Pratov, A, to

* -I

1
62-rasm. Vegetativ ko‘paytirish:

1. 
   qalamchadan ko‘paytirish; 2-bargdan ko‘paytirish.
   

tok, terak, qoraqat, malina, jiyda, atirgul hamda issiqxonalar- da o⁴stiriladigan gullarning aksariyat qismi qalamchasidan ko⁴paytiriladi. Tok qalamchalari kuzda tok kesish vaqtida tayyorlanadi. Ular 45-50 sm uzunlikda boTadi. Tayyor qalam- chalarni bog⁴-bog⁴ qilib nam chuqurga ko⁴mib qo⁴yiladi. Bahor kelishi bilan ularni olib dalalarga ekiladi (62-rasm). Vegetativ yo⁴l bilan ko⁴payadigan boshqa o⁴simliklar ham shu usuldako⁴paytiriladi. Oddiy sharoitda vegetativ yo⁴l bilan ko⁴paymaydigan o⁴simliklar ham keyingi yillarda maxsus issiqxonalarda qalamchasidan o⁴stirilmoqda. Buning uchun qalamchalarning pastki uchini ma’lum vaqtgacha maxsus biologik faol kimyoviy eritmaga botirib qo⁴yib, keyin issiq- xonalardagi qumli nam tuproqqa ekiladi.
Payvandlash deganda, bir o⁴simlikning ma’lum qismini ikkinchi o⁴simlikka turli usullar bilan o⁴rnatish tushuniladi. Payvandlashning juda ko⁴p usullari bor (kurtak, iskana va naycho). Iskana payvand, asosan, erta bahorda, daraxtlarda shira harakati yurishidan oldin (fevral oyining oxiridan aprel oyigacha) qilinadi. Payvand uchun maqsadga muvofiq navdan (payvandustdan) yillik novdalar shira harakati boshlanmas- dan oldin kesib olinib, maxsus salqin joylarda saqlanadi. Payvand qilish muddati kelishi bilan qalamchalar kattaroq yoshdagi daraxtlarning shoxlariga yoki tanasiga (yoshroq tuplarga) o⁴rnatiladi. Payvand uchun olingan novdalarda





90




2-3 tadan kurtak qoldirilib kesiladi va pastki qismi ponaga o‘xshatib kesiladi. Payvandtag tekis arralanib, pona orqali 2 yoki 4 ga ajratiladi. Tayyor qalamchalar payvandtagdagi yoriqlarga po‘stlogd po‘stlogdga tegadigan qilib mahkam odnatiladi. Shundan so dig ponalar olib tashlanadi va qalamcha o dnatilgan joyga maxsus mumsimon modda suriladi yoki mustahkam chiptalar bilan boylab qo‘yiladi (63-rasm).





63-rasm. Iskana payvand:
/-qalamcha o‘rnatish uchun yorilgan poya;

2. 
   yorilgan poyaga o‘rnatish uchun tayyorlangan qalamchalar;
   
3. 
   qalamchalar odnatilgan poya; ¥-bog‘langan qalamchalar.
   

Payvandlardan eng ko‘p tarqalgani kurtak payvand- dir. Payvandlash uchun kesib olinadigan kurtakli qalam- cha payvandust deyiladi. Payvand qilish uchun o‘stirilgan urug‘ko‘chat payvandtag deyiladi. Payvandlash uchun kur- taklari tinim davrida bodgan bir yillik, quyoshda toblangan novdalar kesib olinadi (64-rasm). Payvandlash uchun dastlab payvandtag po‘stlogdo‘tkir pichoq bilan «T» harfi shaklida kesiladi. Kesilganjoy po‘stlogd asta-sekin keriladi. Ulana- digan kurtak biroz po‘stloq va yog‘ochligi bilan birga kesib olinadi va payvandtagdagi ochilganpo‘stloq orasigajoylanadi, so‘ngra64-rasmdako‘rsatilganidek, yuqoridan pastga qarab chipta bilan odab bogdanadi. Payvand qilingan kurtaklaming tutgan-tutmaganligi 6-10 kunda bilinadi. Kurtagidan payvand­lash, asosan, avgust oyida odkaziladi.


91










I
f


64-rasm. Kurtak payvand: