. AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru M.A.Abdullayev. ISBN 5 – 8066 – 1739 - 4 “Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları” kitabı yeddi hissədən, 43 fəsildən, 120 paraqrafdan ibarətdir. Kitabın giriş hissəsində torpaqşünaslıq elminin predmeti, elmi-nəzəri əsasları, tədqiqat metodları, dünyada və həmçinin Azərbaycanda inkişaf tarixi və ayrı-ayrı görkəmli torpaqşünasların müxtəlif dövrlərdə apardıqları tədqiqatlar haqqında ətraflı məlumat verilir. Kitabın birinci və ikinsi hissələrində torpaq haqqında təlimin yaranması, torpaqşünaslığın və Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin inkişaf tarixi, torpaqəmələgəlmə prosesinin mahiyyəti, torpaqəmələgəlmənin ümumi sxemi, torpaqəmələgətirən amillər və digər məsələlər ətraflı şəkildə oxucuya çatdırılır. Üçüncü hissə torpağin tərkibi, xassə və rejimləri, torpaq və torpaqəmələgətirən süxurların mineraloji və qranulometrik tərkibi, torpağın üzvi hissəsi, torpaq və torpaqəmələgətirən süxurların kimyəvi tərkibi, torpaq kolloidləri və torpağın uduculuq qabiliyyəti, strukturu və fiziki xassələri, torpaq suyu, torpağın su xassələri və su rejimi, torpaq havası və torpağın hava rejimi, torpağın istilik xassələri və istilik rejimi, torpaq məhlulu və torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri, torpağın münbitliyi ilə bağlı məsələlərə həsr olunmuşdur. Dördüncü hissədə Azərbaycan torpaqlarının genezisi, təsnifatı, coğrafiyası və kənd təsərrüfatında istifadəsi, torpaqların təsnifatı, torpaqların coğrafi yayılmasının əsas qanunauyğunluqları, Azərbaycan torpaqlarının diaqnostikası və genetik təsnifatının qısa xülasəsi, alp və subalp çəmənlərinin və çəmən-bozqırlarının torpaqları, rütubətli və yarımrütubətli subtropiklərin torpaqları, mezofil meşələrin torpaqları, kserofil meşələrin, quru subtropik bozqırların və yarımsəhraların torpaqları, subasarların (çay vadilərinin) torpaqları haqda ətraflı məlumat verilir. Beşinci hissədə torpaqların, Azərbaycan torpaqlarının eroziyası və onunla mübarizə tədbirlərindən bəhs edilir. Altıncı hissədə dövlət torpaq kadastrı, Azərbaycan Respublikasının dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti, respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı və torpaq- kadastr rayonlaşdırılmasının xüsusiyyətləri göstərilir. Yeddinci hissədə dünya torpaqlarının coğrafiyasi, Rusiya, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ərazisinin torpaq-coğrafi və təbii-kənd təsərrüfatı rayonlaşdırılmasına dair kifayət qədər məlumat verilir. Kitabın sonunda ölkəmizdə və xaricdə nəşr olunmuş ədəbiyyat siyahısı təqdim edilmişdir. Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin biologiya fakultəsinin “Torpaqşünaslıq”, “Yerquruluşu və torpaq müfəttişliyi” və “Torpaq kadastrı” ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələr (bakalavr və magistrlər), həmçinin aspirantlar üçün dərslik kimi nəzərdə tutulmuşdur. Kitabın həcmi və orada verilmiş informasiyanın xarakterinə görə onu BDU və Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin Coğrafiya, həmçinin Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Akademiyasının bir sıra fakultələri üçün də yararlı dərslik hesab etmək olar. Dərslik tərtib edilərkən son 10-15 ildə Azərbaycan, Rusiya, Ukrayna və bir sıra digər ölkələrdə nəşr olunmuş müvafiq dərsliklərin hazırlanması sahəsində əldə edilmiş təcrübədən istifadə olunmuşdur. ( ) 2007 07 655 3702040000 − Q qrifli nəşr © Q.Məmmədov 3 Nauçnıy redaktor: Doktor qeoqrafiçeskix nauk, professor, zaslujennıy prepodavatelğ Ş. Q. Qasanov Qarib Şamilğ oqlı Mamedov. Deystvitelğnıy çlen NANA, doktor bioloqiçeskix nauk, professor. «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv». Baku, «Glm», 2007, 660 s. Reüenzentı: çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk, prof. M.P.Babaev. çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk M.A.Abdullaev. Kniqa «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» sostoit iz semi çastey, 43 razdelov i 120 paraqrafov. V vstupitelğnoy çasti uçebnika daёtsə obşirnaə informaüiə o nauke poçvovedeniə, o eё predmete, o nauçno – teo- retiçeskix osnovax, metodax issledovaniə, ob istorii razvitiə poçvovedeniə v mire, a takje v Azerbaydjane, ob issledovaniəx provodimıx v raznıe periodı otdelğnımi vıdaöhimisə poçvovedami. V pervoy i vtoroy çasti kniqi çitatelö v obşirnom vide daötsə svedeniə o vozniknovenii nauki o poçvax, ob istorii poçvovedeniə i o razvitii poçvovedeniə v Azerbaydjane, o suhnosti proüessa poçvoobrazovaniə, a takje druqie voprosı. Tretğə çastğ posvəhena sostavu, xarakteru i rejimu poçv, mineraloqiçeskomu i qranulometriçeskomu sostavu poçvoobra- zuöhix porod, orqaniçeskomu, ximiçeskomu sostavu poçv i poçvoobrazuöhix porod, poçvennım kolloidam i poqlotitelğnım svoystvam poçv, strukture i fiziçeskim xarakteristikam poçv, poçvennoy vode, vodnoy xarakte- ristike i rejimam poçv, poçvennomu vozduxu i okislitelğno – reduküionnım proüessam, plodorodiə poçv i dru- qim voprosam. V çetvertoy çasti uçebnika dana informaüiə o qenezise, klassifikaüii, qeoqrafii i ispolğzovaniə eqo v selğskom xozəystve, osnovnıe zakonomernosti qeoqrafiçeskoqo rasprostraneniə poçv, kratkoy diaqnostike i qenetiçeskoy klassifikaüii poçv Azerbaydjana, alğpiyskix i subalğpiyskix luqax, luqovıx poçvax, poçvax vlajnıx i poluvlajnıx subtropikov, poçvax mezofilğnıx i kserofilğnıx lesov, suxix subtropikov, polupustınnıx i poymennıx (reçnıx dolin) poçvax. Pətaə çastğ kniqi posvəhena razvitiö na territorii Respubliki grozionnıx proüessov i meropriətiəm napravlennıx protiv dannıx proüessov. V şestoy çasti uçebnika ukazıvaetsə suhnostğ qosudarstvennoqo zemelğnoqo kadastra Azerbaydjanskoy Respubliki, prirodno-selğskoxozəystvennoqo i poçvenno-kadastrovoqo rayonirovaniə territorii Respubliki. V sedğmoy çasti kniqi dana qeoqrafiə poçv mira, a takje svedeniə o poçvenno-qeoqrafiçeskom i prirodno-selğskoxozəystvennom rayonirovanii poçv na territorii Rossii, Üentralğnoy Azii i Öjnoqo Kavkaza. V konüe kniqi predstavlen spisok literaturı izdannoy v naşey strane i za rubejom. Uçebnik «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» predusmotren v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə studentov (bakalavrov i maqistrov), v tom çisle aspirantov bioloqiçeskoqo fakulğteta Bakinskoqo Qosudarstvennoqo Un- iversiteta obuçaöhixsə po speüialğnostəm: «Poçvovedenie», «Zemleustroystvo i zemelğnaə inspeküiə» i «Zemelğnıy kadastr». No uçitıvaə obcёm uçebnika i xarakter predstavlennoy v nёm informaüii, dannıy uçebnik mojno ispolğzovatğ v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə qeoqrafiçeskix fakulğtetov Bakinskoqo Qosudarstvennoqo i Azerbaydjanskoqo Pedaqoqiçeskoqo universitetov, a takje dlə nekotorıx fakulğtetov Azerbaydjanskoy Selğskoxozəystvennoy Akademii. Pri sostavlenii dannoqo uçebnika bıl ispolğzovan opıt podqotovki soot- vetstvuöhix uçebnikov izdannıx v Azerbaydjane, Rossii, na Ukraine i v druqix stranax za poslednie 10-15 let. 4 Academic editor: doctor of geography sciences, Honored teacher SH.G.Hasanov Garib Sh. Mammadov. Real member of the NASA, doctor of biology sciences, professor. “Soil science and the bases of the soil geography”. Baku, “Elm”, 2007. 660 pages. Reviewers: Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, prof. M.P.Babayev. Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, M.A.Abdullayev. The book of “Soil science and the bases of the soil geography” consists of 7 parts, 43 chapters, and 120 paragraphs. We can get minutely information from the preface part of the book about soil science subjects, its scientific and theoretical bases, research methods, progress history in the world and also in Azerbaijan, and about the researches of famous soil scientists in different periods. Forming of the education about the soil, progress history of soil science in Azerbaijan, the main point of soil formation process, the general scheme of soil formation, soil forming factors and other aims are supplied in detail to the readers at the first and the second part of the book. The third part is devoted to the composition of the soil, regimes and properties, mineralogical and granulometrical structure of the soil and soil-formation rocks, organic part of the soil, chemical composition of the soil and soil-formation rocks, soil colloids and absorbing power of the soil, structure and physical proper- ties, soil-water, water properties of the soil and water regime, soil-air and its air regime, heat properties of the soil, heat regime, soil solution and oxidizing-reduction processes, and fertility of the soil. At the fourth part in- formation is given about genesis of Azerbaijan soils, classification, geography, utilization at agriculture, classifi- cation of the soils, the main objective laws of geographic diffusion of the soils, diagnostics, short content of the genetic classification, the soils of the alpine and sub alpine meadows, humid and semi-humid subtropics and etc. in detail. The fifth part is devoted to the soil erosion in the world and in Azerbaijan, and their struggle measures. The state soil cadastre, the main point of the state soil cadastre of Azerbaijan Republic, native agriculture and soil-cadastre and zoning characteristics are shown at the sixth part of the book. At the next part we can get enough information about soil geography of the world, soil-geographic and natural agricultural division into districts of Russia, Central Asia and Southern Caucasus areas. We present the literature list that published in our and in foreign countries, to the readers at the end of the book. This course is intended as an appliance for students of “Soil science”, “Earthstructure and soil control- ler”, “Soil cadastre” specialty (bachelor, master, also post-graduate students) of biology faculty of Baku State University. But also we can consider this book usefully for geography faculty of Baku State University and Azerbaijan Pedagogical University, also some faculties of Azerbaijan Agriculture Academy for size and features of given information of this book. During the composing of the book we use the experiment of the books which published in Azerbaijan, Russian and Ukraine last 10-15 years. 5 MÜNDƏRİCAT Giriş BİRİNCİ HİSSƏ TORPAQ HAQQINDA TƏLİMİN YARANMASI I FƏSİL. TORPAQŞÜNASLIĞIN İNKİŞAF TARİXİ II FƏSİL. AZƏRBAYCANDA TORPAQŞÜNASLIQ ELMİNİN İNKİŞAF TARİXİ İKİNCİ HİSSƏ TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN MAHİYYƏTİ III FƏSİL. TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN ÜMUMİ SXEMİ §1. Təbii törəmə kimi torpağın ümumi xüsusiyyətləri §2. Torpaqəmələgəlmənin mərhələləri və ümümi sxemi §3. Torpaqəməlgəlmənin energetikası §4. Torpağın yaranması və təkamülü §5. Torpaq profilinin morfoloji əlamətləri IV FƏSİL.TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN AMİLLƏR §6. Torpaqəmələgətirən süxurlar §7. Aşınma §8. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar §9. İqlim torpaqəmələgətirən amil kimi §10. Orqanizmlər və onların torpaqəmələgəlmədə və torpaq münbitliyinin formalaşmasında rolu §11. Torpaqda yaşayan heyvanlar və onların torpaqəmələgəlmə proseslərində rolu §12. Relyef torpaqəmələgətirən amil kimi §13. Torpağın yaşı §14. İnsanın istehsalat fəaliyyəti §15. Torpaqəmələgətirən amillərin qarşılıqlı əlaqəsi ÜÇÜNCÜ HİSSƏ TORPAĞIN TƏRKİBİ, XASSƏ VƏ REJİMLƏRİ V FƏSİL. TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN SÜXURLARIN MINERALOJI VƏ QRANULOMETRİK TƏRKİBİ §16. Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların qranulometrik tərkibi. Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri 6 §17. Torpaq və süxurların qranulometrik tərkibinə görə təsnifatı §18. Qranulometrik tərkibin əhəmiyyəti VI FƏSİL. TORPAĞIN ÜZVİ HİSSƏSİ §19. Torpaqda üzvi maddələrin mənbəyi və onun fraksiya-qrup tərkibi §20. Humus maddələrinin torpağın mineral komponentlərilə, kənd təsərrüfatı kimyəvi maddələri və çirkləndiricilərlə qarşılıqlı təsiri §21. Üzvi qalıqların torpaqda çevrilməsi prosesləri və humus maddələri sisteminin yaranması və funksional fəaliyyəti haqqında təsəvvürlər §22. Üzvi maddənin torpaqəmələgəlmədə, münbitlik və bitki qidalanmasında rolu VII FƏSİL.TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏ- GƏTİRƏN SÜXURLARIN KİMYƏVİ TƏRKİBİ §23. Süxur və torpaqlarda kimyəvi elementlərin miqdarı §24. Torpaqda kimyəvi element birləşmələrinin formaları və onların bitkilər tərəfindən mənimsənilməsi §25. Torpaq mikroelementləri §26. Torpağın radioaktivliyi VIII FƏSİL.TORPAQ KOLLOİDLƏRİ VƏ TORPAĞIN UDUCULUQ QABİLİYYƏTİ §27. Torpaq kolloidləri torpağın sorbsion xassələrinin daşıyıcıları kimi §28. Torpağın uduculuq qabiliyyətinin növləri §29. Torpaqlarda sorbsion proseslərin əsas qanunauyğunluqları §30. Mübadilə olunan kationların miqdarı, torpağın turşuluğu, qələviliyi və buferliyi §31. Uduculuq xassəsi və onun torpağın genezisi və münbitliyində rolu IX FƏSİL. TORPAĞIN STRUKTURU §32. Torpaq strukturunun aqronomik əhəmiyyəti §33. Strukturun yaranması §34. Torpağın strukturunun itirilməsi və bərpası X FƏSİL. TORPAĞIN FİZİKİ XASSƏLƏRİ §35. Torpağın ümumi fiziki xassələri §36. Torpağın fiziki-mexaniki xassələri XI FƏSİL.TORPAQ SUYU, TORPAĞIN SU XASSƏLƏRİ VƏ SU REJİMİ §37. Torpaq nəmliyinin kateqoriyaları və onun xassələri §38. Torpağın su xassələri 7 §39. Bitkilər tərəfindən torpaq nəmliyinin mənimsənilməsi §40. Torpaqların su rejimi §41. Su rejiminin tənzimlənməsi XII FƏSİL.TORPAQ HAVASI VƏ TORPAĞIN HAVA REJİMİ §42. Sərbəst torpaq havasının tərkibi §43. Torpaq havasının atmosferlə qaz mübadiləsi. Torpağın hava xassələri §44. Torpağın hava rejimi və onun tənzimlənməsi XIII FƏSİL.TORPAĞIN İSTİLİK XASSƏLƏRİ VƏ İSTİLİK REJİMİ §45. Torpaqda istiliyin mənbəyi §46. Torpağın istilik xassələri §47. Torpağın istilik rejimi XIV FƏSİL.TORPAQ MƏHLULU VƏ TORPAQDA OKSİDLƏŞMƏ- REDUKSİYA PROSESLƏRİ §48. Torpaq məhlulunun ayrılması metodları §49. Torpaq məhlulunun tərkibi və konsentrasiyası §50. Torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri XV FƏSİL. TORPAĞIN MÜNBİTLİYİ §51. Münbitliyin növləri §52. Münbitliyin təkrar istehsalı DÖRDÜNCÜ HİSSƏ AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ GENEZİSİ, TƏSNİFATI, COĞRAFİYASI VƏ KƏND TƏSƏRRÜFATINDA İSTİFADƏSİ XVI FƏSİL.TORPAQLARIN TƏSNİFATI §53. Qısa tarixi icmal §54. Torpaqların müasir təsnifatının qurulması prinsipləri §55. Torpaqların nomenklaturası və diaqnostikası XVII FƏSİL. TORPAQLARIN COĞRAFİ YAYILMASININ ƏSAS QANUNAUYĞUNLUQLARI XVIII FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININDİAQNOSTİKASI VƏ GENETİK TƏSNİFATININ QISA XÜLASƏSİ XIX FƏSİL. ALP VƏ SUBALP ÇƏMƏNLƏRİNİN VƏ ÇƏMƏN- BOZQIRLARININ TORPAQLARI 8 §56. Dağ-çəmən torpaqları §57. Dağ-meşə-çəmən torpaqları §58. Dağ-çəmən-bozqır torpaqları XX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ VƏ YARIMRÜTUBƏTLİ SUBTROPİKLƏRİN TORPAQLARI §59. Sarı dağ-meşə torpaqları §60. Podzollu sarı torpaqlar §61. Podzollu-qleyli-sarı torpaqlar XXI FƏSİL. MEZOFİL MEŞƏLƏRİN TORPAQLARI §62. Qonur dağ-meşə torpaqları §63. Çimli-karbonatlı (çürüntülü-karbonatlı) dağ-meşə torpaqları §64. Dağ qaratorpaqları XXII FƏSİL.KSEROFİL MEŞƏLƏRİN, QURU SUBTROPİK BOZQIRLARIN VƏ YARIMSƏHRALARIN TORPAQLARI §65. Qəhvəyi dağ-meşə torpaqları §66. Çəmən-qəhvəyi torpaqlar §67. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar §68. Çəmən boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqları §69.Çəmən boz torpaqları §70. Boz torpaqlar §71. Bataqlıq torpaqları §72. Çəmən-bataqlıq torpaqları §73. Şoran torpaqlar §74. Qumluqlar XXIII FƏSİL. SUBASARLARIN (ÇAY VADİLƏRİNİN) TORPAQLARI §75. Subasar çəmən-meşə torpaqları §76. Subasar-çəmən torpaqları BEŞİNCİ HİSSƏ TORPAQLARIN EROZİYASI XXIV FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ EROZİYASI VƏ ONUNLA MÜBARİZƏ §77. Eroziyanın növləri §78. Su eroziyasının vurduğu ziyan və onun yayılması §79. Eroziyanın inkişafını müəyyən edən şərait §80. Deflyasiya §81. Eroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri 9 ALTINCI HİSSƏ DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI XXV FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI §82. Dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti §83. Torpaq sahələri üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı §84. Torpaqların kəmiyyət və keyfiyyət uçotu §85. Torpaqların bonitirovkası §86. Torpaqların iqtisadi qiymətləndirilməsi §87. Respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı və torpaq-kadastr rayonlaşdırılması YEDDİNCİ HİSSƏ DÜNYA TORPAQLARININ COĞRAFİYASI XXVI FƏSİL. RUSİYA, MƏRKƏZİ ASİYA VƏ CƏNUBİ QAFQAZ ƏRAZİSİNİN TORPAQ-COĞRAFİ VƏ TƏBİİ-KƏND TƏSƏRRÜFATI RAYONLAŞDIRILMASI §88. Rusiya, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ərazilərinin torpaq-coğrafi rayonlaşdırılmasının qısa xülasəsi XXVII FƏSİL. ARKTİKA VƏ TUNDRA ZONALARININ TORPAQLARI §89. Arktika zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar §90. Tundra zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar XXVIII FƏSİL. TAYQA-MEŞƏ ZONASI TORPAQLARI §91. Tayqa-meşə zonasında torpaqəmələgəlməşəraiti və torpaqlar §92. Podzol torpaqlar §93. Çimli torpaqlar §94. Çimli-podzol torpaqlar §95. Bataqlıq-podzol torpaqlar §96. Donuşlu-tayqa torpaqları §97. Tayqa-meşə zonasının torpaq örtüyünün strukturu və kənd təsərrüfatında istifadəsi XXIX FƏSİL. BATAQLIQ TORPAQLAR §98. Bataqlıq torpaqlar XXX FƏSİL. ENLİYARPAQ MEŞƏLƏRİN QONUR MEŞƏ TORPAQLARI §99. Qonur meşə torpaqları 10 XXXI FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR ZONASININ BOZ MEŞƏ TORPAQLARI §100. Boz meşə torpaqları XXXII FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR VƏ BOZQIR ZONASININ QARA TORPAQLARI §101. Qara torpaqlar XXXIII FƏSİL. QURU BOZQIR ZONASININ ŞABALIDI TORPAQLARI §102. Şabalıdı torpaqlar XXXIV FƏSİL. ŞORLAŞMIŞ TORPAQLAR VƏ SOLODLAR §103. Şoranlar §104. Şorakətlər §105. Solodlar XXXV FƏSİL. YARIMSƏHRA ZONASININ TORPAQLARI §106. Qonur yarımsəhra torpaqları XXXVI FƏSİL. SƏHRA ZONASININ TORPAQLARI §107. Boz-qonur torpaqlar §108. Takırlar və takırabənzər torpaqlar XXXVII FƏSİL. QURU SUBTROPİKLƏRİN DAĞƏTƏYİ–SƏHRA BOZQIR TORPAQLARI §109. Boz torpaqlar XXXVIII FƏSİL. QURU SUBTROPİK BOZQIRLARIN, KSEROFİT MEŞƏ VƏ KOLLUQLARIN TORPAQLARI §110. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar §111. Qəhvəyi torpaqlar XXXIX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ SUBTROPİK MEŞƏLƏRİN TORPAQLARI §112. Qırmızı torpaqlar §113. Sarı torpaqlar XL FƏSİL. DAĞ VİLAYƏTLƏRİNİN TORPAQLARI 11 §114. Şaquli qurşaqlığın əsas qanunauyğunluqları və ayrı-ayrı dağ vilayətlərinin torpaqları XLI FƏSİL. SUBASAR TORPAQLAR XLII FƏSİL. QUMLAR VƏ QUMLU TORPAQLAR XLIII FƏSİL. DÜNYANIN TORPAQ ÖRTÜYÜ §115. Tropik qurşağın torpaq örtüyü §116. Subtropik qurşağın torpaq örtüyü §117. Subboreal (mülayim) qurşağın torpaq örtüyü §118. Boreal (soyuq-mülayim) qurşağın torpaq örtüyü §119. Qütb (soyuq) qurşağının torpaq örtüyü §120. Dünyanın torpaq ehtiyatları ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 12 Bu kitabı görkəmli torpaqşünas, ekoloq akademik Həsən Əlirza oğlu Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə ithaf edirəm. Yüklə 5,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|