Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
16 
Onların ən mühümləri – antiklinal strukturun, qırılma-sürüşmə 
pozulmasının, plastik gil süxurunun, yeraltı su mənbəyinin və 
karbohidrogen qaz toplusunun olmasıdır.
Fa
ydalı qazıntıları: Azərbaycan yerüstü və yeraltı filiz, qeyri-
filiz faydalı qazıntıları ilə zəngindir. Bu baxımdan ilk növbədə 
Respublikanın neft və qaz yataqlarını yada salmalıyıq. Eramızdan 
əvvəl VI-VII əsrlərdə Abşeron yarımadasında qaz və neftin yer 
s
əthinə sızması məlum idi və eyni zamanda neftdən müxtəlif 
sah
ələrdə istifadə olunması qeyd olunur. Abşeron yarımadasının 
neftliliyi bar
ədə ilk yazılı məlumat X əsrdə Məsudi, XIII-XIV 
əsrlərdə Marko Polo və b. tərəfindən verilmişdir. XVI əsrin 
sonunda Balaxa
nı kəndində Allahyar Məmməd Nuri ilk dəfə 
olaraq neft 
əldə etmək məqsədiylə dərinliyi 60 m. olan əl quyusu 
qazdırır. Əsrin əvvəllərində Qasımbəy dünya təcrübəsində ilk 
d
əfə olaraq Xəzər dənizində sahildən 20-30 m. uzaqda neft 
istehsal etm
ək fikrinə düşür və bu məqsədlə əl quyusu qazır. 
1735-ci ild
ə səyyah Lerxe, 1841-ci ildə Fransa yazıçısı Düma 
Suraxanıdakı məşhur «Atəşgah» barədə əsərlərinin birində 
m
əlumat verilmişlər.
Bakı neftinin elmi əsaslarla öyrənilməsi məşhur alman geoloqu 
H. V. Abixin XIX 
əsrin ikinci yarısından başlayaraq 
Az
ərbaycanda apardığı tədqiqatlarla bağlıdır. Neft quyularının 
rotor üsulu il
ə 100-120 m. dərinliyə qazılması da ilk dəfə Bakıda 
t
ətbiq olunur. Abşeronda zəngin neft yataqlarının aşkar edilməsi 
daxili (H. 
Tağıyev, M. Nağıyev, Ş. Əsədullayev və b. ) və xarici 
(Rotşild, Nobel, Montaşev və b. ) kapitalistləri bu işə sərmayə 
qoymağa sövq etdi.
Layların stratiqrafik yaşlarının təyin olunmasında paleontoloji 
üsul mühüm rol oynayır. Bu sahədə kadrlar 1920-ci ildə yeni 
yaranan Az
ərbaycan Politexnik İnstitutunda V. V. Boqoçovun 
r
əhbərlik etdiyi “Paleontologiya və tarixi geologiya” kafedrasında 
hazırlanırdı. Respublikada neft sənayesinin inkişafıyla əlaqədar 
30-cu ill
ərdə regional geologiya, xəritəalma işləri genişlənir (Ş. 

---