Pisa tadqiqotida kreativ fikrlashni baholash doirasi

MUAMMONI KREATIV HAL QILISH
62. Kreativ muammoni hal qilish bilim yaratish bilan chambarchas 
bogʻliq. Muammoni hal qilishning barcha hollarida ham ijodiy fikrlash talab
etilmaydi: kreativ muammoni hal qilish yangiligi, noodatiyligi, qatʼiyligi 
va murakkabligi bilan ajralib turadigan muammo yechishning alohida
turidir (Newell, Shaw va Simon, 1962 [104]). Muammoni kreativ hal qilish, 
ayniqsa, o‘quvchilar oʻz bilim sohasidan tashqaridagi muammolarga duch
kelganda, ular bilgan usullar kor bermaganda alohida ahamiyat kasb etadi 
(Nickerson, 1999 [105]).
Bilim yaratish fa-
qatgina olamshumul
ixtirolar bilan kifoya-
lanmaydi, balki jami-
yatning barcha da rajasi 
va turli so ha larida boʻ-
lishi mumkin.

---

---

26
27

PISA TADQIQOTIDA KREATIV FIKRLASHNI 

BAHOLASHNI ISHLAB CHIQISHNING AHAMIYATI

PIS A TADQIQOTIDA KREATIV FIKRLASHNI BAHOLASH 

MAQSADI VA ASOSIY E’TIBORI
63. PISA diqqatni oʻn besh yoshli oʻquvchilardan mantiqan kutish 
mumkin boʻlgan kreativ fikrlash jarayonlariga qaratadi. Uning maqsadi
oʻta ijodkor shaxslarni aniqlab olish emas, balki gʻoyalarni ifoda etish va 
aniqlashda oʻquvchilar naqadar kreativ fikrlay olishini, bu koʻnikma, oʻz
navbatida, oʻquv jarayoniga, maktab faoliyatiga va taʼlim tizimining boshqa 
jihatlariga qanday bogʻliq ekanligini tahlil qilishdir.
64. PISA tadqiqotidan koʻzlangan asosiy maqsad, taʼlim siyosati va 
tizimiga yaqqol natijalarga ega, oʻquvchilarning kreativ fikrlash borasida
xalqaro taqqoslash mumkin boʻlgan maʼlumotni taqdim etishdir. Topshiriq 
ostidagi kreativ fikrlash jarayoni taʼlim orqali takomillashtirishga moyil
boʻlishi kerak; taʼlim jarayoni kontekstidagi ushbu fikrlash jarayonining 
turli yordamchi omillari aniq belgilanishi va baholashdagi koʻrsatkichlarga
bogʻliq boʻlishi kerak; baholashda ishlatilgan soha mazmuni (kontenti) oddiy 
oʻrta maktabda oʻtiladigan fanlarga chambarchas bogʻliq boʻlishi kerak;
baholash maktab va hayotda ijodiy yutuqlar borasida prognozlashtirish 
qiymatiga ega boʻlishi uchun, testlar ham oʻquvchi kundalik hayotida, ham
sinfda, ham tashqarida, mashgʻul boʻlgan real faoliyatlarga o‘xshashi zarur.
65. PISA tadqiqotida kreativ fikrlash yordamchi omillarining murakkab
turkumi borasida maʼlumot yigʻish qiyin, lekin amalga oshirsa boʻladigan 
ishdir. PISA ikki qismdan iborat: test va so‘rovnoma. Test qismi oʻquvchilar
gʻoya berish, uni tahlil etish va takomillashtirish bilan bogʻliq vazifalarda 
oʻzlarining ijodiy yondashuv kognitiv jarayonlarini naqadar ishga sola
olishlari haqida maʼlumot beradi. So‘rovnoma ushbu maʼlumotni oʻquvchi 
kreativ fikrlashining boshqa yordamchi omillari borasidagi maʼlumot bilan,
jumladan, ijodiy yondashuv (ochiqlik, maqsad sari ishtiyoq va ishonch), 
maktab muhiti haqidagi tasavvurlari, maktab va uning tashqarisida
shugʻullanadigan faoliyat kabi maʼlumotlar bilan toʻldiradi.

---

---

27
66. Baholashda baʼzi yordamchi omillar boshqalariga qaraganda 

yaxshiroq yoritilgan. Masalan, hamkorlikda ishlash koʻnikmasi ijodiy
fikrlashning muhim yordamchi omili boʻlsa ham, tashkiliy va texnik 
muammolar sababli u PISA tadqiqotida toʻgʻridan toʻgʻri oʻlchanmaydi.
Qanday boʻlmasin, ushbu uslubiyatda hamkorlikda ishlay olish koʻnikmasi 
muhim shaxsiy koʻmaklashuvchi omil sifatida tan olingan.