K t kilat çil rin f aliyy tl ri üçün Büro (actrav)

53.3
3.5
32
28
45.1
44.7
Lat n
Amerikas
 Karib
nizi
ölk
ri
7.0
6.6
-0.3
5
3
49.7
50.3
imali
Amerika
27.6
44.5
16.9
18
23
51.0
50.4
Avropa
49.4
64.1
14.7
32
34
52.8
53.4
Okeaniya
4.8
5.0
0.3
3
3
49.1
51.3
Yüks k
lirli
dövl tl r
71.6
112.3
40.6
46
59
47.9
48.7
Yüks k
lirli
inki af
etmi
dövl tl r
57.4
90.8
33.4
37
48
50.1
50.8
Yüks k
lirli
inki af
etm kd
olan
dövl tl r
14.2
21.5
7.3
9
11
39.3
39.8
Yuxar
orta g lirli
dövl tl r
24.7
25.7
1.0
16
13
52.5
52.9
 orta
lirli
dövl tl r
24.8
22.6
-2.2
16
12
51.7
52.9
lirli
dövl tl r
32.7
28.0
-4.7
21
15
46.9
47.8
nb : Birl mi  Mill tl r, Miqrant ehtiyat
n istiqam tl ri: T kmill dirilmi  d rc 2005
25
25
 2006 – c  ilin may ay nda Birl mi  Mill tl rin 60 – c  Ba  Assambleyas na Ba  Katibin Beyn lxalq
miqrasiya v  inki af haqq nda Hesabat ndan:
http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N06/353/54/PDF/N0635354.pdf?OpenElement

42
Ya  h ddi
Miqrasiya, ümumiyy tl , cavan ya
 insanlar qrupu aras nda daha çox yay lm
r.
Birl mi  Krall qda 2003 – cü ild  15 – 24 v  25 – 44 ya lar aras  qruplar h m
immiqrantlar (84 faiz), h m d  k nara miqrasiya ed nl r (75 faiz) aras nda  ks riyy t
kil edir. Bu ya  h ddi bütün ölk
rd  ümumidir. Son ara
rmalar (hans  ki c nubi v
rqi Aral q d nizi regionundan (Misir, M rake  v  Türkiy ) v  Sahara Afrikas ndan
(Qana v  Seqenal) Avropa Birliyin  olan miqrasiyaya yön lmi dir) miqrantlar aras nda
ox ar ya  h ddini mü yy n etmi dir.  vv lkin  nisb
n qad nlar n miqrasiyas
n xeyli
artmas na baxmayaraq, miqrantlar n çoxunu 20 v  ya 30 ya lar nda olan subay – xüsusil
öz valideynl rinin evind n miqrasiya ed n ki il r t kil
etm kd  davam edir.
Miqrant i çil r t yinat verilmi  ölk
 g ldikd  hans  sektorlarda çal
rlar v  hans
ri görürl r ?
xtisas v  bacar qlar
Bu günki miqrant i  qüvv si ixtisass z, pe kar v  idar etm  üzr  i çil ri  hat  edir.
Miqrasiyan n  n 
miyy tli aspektl rind n biri bir çox inki af etmi  dövl tl r t
find n
bacar ql  i çil rin seçilib y
lmas
r. M
n, 1995 – 2000 – ci ill r aras nda bir s ra
OECD ölk
rind  yüks k ixtisasl  immiqrantlar n –  T – d  çal anlar n, h kiml rin v
tibbi hey tin g li i ixtisass z i çil rin g li ini gerid  qoymu dur.
Bir çox dövl tl r bacar qs z i çil rin 
zin , pe kar v  bacar ql  miqrantlar n g li ini xo
qar lamaqdad r. M
n, Avstraliya v Kanada points sistemi mü yy n edirl r ki, bu da
inki af etm kd  olan dövl tl rd n pe karlara immiqrant kimi ölk
 daxil olmas
asanla
r. Birl mi
tatlar da h mçinin, 
r i çi bunu t
b edirs , pe karlar n
müv qq ti vizalarla ölk
 daxil olmas
 nisb
n asanla
rm
r. 1990 – c  ill r  rzind
bir çox inki af etmi  ölk
r  cn bi s hiyy  pe karlar
 c lb etmi dir. Birl mi
Krall qdak  h kiml rin 33 faizi v  tibb bac lar
n 13 faizi  cn bidir v  Birl mi  Krall q
Milli S hiyy  Xidm ti t
find n i  götürülmü
lav
tat n 50 faizi son onillikd  xaricd
ixtisasla
r.
Yuxar da sadalanm  ölk
rin çoxu “ixtisass z i çil r” üçün müxt lif bax lara malikdir v
onlar n ölk
 daxil olmas
 v  ya burada qalmas
 ç tinl dirirl r.
Do urdan da, ixtisass z i çil r üçün t
bat n
 çarpacaq d
dir. Bu, ona gör dir
ki, inki af etmi  iqtisaddiyyatlar i  qüvv sinin ya lanmas  v  do um tempinin azalmas  il
xarakteriz  olunur v  onlar n  ixtisass z i çil
 olan t
bat  çox böyükdür – h qiq
n d ,
bir çox dövl tl rin t
qqisi miqrasiyadak  art mdan as
r. B li, ola bil r ki, q bul ed n
dövl tl r ixtisasl  miqrantlara “üstünlük verirl r” v  h tta ixtisass z i çil ri ruhdan salma a
çal
rlar, lakin bu dövl tl r onlars z keçin  bilmirl r. Bu, ixtisass z miqrantlar n q bul
edilm si haqq nda m hdudla
 siyas tl rdir ki, çox vaxt artan qeyri – standart
miqrasiyaya imkan yarad r.

43
Miqrant i çil r hans  cinsin nümay nd si olurlar ?
Qlobal miqrant 
k qüvv sind  qad nlar v  ki il r
i qüvv si qismind  qad nlar n i tirak , ümumiyy tl , geni
nmi dir – h m inki af etmi ,
m d  inki af etm kd  olan dövl tl rd  - v  qad nlar bir çox a r z hm t t
b ed n
sah
rd  v  xidm tl rd  çal an i çil rin  ks riyy tini t kil edirl r. C dv l 2 (s h.36) bir
çox regionlar üzr  sabit istiqam ti göst rir. Paralel olaraq, ki il rin i tirak  azalm
r – bu
da i çi qüvv sinin “feminizasiya”s
n ba qa bir xarakteristikas
r. Qad nlara daha ucuz
k m nb yi kimi bax r v  i  prosesind  - xüsusil , istehsaldan xidm t sah
rin
yi ilik ç rçiv sind  - onlar daha asanl qla “yola g tiril  bil n” hesab olunurlar. Qlobal
qad n i çi qüvv si (i
n v  i siz qad nlar n c mi) 2003 – cü ild  1.2 milyard olmu dur –
1993 – cü ild  is  bu r
m 1 milyard idi.
Qad nlar beyn lxalq miqrantlar n artmaqda olan hiss si qismind  hesablan rlar v  2005 –
ci ild  bütün miqrantlar n t xmin n yar
 t kil etmi dirl r (yen  d  C bd l 2 – y  bax).
Çox t
ssüf ki, miqrantlar n ax
 haqq nda cins v  i  bölm
ri üzr  bölünmü , i  üçün n
r qad
n miqrasiya etm si v  onlardan n  q
rinin v  hans  bölm
rd  i
götürülm sini ayd nla
ran laz mi m lumat bazas  h
 d  yoxdur.  xtisasl  v  ixtisass z
qad n 
yin  böyük t
bat vard r.

44
Qad nlar miqrant i çil rin artmaqda olan faizini t kil edirl r
Dünya miqrant  halisinin t xmin n yar
 qad nlar t kil edirl r v  miqrant ehtiyat nda
qad nlar n pay  dem k olar ki, üç faiz punktu il  artaraq, 1960 – c  ild  35 milyondan
2005 – ci ild  94 milyona çatm
r.
1960 v  2005 – ci ill r aras nda miqrant ehtiyat
n qad n hiss sinin böyük art
na
Afrika, Avropa v  M rk zi Asiya, Lat n Amerikas  v  Karib hövz si regionlar nda rast
linmi dir.
imalda ba
ca t yinat ölk
rin  miqrantlar n ax
n cins t rkibi regionlara gör
rqlidir. Afrikadan, C nubi Asiyadan v  Yax n 
rqd n g
n miqrant ax
nda ki il r
üstünlük t kil etdiyi halda, 
rqi Asiya v  Sakit Okean hövz sind n, Avropa v
rk zi Asiyadan, Lat n Amerikas  v  Karib hövz sind n olan ax nlarda qad nlar
ks riyy t t kil edirl r.
Dünya Bank , Qad nlar n f all
: H cmi,  stiqam tl ri v  Beyn lxalq Qad n
Miqrasiyas
n Nüfuzu, 2006.
26
n,  halini daha çox ya
 insanlar n t kil etdiyi inki af etmi  ölk
rd  qad n
hiyy  i çil rin  t
bat vard r. B zi inki af etm kd  olan dövl tl rd , m
n,
Malayziyada t
qqinin artmas  h mçinin qad nlar üçün i
r  – daha çox ev i çil ri
qismind  - yaratm
r. Miqrasiyan n bu  lam ti miqrasiyan n “feminizasiya”s
göst rm kd dir (C dv l 2 – y  bax).
Qad nlar n bel  sür tl  h
t etdiyi halda, onlar çox zaman ikiqat ayr  – seçkiliy  m ruz
qal r – miqrant i çil r kimi v  qad n olduqlar  üçün. Miqrasiya milyonlarla qad
hsuldar i  v  iqtisadi h yat x tti il  t min edir, lakin müdafi  olunmayan qad nlar n a r
raiti çox ciddi m
dir. Buna gör  d  onlar xüsusi müdafi  t
b edir.
Bunlara baxmayaraq, qad n miqrant i çil rin t crüb si bütünlükl  m nfi deyildir.
Miqrasiya qad nlar üçün imkanlar yarad r v  son zamanlarda biz ba qa dövl tl rd
çal maqla, t crüb  qazanmaq qabiliyy tin  malik olan ixtisasl , azad qad nlar n meydana
ldiyini görürük. Bir çox ixtisasl  qad nlar miqrasiya etm
 can at rlar – baxmayaraq ki,
bu, onlar n m nsub oldu u dövl tl r üçün, xüsusil  s hiyy  v  t hsil bölm
rind
probleml r yarada bil r. Onlar n yüks k s viyy li ixtisas  onlara nisb
n asanl qla i
icaz si alma a imkan verir v  bir çox qad nlar miqrasiya n tic sind  onlara müy ss r olan
yeni pe kar imkanlar  ld  etmi
r. Buna inki af etm kd  olan iqtisadiyyatlarda 
k
bazar  qurulu unun d yi
si d  t sir göst rmi dir.
26
http://go.worldbank.org/L9OF7C98Y0\

45
Qad n miqrant i çil r v  ev i
ri
Ev i çil ri olan qad n miqrantlar dünyan n  n z if i çil ridir. Bu qad nlar n çoxu kas b
ölk
rd n z ngin ölk
 iqtisadi s
bl rl
laq dar miqrasiya edir v  öz övladlar
gerid  qohumlar
n qay
na v  ya tutulmu  yerli ev – köm kçil rinin ümidin  burax r,
bununla da qlobal qay  z nciri yarad r.
Honq Konqda miqrant ev i çil rinin say  2005 – ci ild  223,394 n
rd n çox
olmu dur;
1999 v  2001 – ci ill r aras nda 285 ndoneziyal  qad n ( ndoneziyal  miqrantlar n
minin 72 faizini t kil etm kl ) xaricd  ev i
rind  çal maq üçün öz v
nini
rk etmi dir;
taliyada ehtimal edil n 1 milyon ev i çisinin 50 faizi qeyri – Avropa Birliyi
nda lar
r;
Fransada miqrant qad nlar n t xmin n 50 faizinin ev i
rind  çal
 ehtimal
edilir;
Kosta Rikada ev i çil ri 
miyy tli d
 qon u Nikaraquadan g tirilir;
Asiyada qad n miqrant i çil rin  n mühüm m nb yi olan dövl tl
ndoneziya,
Filippin v
ri Lanka daxildir.
Ev i
rinin 
k  raiti 
miyy tli d
 f rqlidir. B zil ri il  onlar  i götür n
ail nin üzvl ri kimi r ftar olundu u halda, dig rl ri istismar olunur v  b zi hallarda faktiki
köl lik v  m cburi 
 b rab r olan  rtl
 m ruz qoyulurlar. Ev i çil ri çox zaman
uzun müdd t v  ya saat h ddini a maqla (orta hesabla, günd  15 – 16 saat), istirah t
etm
n v  i  vaxt ndan art q i
 üçün kompensasiya almadan i
li olurlar;
ümumiyy tl , onlar a
k haqq  al r v  laz mi qaydada tibb s ortas  il  t min
olunmurlar.
