Telman Orucov “Dünyanın gizli tarixinin
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Anlamanın və ya işıqlanmanın cığırı Budda tərəfindən “səkkiz
dolaşan cığır” adlanmışdır. Bura inam, inandırılma, öyrənmə, hərəkət, yaşamaq, niyyət, düşünmək, seyr etmək daxil idi. Buddanın səkkiz dolaşan cığırı səkkiz praktikadan və tapşırıqdan ibarət olmaqla Çakra boğazının 16 ləçəyindən canlanan səkkizi üçün mövcud idi. Budda öləndə öz məqsədinə nail olmuşdu. Reinkarnasiya barədə ona heç bir tələb olunmayacaqdı. Pifaqor. Böyük Aleksandr. Brahminlər. Pifaqor isə inkişaf edən yunan adası olan Samosda b.e.ə. 575-ci ildə anadan olmuşdu, bu vaxt Afina Akropolunun yüksəkliyinə ilk mərmər lövhələr döşənmişdi. Pifaqor öz ömründə yarımallah kimi sayılırdı. O, böyük təbib idi, bəzən böyük şair bildiyi Homerdən xüsusi şer parçalarını əzbər söyləyirdi, necə ki, www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 75 xristian mistiklər “Zəburlar” dan və İoannın “İncil”indən bəndlər söyləyirdilər. O, xəstələri sağaltmaq üçün musiqidən istifadə edirdi. Erkən Yunan filosofu Etnpodoke deyirdi ki, Pifaqor xəstəni sağalda və qocanı cavanlaşdıra bilirdi. Budda kimi o, öz son inkarnasiyasını xatırlaya bilərdi. Və hətta deyirlər ki, o, bütün dünyanın tarixini başlanğıcından söyləyə bilərdi. Onun müdrikliyi Sirli məktəblərdə illər boyu tədqiqat aparmasına və müqəddəs saymağa dəfələrlə özünü həsr etməsi idi. O, 22 il ərzində Misir müqəddəs sayma keşişlərinin sirlərini öyrənmişdi. Pifaqor 532-ci ildə Samosun diktator hökmdarının çirkin əməllərini hiss etməyə başladı və sürgünə yollanmağa məcbur edildi. O, İtaliyanın cənubundakı Krotonada yaratdığı bir neçə kiçik icmalarından birincisini təşkil etdi. İcmaya üzv olmağa namizədlər bir neçə il məşq edirdi, bura qəribə xüsusiyyətli pəhriz də daxil idi. Bu pəhrizdə istiotdan, küncütdən, xiyar toxumundan, yabanı baldan, çiçəklərdən və dəniz soğanının dərisindən istifadə olunurdu, onların bütöv şirəsi çıxardılırdı. Bu gimnastikanın ən yüksək fazası olmaqla, üç insan bədənini- maddi, bitki və heyvan bədənlərini harmoniyaya gətirmək yolu idi və namizədlərdən tələb olunurdu ki, illər ərzində axıra qədər dinməz qalsınlar. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 76 Pifaqor öz şagirdlərinə ruhi dünyanı yaxşı görmək biliyi verməyə qadir idi, bunu onlara izah edirdi. Bunlardan əlavə ilk müzakirə olunan təlim matematika, həndəsə, astronomiya və musiqi kimi meydana çıxdı. Öz dövründə Pifaqora demişdilər ki, yalnız insan oğlu Yer kürəsinin musiqisini eşitməyə qadirdir, o müxtəlif notların tərəzisi kimidir, onların hər birini isə məkanda hərəkət edən yeddi planet düzəldir. Bir dəfə Pifaqor şəhərdə gəzəndə o, metalın zindana döyüldüyünü eşitdi. O, gördü ki, müxtəlif ölçülü çəkiclər müxtəlif səslər əmələ gətirir. Evə qayıdanda o, otağının yanında ağac lövhə qurdu və ona artan çəkidə ağırlıqlar asdı. Sınaq və səhv etmə prosesi vasitəsilə o, müəyyən etdi ki, insan qulağında səslənən gözəl musiqi notları müxtəlif ağırlıqlardan asılıdır. Sonra o, hesabladı ki, onların biri riyazi dəqiqlik qaydasında digərinə mütənasibdir. Pifaqorun həmin hesablamalarından bu gün bizim başa düşdüyümüz və həzz aldığımız musiqi oktavaları çıxarılırdı. Sirli məktəblərin təlimi şəhərləri tikməyə, elmin və texnologiyanın inkişafına, zahiri Dünyanın quruluşuna və nizamlanmasına kömək etməli olan rasional tərəflə əlaqədədir. Plutarx demişdi ki, kim yüksək həqiqətləri bilirsə, belə nəticəyə gəlir ki, cəmiyyətin “ciddi” vəzifələrini ciddi qaydada qəbul www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 77 etmək çətindir. O, Heraklitdən “Əbədilik oynayan uşaqdır” sitatını gətirmişdi. Pifaqorun şagirdləri cəmiyyətdən ayrı yaşamağa öyrədilirdi, musiqi ekstazı ilə intellektual analizlər arasındakı alternativi seçirdilər. Pifaqor ilk adam idi ki, özünü müdrikliyi sevən adlandırırdı, bu da yunanca “filosof” (hərfi mənada bu söz “müdrikliyi sevən” deməkdir) adlanırdı. Onu təqlid edən Sokrat və Platon kimi o, müasir universitet professorlarından daha çox maqlara yaxın idi. Onun şagirdləri ondan qorxu hissi keçirirdilər. İnanırdılar ki, əgər, istəsə onları yatırtmaq gücünə malikdir və onların oyaq şüurunu uzaq məsafədən də döndərə bilir. Pifaqoru özünün daxili siklindən xaric edilənlərdən çıxan ölümcül qəzəb cəzb edirdi, buna görə o, Siron adlı adamı öz Sirli məktəbinə qəbul etməkdən imtina etdi, səbəbi isə onun düşünülməmiş davranışı, özünü təkəbbürlü aparması idi. Siron kütləni Pifaqora qarşı qaldırdı. Adamlar Pifaqorun öz ardıcılları ilə görüşdüyü binanı, onun içərisinə girib yandırdılar. İçəridə olanların hamısı öldü. Pifaqor erasında dünyanın iki müxtəlif tərəfində digər filosoflar- Yunanıstanda Heraklit və Çində Lao-Tszını qısa müddətdə tarixin səthinə çıxdılar. Onlar rasionallığı, həyatın irrasional ölçüsünü www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 78 müəyyən etməyə çalışırdılar. Heraklit demişdi: Biz eyni axına iki dəfə girə bilmərik. Belə bir əhvalat vardır ki, Konfutsi Lao Tszını görməyə yollandı və ondan özünün həsr edilməsini xahiş etdi. Lao-Tszı isə qüruruna görə gənc Konfutsini məzəmmət etdi. Onu geri qaytardı, ehtiramsız davranışı ilə həddən çıxan ambisiyasının qarışığına görə onu ələ saldı. Bu yəqin ki, dəqiq olmayan əhvalatdır, lakin vacib bir həqiqət kimi onu göstərir ki, Konfutsiçilik və Daosizm Çində ekzoterik təlimləri təşkil edir. Konfutsi ənənəvi sirr olmayan Çin müdrikliyini toplamağa uzun illər sərf etmişdi və bu kolleksiyalar sonralar Çin liderləri tərəfindən hökumət üçün rəhbərlik təlimatına çevrilmişdi. Konfutsinin sözləri yüksək dərəcədə müdrik idi. Min illik səyahət bir addımdan başlayır. Tapşırığın qiyməti mükafatdan da artıqdır. Əgər sən öz məqsədinə çata bilmirsənsə, məqsədlərini qaydaya qoy. Belə qaydada onun fikirləri davam edir. Afinada biz azadlıq istedadını, fərdi fikiri görürüksə, Spartada fərdi iradənin inkişafını, qəhrəmana sitayişin, güclü adamlar nöqteyi-nəzərindən rəqabət həddini və məğrurluğu görürük. Bütün yunan Sirli məktəblərindən ən məşhuru Afinadan bir neçə mil arasındakı Elios kəndində yerləşirdi. Romanın, özü də həsr olunmuş olan dövlət xadimi Tsitseron deyəcəkdi ki, Eliosian www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 79 Sirləri və ondan çıxanlar Afinanın sivilizasiyalı dünyaya verdiyi ən böyük fayda idi. Elios “Elauno” sözündən əmələ gəlmişdi, “mən gəlirəm” mənasını verirdi, bu isə o demək idi ki, “Mən yaranmışam” . Biz Pifaqordan da bilirik ki, Süd Yolu da nəhəng çay və ruhların kütləsi kimi nəzərdə tutulur. Dinin neqativ olması, hətta dünya tarixinə destruktiv təsir göstərməsi barədə deyilən sözlər bayağı səslənir. Dini müharibələr, İnkvizisiya, elmi fikirin boğulması və məhdud patriarxal münasibətlər dəfələrlə dilə gətirilir. Bunu xatırlamaq yerinə düşər ki, bəşər mədəniyyətinin bəzən ən böyük şərəfli şəxsiyyətləri məhz Sirli məktəblərdən öz mənbəyini götürmüşdür, bunlar isə qədim dünyadakı mütəşəkkil dinin mərkəzi hissəsi idi. Təkcə heykəltəraşlıq və drama deyil, həmçinin fəlsəfə, matematika və astronomiya siyasi və tibbi ideyalar kimi bu dini institutlardan yüksəlmişdi. Hər şeydən əlavə, Sirli məktəblər şüurun təkamülünə təsir göstərmişdi. Yevripid öz pyesində yazırdı ki, “Burada yalnız bir şey vardır ki, o, bütün həyat sınaqlarından çıxa bilər – bu gizli şüurdur”. Biz qədim yunan pyesinə baxanda katarsis (Aristotel tərəfindən faciə barədə təlim termini kimi tətbiq edilmişdir: tamaşaçının hala acımaq prosesində keçirdiyi ruhi cəhətdən boşalmasıdır) vasitəsilə təmizlənirik. Yunan dramaturqlar öz auditoriyalarına www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 80 elə təcrübə verirdilər ki, bu bəzi cəhətcə özünü həsr etmə təcrübəsinə bənzəyirdi və onun işləmək qaydası insan təbiətini anlamağa əsaslanırdı, bu isə mahiyyətcə müqəddəs sayma idi. Sokrat öləndən sonra onun şagirdi Platon yunan fəlsəfəsində aparıcı şəxsə çevrildi. Onun “Dialoqları” idealizm adlanan fəlsəfənin ən böyük ifadəsi oldu. Gizli tarixdə isə hər kəs dünyanı idealistik qaydada öyrənir. Heç kəs soruşmur ki, obyektlərə nisbətən reallıq formalarından ideyalar yüksəkdirmi? Hər kəs düşünmədən, instinktiv olaraq buna inanır. Platonun şagirdi Aristotel isə bu gün aparıcı rol oynayan materializmə aparan tərəfə fəlsəfi bir sıçrayış etdi. B.e.ə beşinci əsrdə Afina və Sparta arasında ağalıq etmək naminə müharibə getdi. Dördüncü əsr onların hər ikisinə II Filippin hökmranlıq etdiyi Makedoniya qalib gəldi. Plutarx qeyd edir ki, Filippini oğlu Aleksandr b.e.ə. 356-cı ildə, lunatik Herostrat tərəfindən Efesdəki Artemida məbədi yandırılan gün anadan olmuşdu. Sirli məktəbin ruhu Aleksandr doğulanda ona daxil olmuşdu. Aleksandr bütün həyatını öz daxilindəki bu ilahi elementi öyrənməyə, tanımağa həsr edəcəkdi. Filipp həmin dövrün ən böyük zəkası olan adamı öz oğluna müəllim tutdu, bu Platonun ən böyük şagirdi Aristotel idi. Aleksandr və bu yaşlı adam bir-birlərində xoş ruhu gördülər. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 81 Aristotel maddi dünyanın məlumatlarını toplayıb, təsnifləşdirmişdi. O, fiziki qanunlarla abstraksiya (Əşyaların bəzi xassələrindən və onlar arasındakı münasibətdən fikrən uzaqlaşma) metodu qaydasında işləyirdi. Buna görə də təbiətin ölçüsünün gizli qüvvələrini təsvir etdikdə, bütünlükdə yeni və müasir yalanları icad etməyə qadir idi. Aleksandr dünyanın o vaxta qədər görmədiyi ən iri imperiyanı yaratmışdı. Bu o vaxt Aristotel fəlsəfəsi üçün bir vasitəyə çevrilmişdi. Oğlunun iyirmi yaşı olanda Filipp qətlə yetirildi. Lakin tezliklə Aleksandr özünü dahi hökmdar və məğlubedilməz hərbi sərkərdəyə çevirdi. B.e.ə. 334-cü ildə o, ordusunu Asiyaya apardı, İss döyüşündə persiyalıları məğlub etdi, baxmayaraq ki, axırıncıların döyüşçülərinin sayı onun birə nisbətində makedoniyalılarınkından çox idi. Sonra o, Suriya və Finikiyadan keçməklə Cənubu tutdu, sonra isə Misir işğal edildi. Burada o, Aleksandriya şəhərinin əsasını qoydu. Hər yerdə o, yunan modelində şəhər-dövlətlər yaradırdı, yunan siyasəti ilə birlikdə yunan fəlsəfəsini də yayırdı. Bu Aleksandrın yenicə inkişaf etmiş şüuru xilas etmək missiyasının bir hissəsi idi. B.e.ə. 331-ci ildə Aleksandr persiyalıları yenidən məğlub etdi, onların qədim paytaxtı Persepolisi dağıtdı, sonra isə Əfqanıstana və axırda Hindistana atıldı. Burada o, Brahmin filosofları və www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 82 Rişilərin törəmələri ilə fikir mübadiləsi apardı. Müqəddəsləri, Brahmin həsr edilmə mərasimlərini müşahidə etməyə gəldikdə, Aleksandrın öz keşişləri bu mərasimlərin özlərininki ilə necə oxşar olduğuna məəttəl qalmışdılar. Belə bir əhvalat vardır ki, Aleksandr yunan filosofunu göndərdi ki, Brahmin müəllimini onun yanına çağırsın, ona böyük ənamlar vəd etdi və əgər imtina etsə, boynunu vuracağı ilə onu hədələdi. Filosof çox yol getdikdən sonra Brahmini meşənin dərinliyində tapdı və ondan özünün gözlədiyindən də sərt cavab aldı: “Brahminlər heç vaxt nə ölümdən qorxmurlar, nə də qızıla sahib olmağı arzu etmirlər. Biz meşə yarpaqlarının üstündə dərin yuxu ilə dinc şəkildə yatırıq. Əgər biz hansısa maddi mülkiyyətə sahib olsaydıq, bu bizim yuxumuzu yalnız narahat edərdi. Biz yerin səthi ilə münaqişəsiz olaraq sərbəst hərəkət edirik və bizim bütün ehtiyaclarımız, uşağını döşlə əmizdirən ana tərəfindən ödənilir.” Bu cavab Aleksandr üçün kürəyindən vurulan zərbə xarakteri daşıyırdı. Öz həyatının sonuna yaxına qədər elə görünürdü ki, heç kəs onun yolunu kəsə bilməz. Tarixdə yalnız az halda baş verən kimi, fərdi olan şey bütün dünyanı onun iradəsinə təslim etməyə qadir olan kimi görünürdü. Aleksandrın bütün həyatı onun ilahi gücünün mənbələrini anlamağın axtarışı kimi görünürdü. Müxtəlif vaxtlarda Perseyin və Herkulesini müxtəlif ənənələrə www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 83 müvafiq olaraq onun əcdadları olduğu iddia edilmişdi. Aristotel Aleksandra Homerin “İliadası”nın bir nüsxəsini vermişdi. O, bu əsəri əzbər öyrənmişdi və özünü bəzən Axillesə bənzəyən yarımallah kimi görürdü. B.e.ə.322-ci ildə isə o, ekspedisiya ilə Siua səhra vahəsindəki Amon məbədinə getdi. Bu, Misirdəki Memfisdən beş yüz mil aralı idi. Bu səfərində o, az qala ölmüşdü, baxmayaraq ki, bu “mistik ölüm” barədə xatırlanma ola bilərdi. Bircə şey dəqiq məlumdur ki, orada o keşişlər tərəfindən “etiraf edildi” və həsr olunmanı keçdi. Keşişlər ona deməli idilər ki, Aleksandr Amon- Zevsin oğludur. Güman edilirdi ki, onun sonralar da geyindiyi mərasim buynuzları bunun əlamətidir. Onun işğal etdiyi bəzi ölkələrdə o, buynuzlu adam kimi yada salınır. Quranda o, Zül- Qərneyin kimi meydana çıxır, bu “İkibuynuzlu adam” demək idi. Lakin gizli tarixə görə bu buynuzlar ovçu buynuzları idi. Belə görünür ki, Aleksandr və Aristotel yenidən doğulduqda, ikinci dəfə birləşəcəklər. Yalnız bir dəfə, otuz üç yaşında, Aleksandr Babil astroloqlarının şəhər qapılarından girməmək barədə ona etdikləri xəbərdarlığa məhəl qoymamasından iki həftə sonra qızdırma xəstəliyindən www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 84 öldü. Tezliklə aydın oldu ki, Aleksandrın imperiyası yalnız onun fərdi maqnetizminə görə öz birliyini saxlaya bilirdi. Apuleyin “Qızıl eşşəyi” Roma dövrünün böyük həsr olunma əsərlərindən biri idi. “Kuridon və Psixeya” əsəri də həmçinin ezoterik və tarixi cəhətə görə əhəmiyyətə malik idi. Psixeya gözəl, günahsız gənc qız idi. Kuridon ona vurulmuşdu və xəbərlər göndərirdi ki, gecə onun yanına, təpə üstündəki sarayına gəlsin. O, allahla məhəbbət yaşamalı idi. Lakin burada bircə şərt ondan ibarət idi ki, onların məhəbbətinin baş tutacağı yer tam qaranlıq olmalı idi. Psixeya onu da qəbul etməlidir ki, məhz allahın sevgisindən həzz alır. Qızın böyük bacısı isə paxıl idi. O, kiçik bacısına acı bir şəkildə deyirdi ki, onun sevdiyi heç də gözəl oğlan – allah deyildir, bir eybəcər, nəhəng ilandır. Bir gecə Psixeya artıq müqavimət göstərə bilmədi və şirin məhəbbət anlarından sonra Kuridon yuxuda olanda, qız yağ lampasını onun üzünə tutdu. Gözəl, gənc allahı kəşf etdiyindən, çox sevindi, lakin yanan yağın bir damcısı oğlanın üstünə düşdü və onu oyatdı. Psixeya əbədi olaraq onun yanından qeybə çəkildi. Bu əhvalatda ikinci məna ondan ibarətdir ki, allah həqiqətən də eybəcər ilan idi. Tsitseron Roma imperiyasında islahat üçün böyük qüvvələrdən biri idi. O, Eliosda öz həsr olunmasına həyatını formalaşdıran www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 85 böyük təcrübə kimi baxırdı. O, deyirdi ki, bu mərasim onu öyrətmişdir ki, “Şən yaşa və ümid edən kimi öl”. Kolizeydəki qan hamamları təkcə müqəddəslik istisna olmaqla, fərdi insan həyatına heç bir qiymət vermirdi. Stoik filosof olan imperator Mark Avreli həyat fəlsəfəsi şəklində təklif edəcəkdi: “Heç vaxt imkan vermə ki, gələcək səni narahat etsin, gələcəyi görməli olsan, bu gün gerçəkliyə qarşı silahlandığın ağlının eyni silahları ilə onu qarşılamalı olacaqsan”. Bu sözlər üzüntü ilə dolu idi. İoanın “İncil”ində deyilir: “Başlanğıcda söz var idi və Söz Allahla idi və Söz Allah idi... Hər şey onun tərəfindən düzəldilirdi... Və işıq qaranlığı işıqlandırırdı və qaranlıq onu dərk etmirdi... O, dünyada idi və dünya onun tərəfindən düzəldilmişdi və dünya onu tanımırdı”. “İncil”in yaranmasını İisus Xristin missiyası ilə birlikdə sözlə müqayisə edir, bu inkarnasiya edilmiş söz idi. İoann bununla ikinci yaranma növü kimi ikinci missiyanı təqdim edir. Buradakı həlledici cəhət odur ki, İisus Xrist daxili həyatı yaratmışdır. O, məhəbbətin yeni növünü irəli sürdü. Mərhəmətli məhəbbət başqasının dərdinə yanmaq vergisinə əsaslanır. Xristdən əvvəl isə məhəbbət tayfa və ya ailə məhəbbəti idi. Heç bir fərd qan bağlılığından yuxarı qalxıb, sevmək üçün sərbəst qaydada kimisə seçə bilməyə qadir deyildi. Markın www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 86 “İncil”ində (3.32) İisus öz anasının özü üçün əhəmiyyətini inkar edir. Matfeyin “İncil”ində isə (10.37-8) o deyir: “Kim ki, atasının və anasını məndən artıq sevir, o mənə layiq deyildir”. Ezoterik təlim düz yolla bütün sevgiyə aid olanlardan da yuxarıda durur. Bu təlim deyir ki, sən kosmosdan olan mərhəmətli qüvvələrlə əməkdaşlıq edirsən, güc səndən elə yolla axır ki, sən onu anlayana çevrilə bilərsən. Bu proses möcüzə yaradan və ya ilahi sehrlilik adlanır. İisus Xrist təsdiq edirdi ki, “Ancaq mən sənə deyirəm ki, kim qadına şəhvətlə baxırsa, öz ürəyində artıq onunla zinakarlıq etmiş olur”. Bu vaxta qədər heç kəsin demədiyini o dedi və bu mənanı verirdi ki, bizim dərin