Ev i çil ri, h mçinin fiziki v  seksual t qibl
, zorak
a v  t hqirl
 m ruz qal r v  b zi
hallarda onlar  h
kl  v  ya faktiki zorak q göst rm kl  v  ya onlar n m vacibini
 ya  xsiyy tini t sdiq ed n s
dl rini saxlamaqla, el  situasiyalara sal
rlar ki, onlar n
götür nl rin evini t rk etm sinin qar
 fiziki v  ya qanuni  kild  al
r. B hreynd  bir
T ara
rmas  mü yy n etmi dir ki, “
k haqq  t crüb
zin  qad n ev i çisinin
milliyy tin
sas n mü yy nl dirilir”. B zi dövl tl rd  ev i çil rinin, dövri olaraq,
cburi hamil lik testind n keçm si t
b olunur. 
r test n tic
ri müsb tdirs , onlar
rhal qovulur. Bel  testl r 2000 – ci il B T Anal
 Mühafiz  Etm  Konvensiyas  il
qada an olunur (No.183).
zi hallarda, xüsusil  ixtisass z olduqda, qad nlar daha yüks k istismar riskin  v
qada an olunmu  mallarla ticar t etm k t hlük sin  m ruz qal rlar. Qad nlar çox zaman
r seksual zorak
a, alçalmaya, istismara v  t hqirl
 m ruz qal rlar.

46
Ev i çil rini Müdafi si Beyn lxalq Konvensiyas
T  dar etm
uras  özünün 2008 – ci il mart ay ndak  sessiyas nda ev i çil rinin Layiqli
 m
sinin 2010 – cu il Beyn lxalq 
k Konfrans
n günd liyin  sal nmas  haqq nda
rar q bul etdi. Bunun m qs di yeni Konvensiya v  onu mü ayi t ed n Tövsiy  vasit sil
standartlar mü yy n etm kd n ibar tdir.
“Ev i çil rinin üzl diyi probleml rin çoxu onlar n m quliyy tinin spesifikliyind n v
bi tind n v  onlar n v ziyy tinin  sas aspektl rin  beyn lxalq hüquqda v  milli
qanunvericilikd  laz mi diqq tin ayr lmamas ndan ir li g lir.”
Bu,  dar etm
uras
n,  çil r qrupunun yekdil d st yi il , ev i çil ri üçün Layiqli 
sinin 2010 – cu il Beyn lxalq 
k Konfrans
n günd liyin  sal nmas  haqq nda
bul etdiyi q rar
n  sas s
bidir. 60 il önc , 1948 – ci ild  Beyn lxalq 
k
Konfrans
n nümay nd  hey tinin q tnam si bu m
nin Konfrans sessiyas
n
günd liyin  ç xar la bilib – bilm
si imkan
n öyr nilm sin  ça
rd .  ndi bu imkan
reall a çevrilmi dir.
T – ya gör , “hesabatlar v  ara
rmalar sübut edir ki, bütün dünyada ev i çil ri üçün
Layiqli   çat mazl
 mövcuddur”. Ehtimal olunur ki, onlar n say  “artmaqda davam
ed
kdir”. 
vi ehtimallar cari r
min yüz milyondan art q olmas  q na tind dirl r.
“Ev i çil rinin çoxu qad nlard r”, - dey
dar etm
uras  vur ulay r, “v  onlar n i
si
ba qalar na öz h yat standartlar
 yax la
rma a imkan verir”.   saat  h ddini a maqla
, a
 m vacib, z if sosial müdafi  t minatlar , seksual t qib, fiziki zorak q,
ulluq xidm tl ri t
find n t hqiramiz davran , m cburi 
k v  u aq 
yind n
münt
m istifad  - bütün bunlar B T s
dl rind
27
 aç qlanm
r
27
. Bu, h mkarlar ittifaq
yaratmaq v  ya ona qo ulmaq kimi fundamental hüququ çox zaman r dd edil n bu i çi
qrupunun h dd n art q müdafi siz oldu una d lal t edir.
dar etm
uras  heç d  h mi  tarix yaratmaq  ans na malik olmur, lakin bizim bu gün
bul ed
yimiz q rara tarixi q rar olmal
r”, B T – da  çil r qrupunun nümay nd si
Roy Trotman bunlar  ev i çil ri üçün Beyn lxalq Konvensiyan n z ruriliyi haqq nda
müf ss l müraci tind  bildirmi dir. “Bu qrup i çil rin müdafi sizliyi, onlar n hüquqlar dan
hrum edilm nin  ziyy tl rin  qatla mas  v
k  raitl ri onlar n v ziyy tin  müvafiq
olan standartlar n mü yy n edilm sini t
b edir, bel  ki, haz rki standartlar onlar
hat
etmir”, o  lav  etmi dir.
Öz yekdil d st yi il , dünyan n bütün hiss
rind n 20 höküm t nümay nd si il  t msil
olunan  çil r qrupu standart mü yy n etm  f aliyy tinin z ruriliyini vur ulam
r.
götür nl r d  bu m
 mü yy n maraq hiss etdil r, bu m
 ümumi müzakir
haz r olduqlar
 göst rdil r v
dar etm
uras
n son q rar
n  leyhin  ç xmad lar.
d  dar etm
uras
n qar
nda ir li sürürdü ki, ev i çil ri üçün Layiqli  in verilm si
si, mümkün oldu u halda, bu i çil r qrupunun ehtiyac nda oldu u müdafi ni t min
ed
k Konvensiya v  onu mü ayi t ed n Tövsiy  formas nda B T vasit
rinin inki af
etdirilm si üçün 2010 – cu il Beyn lxalq 
k Konfrans
n günd liyin  ç xar lmal
r.
Beyn lxalq H mkarlar  ttifaq  Konfederasiyas  v  Qlobal  ttifaqlar  dar etm
uras
n
rar
 b
ndil r. Onlar  dar etm
uras nda t msil olunan dövl tl rin hökum tl rind n
st k almaq üçün filiallar
 s
rb r etdil r. H min d st k art q yax n idi.
27
LO:  daretm
uras , 301 – ci Sessiya, Cenevr , Mart 2008, s
d GB.301/2.
http://www.ilo.org/wcmps5/group/public/-ed_norm/-relconf/document/wcms_090361.pdf

47
Miqrant  çil rin növl ri
Miqrant i çil rin növl rini f rql ndirm
 c hd etm k olar, lakin yadda saxlamaq laz md r
ki, i çil r bir kateqoriyadan dig rin  keç  bil rl r.
28
1. Sakinl r – daimi ya amaq üçün ba qa dövl tl
 ged n insanlar. Bu keçmi
 -
insanlar Avstraliyaya, b zi
nubi Amerika ölk
rin  v  ya Birl mi
tatlara
köçdüyü zamanlarda adi miqrasiya formas  idi. M
n, Argentina n  halisinin
40 faiz  q
rini italyan m
li insanlar t kil edir. Bu “sakin olma” miqrasiyas
az miqyasda bu gün d  davam edir.
2. Müqavil  üzr  i çil r – mü yy n vax müdd tind  çal maq v  m nsub olduqlar
dövl
 yenid n qay tmaq niyy ti il  q bul olunan i çil r. 1950 ci c  1960 – c
ill rin miqrant proqramlar  bu növd  olurdu. Keçmi
, bu i çil r müqavil
müdd tini uzada, daha uzun müdd t qala v  sakin  çevril  bilirdil r. Almaniyadak
Türk i çil rini nümun  göst rm k olar. Haz rda, M rk zi Asiyada, xüsusil  in aat
 ev i
rind  xeyli sayda miqrant i  müqavil
rin  rast g lm k mümkündür.
Müqavil  üzr  i çil r, h mçinin k nd t
rrüfat nda mövsümi i
 c lb oluna
bil r. Miqrant i çil ri xüsusi kateqoriyas  gönd rilmi  i çil rdir. Bir i çi öz
götür ni t
find n h r hans  tap
 yerin  yetirm k üçün mü yy n müdd
ba qa ölk
 gönd rilir. Bel  i çi ixtisasl  i çi olmal
r. Avropa Birliyi daxilind ,
bel  gönd ril n i çil rin idar  olunmas  üzr  qaydalar mövcuddur. Dünya Ticar t
kilatlar
n (DTT) F aliyy td  olan M
ulluq haqq nda Ümumi Sazi in
(FMÜS) müvafiq olaraq, bel  i çi kateqoriyas  tan
r (a
ya bax).
3. Pe karlar – bir çox dövl tl rd  ehtiyac duyulan ixtisaslara malik olan v  buna gör
 tez q bul olunan yüks k ixtisasl  i çil r. Bel  kateqoriya üz rind
hdudiyy tl r, ad
n, az olur.
4. Qeyri – statuslu i çil r – B T qeyri – münt
m miqrasiya dedikd , bir  xsin yeni
ya ay  yerin  qeyri – standart v  ya qeyri – qanuni vasit
rl , etibarl  s
dl r
olmadan v  etibarl  vizaya malik olmadan keçm sini n
rd  tutur. Qeyd
edilm lidir ki, inzibati orqanlar n i  v  ya ya ay  yeri üçün icaz ni yenil
kd n
imtina etm si v  bu cür q rarlarla  laq dar müraci t prosedurlar  çox zaman
miqrant i çil rin, h tta onlar t
b olunan s
dl rl  ölk
 daxil olmu  olsa bel ,
öz qanuni statusundan m hrum edilm sin  g tirib ç xara bil r.
5.
nacaq axtaranlar v  qaçq nlar – öz v
nl rini t hlük
n, xüsusil  siyasi, dini
 etnik t qibl rd n  qaçmaq üçün t rk etmi  insanlar. Qaçq n statusu üçün iddia
bul edildikd n sonra, onlar daimi ya ay  yeri  ld  ed  v  qanuni  kild  i
bil rl r. Lakin iddia üzr  q rar  gözl dikl ri müdd td  onlardan b zil ri ya amaq
üçün i
yirl r, lakin buna qanunla icaz  verilm
 bil r.
28
 Peter Stalker  istinad edilmi dir,
cn bil rin i
si: beyn lxalq 
k miqrasiyas
n xülas si, B T,
1994.http://www.ilo.org/public/libdoc/ilo/1994/94B09_267_engl.pdf

48
FMÜS haqq nda xüsusi qeyd
Dünya Ticar t T kilatlar
n (DTT) F aliyy td  olan M
ulluq haqq nda Ümumi
Sazi i (FMÜS) m
ullu un dörd üsulunu mü yy n edir. Bunlar a
dak lard r:
Üsul 1 – faktiki olaraq yenid n m skunla
rmadan xaricd  t min etm  (poçt xidm tl ri
 ya telekommunikasiya);
Üsul  2 –  stehlakç
n müv qq ti m skunla
lmas  il  xaricd  xidm tl rin istehlak
(x st
 v  ya t
 ba  ç km );
Üsul  3 – Maliyy  mövcudlu u v  köm kçi  öb
r (xarici  irk tin mülkiyy tind  olan
banklar, x st xanalar v  ya in aat firmalar );
Üsul  4 – Xidm tl ri t min etm k üçün fiziki  xsl rin (i çil rin) xaric  müv qq ti
gönd rilm si (v zif li  xsl r v  ya h kiml r).
Üsul 4 dörd xidm t hey ti kateqoriyas
hat  edir, buraya daxildir:
•
xidm t sat
lar  (s orta agentl ri);
•
korporasiyadaxili hüquq varisliyi (v zif li  xsl r, menecerl r v  müt
ssisl r);
•
güzar qonaqlar ( cn bi ofisin  sas
 qoymaqla m
ul olan hey t v  ya
köm kçi);
•
azad müqavil  t minatç lar  (h kiml r v  ya memarlar).
FMÜS Üsul 4 müv qq ti olaraq köç n insanlar
hat  edir, baxmayaraq ki,
müv qq tilik mü yy n edilm mi dir. H qiq
n d , FMUS Üsul 4 t
find n yol
veril n qalma vaxt
n uzad lmas  dövl tl rin dan
q aparma mövqel rind  edilmi
raz la ma v  t klifl rl  mü yy n edilir v  i in növünd n (v  ad
n, ixtisas
viyy sind n) as  olaraq, bir neç  aydan bir neç  il
k d yi ir. güzar qonaqlar üç
ayad k müdd
 qala bildiyi halda, korporasiyadaxili d yi diril nl r ad
 iki ild n be
il
k müdd
 qala bilirl r. Bu, öz xidm tini t klif etm k üçün özü h
t ed n v  ya
ba qalar  t
find n, onlar n ad ndan xidm t t klif etm k  üçün gönd ril n  xsl ri  hat
edir. Yerli firmalar t
find n i  götürülmü
cn bi i çil rin Üsul 4 –ün qüvv si alt na
dü üb – dü
si bar
 mübahis
r mövcuddur.
Üsul  4  ümumiyy tl ,  
k  bazar na  giri
ld   etm
  çal an   xsl
  (onlar  spesifik
sektoral rolu olmal
r), v
nda
q, s
nacaq v  ya daimi ya ay  yeri arzusunda
olanlara  amil olunmur.
Üsul 4 – ün miqrant i çil rin t nzim edilm sin  n  cür t sir göst
yi h
 ki m lum
deyil. H mkarlar  ttifaqlar  bununla ba
 diqq tli olmal
rlar.  çil rin xidm tl r
haqq nda beyn lxalq sazi  daxil edilm si  LO – nun “
k  mt
 deyildir” prinsipin
ziddir. DTT – n n  xsl rin h
ti m
si  il  m
ul olmas  üçün s
b yoxdur.

49
Qeyri – qanuni yoxsa qeyri – standart?
Miqrant i çil r haqq nda müzakir
r çox zaman “qanunsuz miqrantlar” m
sini d
hat  edir. “
xs qanunsuzdur” dem k c
ngiyyatd r.
Buna baxmayaraq, b zi i çil r qeyri – standart v ziyy
 dü  bil rl r.
Bir çox miqrantlar öz evl rini Layiqli   axtarmaq üçün t rk edirl r. Onlar kas bl qdan v
ayr  – seçkilikd n can qurtarmaq, öz h yatlar
 yax la
rmaq v  ail
rin  d st k olmaq
üçün i  axtar rlar. B zil ri r smi olaraq, icaz  v  kvota proqram  il  daxil ola v  i
bilirl r. Lakin  ks riyy ti buna nail ola bilmir, çünki höküm tl r a
 ixtisasl  i çil rin
ixstisasl  i çil r q
r t
b olunmas  h qiq tini q bul etm k ist mirl r.
çil r cinay tkar deyill r
“Somos trabajadores no somos criminales – “Biz i çil rik, cinay tkar deyilik” Birl mi
tatlarda s
dl dirilm mi  miqrant il çil rin onlar  kriminalizasiya etm k haqq nda
klif olunan 2006 – c  il qanun layih sinin  leyhin
üar .
çil r öz ail
rind n v  ya dostlar ndan, yaxud “m
ulluq agentlikl ri”nd n v  ya onlara
 t klif ed n ba qa  xsl rd n xaricd  yüks k m vacibli i
rin oldu unu e idirl r v  o
ölk
 s yah t edirl r. Bir çox i çil r bu i
ri  ld  ed  bilm k üçün qaçaqamalç lara v
ya qada an olunmu  mallarla ticar t ed n  xsl
 bel ba lamal  olurlar.
Bir s ra ölk
rd  pasporta v  ya etibarl  vizaya malok olmadan ölk
 qalmaq cinay tkar
pozuntu hesab olunur. Buna baxmayaraq, bel  miqrant i çil rin yegan  cinay ti ondan
ibar tdir ki, onlar öz ölk
rind  deyil, ba qa ölk
 ya ay rlar v  i
yirl r, h min ölk nin
iqtisadiyyat na bir istehlakç  v  b
n vergi öd yicil ri kimi yard m edirl r. Onlar n bel
qeyri – standart yollardan istifad  etm si fakt  onlar  “qanunsuz” v ziyy tin  sala bilm z.
Ax  i çi nec  qanunsuz ola bil r?  st nil n insan do uldu u andan ba
ca hüquqlara –
qanuni  xsiyy
 sahibdir. M hz onlar n xidm tl rind n istifad  ed n, minimum 
k
haqq ndan da a
 m vacib ver n, onlar n sa laml
 v  t hlük sizliyini, sosial
müdafi sini t min etm
n, çox zaman onlar  istismar ed n vicdans z i götür n qanunu
pozur. Diqq tin yön ldilm li oldu u cinay tl r m hz bunlard r.

50