düşüncələrimiz fiziki obyektlər kimi realdır. Bizim “özəl” düşündüyümüz şey kosmos tarixinə birbaşa təsir göstərir. “Ürəyində təmiz olanlar xoşbəxtdirlər, buna görə də onlar Allahı görəcəklər”. Filippin “İncil”ində İisus Xristin Mariya Maqdalina ilə münasibətinə dair intriqa xarakterli bir işarə vardır: “İisus onu bütün şagirdlərindən artıq sevirdi və onu tez-tez öpürdü”. Bu, Bibliyanın “Şərqilər Şərqisi” kitabındakı şeiri yada salır: “Qoy o, məni ağzının öpüşləri ilə öpsün” və ya “Məhəbbət ölümdən güclüdür”. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 87 Mariya Maqdalina adətən tövbə edən kimi təsvir edilir. Fra Bartolomeonun tablosunda qız İisus Xristin ayaqlarını yumağa apardığı bitki yağı bardağı ilə təsvir olunur. Bardaq daşın üzərinə qoyulmuşdur və daşın üstündə bu sözlər yazılmışdır: “Mən könlüm sevdiyi adamı tapdım”. Xristianlıq və Şamanizm Konstantin Roma imperiyasının yavaş-yavaş gedən tənəzzülünü dayandırmaq üçün yeni qüdrətli dinə-xristian dininə ümid edirdi. Lakin Roma yenidən canavarların və tülkülərin istirahət yerinə çevrildi. Konstantinin qohumu Yulian 361-ci ildə hakimiyyətə gələndə, o, dini dözümsüzlük dalğasını dəyişdirdi. Dar, doğmatik xristianlığa qarşı məşhur polemik əsərlər yazdı, axı məhz belə xristianlıq yüksəlmişdi. Buna görə də sonralar xristian yazıçıları onu “Dönük” deyə adlandırmağa başladılar. Bu o demək idi ki, o, inamı kənara tullamışdır. Yulian Persiya ilə müharibə aparanda Persiyada yerləşən Manixey Sirrli məktəbinin gizli biliyini anlamağı arzu edirdi. O, Günəş allahın missiyasının təhlükədə olduğunu kifayət dərəcədə qiymətləndirməyi bacarırdı və bu Manixeyizmin daxili sirrlərinin Günəş allahla Əhrimən və ya İblis materializminin ruhu arasında www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 88 gedən müharibəyə aid olduğunu bilirdi. Lakin o, öz missiyasına nail olmamışdan əvvəl Konstantinin ardıcılları tərəfindən öldürüldü. Yeni imperator isə “dinsizin” mülkiyyətini müsadirə etdi və onun məbədlərini tutdu. İsidanın heykəlləri yenidən Mariyaya həsr olundu. Romadakı Panteon bütün allahlar üçün məbəd olsa da, imperator Teodesi tərəfindən monoteizm məbədinə çevrildi. Çində imperiyanın tədricən genişlənməsi Asiyada və Avropa daxilində domino effekti yaratdı. Uzaq Şərqdə olanların təzyiqi altında qotlar, vestqotlar və vandallar Avropanın bir sıra hissələrinə müdaxilə etdilər, hətta yenidən geri çəkilməzdən əvvəl Roma kimi uzaq ərazilərə gəlib çatdılar. Köçəri monqol tayfaları Hun lideri Attilanın başçılığı altında V əsrin ikinci rübündə birləşdirir. Onlar əvvəllər qotların və vandalların müdaxilə etdikləri ərazilərdə at oynatdılar və imperiya Mərkəzi Asiya düzənliklərindən Şimali Qaliyaya qədər uzandı. Avropalıların “Allahın bəlası” hesab etdikləri Attila barbarlığına görə dillərə düşdü, yunan tarixçisi Priskus Attilanın düşərgəsinə səfər edib, bir şahid kimi orada olanları təsvir etdi. O, gördü ki, Attila, döşəməsi yonulmuş taxtadan olan sadə evdə yaşayır və bu ev taxta hasarla çəpərlənmişdir. Yun palazlar xalça rolunu oynayırdı və hərfi mənada “kiçik ata” adlanan Attila öz qonaqlarını sadə www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 89 kətan paltarda qarşılayırdı. O, ağac fincandan qədərində içki içir Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|