Psixologiya yo‘nalishi 19. 18 guruh talabasi Komilov Shuxratjon Nurmuxammad о‘g‘li Tibbiyot psixologiyasi

Kurs ishi maqsadi. Psixosomatik kasalliklarlarda diagnostika xususiyatlarini o’rganish.
Kurs ishi predmeti. Psixosomatik ada diagnostika xususiyatlari va kasalliklar reaksiyalar va psixosomatik buzilishlar .
Ilmiy yangiligi.

• 
  Tadqiqot mavzusiga oid ilmiy-pedagogik, psixologik adabiyotlarni, ilmiy
  

ishlarni o’rganish asosida salomatlik muammosi motivlari mazmuni yoritildi.
Kurs ishi mavzusi bo‘yicha adabiyotlar sharhi (tahlili) K.A.Abulxanova-Slavskaya, E.P.Ilyin, V.G.Leontiev, A.K.Markova VD Shadrikov va boshqalar motivatsion soxani rivojlantirish bo’yicha ilmiy ishlarni olib borgan . Shaxsning ehtiyoj-motivatsion sohasi qadimgi yunon falsafasi davridan boshlab, zamonaviylik davrigacha (Aristotel, I.Kant, N.A.Berdyaev, R.Dekart, M.Monten, Platon) faylasuflarning diqqat-eʼtiborida boʻlgan , G. Riker, empirik psixologiya K. Buhler, E. Thorndike, E. Spranger, Z. Freyd, K. Levin , rus psixologiyasi tarixi P.K. Anoxin, P.P. Blonsky, L.I. Bojovich, L.S. Vygotskiy , K. N. Kornilov , P. F. Kapterev, V. S. Merlin, I. I. Pirogov, I. A. Sikorskiy, A. A. Uxtomskiy , xorijiy psixologiya A. Maslou, G. Allport, K. Rojers va boshqa ko‘plab olimlar katta hissa qo‘shdilar. .
Kurs ishi natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati. Tadqiqotning qo‘lga kiritilgan natijalari psixologiya ta’lim yo’nalishlarida ta’lim oluvchilar , pedagog o’qituvchilar , oliy ta’lim muasasasida ta’lim beruvchi professor – o’qituvchilar , psixologlar va ota-onalar o’z faoliyatlari davomida foydalanishi mumkin.
Kurs ishning tuzilishi va hajmi. kirish, II bob,
4 paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan ilovadan iborat .


I BOB Psixosomatik ada diagnostika xususiyatlari mazmun mohiyati
1.1. Psixosomatik kasalliklarda diagnostika tushunchasi, mazmun mohiyati
Ba'zan shunday gaplarni eshitib qolamiz: tomoq stress natijasida og‘riydi, saraton birovni kechira olmaslik va adovat saqlash tufayli rivojlanadi, allergiya esa ichda yutilgan g‘azab natijasida "tashqariga chiqadi" - psixosomatikaga doir ilmiy ishlarda shunday izohlarni ko‘p uchratish mumkin. Qisqasi, bizning kasalliklarimizda g‘am-tashvishlarimiz aybdor. Bu psixosomatika deyiladi.  Bu qandaydir yangilikmi? Yo‘q, bir zamonlar hatto Gippokrat ham insonning sog‘lig‘i uning fe'l-atvoriga bog‘liq ekani haqida aytgan: "Melanxoliklar nafaqat tushkun kayfiyatdan aziyat chekishadi, balki qorin sohasida xuddi nina sanchilgandek og‘riqlarni his qilishadi". 1920 yilda sil bilan kasallangan Frants Kafka o‘zining holatiga shunday ta'rif bergan: "Mening ongim kasal, o‘pkamdagi kasallik esa shunchaki ruhiy kasalligimning aksidir". Yozuvchi Ketrin Mensfild ham shu kasallikka chalinib, o‘zining kundaligida shunday yozadi: "Rasvo kun... Azobli og‘riq va hokazo. Bu faqat jismoniy zaiflik emas. Sog‘ayib ketish uchun men o‘zimning "men"imni tuzatishim kerak. Shifo topmayotganimning asl sababi ham shunda. Mening ongim menga bo‘ysunmayapti". Aynan shunday. Bakteriya havo-tomchi yo‘li orqali yuqadi va immunitet zaif bo‘lsa, o‘pkaga hujum qiladi. Silni anchadan beri mikrobga qarshi preparatlar bilan muvaffaqiyatli davolashadi. Biroq psixosomatikada gap faqat bakteriyada emas, "sil qiluvchi fikrlar" - qayg‘u, tushkunlik, umidsizlikda hisoblanadi. Mazkur gipotezaga ishonuvchilar sil kasalligida har tomonlama "chuqur nafas olish"ni - toza havoda ko‘proq sayr qilish va bor salbiy fikrlardan xalos bo‘lishni tavsiya qilishadi. Qisman bor. Psixologik holat haqiqatda kasalliklar rivojiga ta'sir qilishi mumkin, kasalliklar esa inson psixikasiga ta'sir ko‘rsatadi - daliliy tibbiyot bu borada bahslashmaydi. Shifokorlar depressiya va stressga chidamlilikning past darajasini xavf omili deb hisoblashadi: ular immunitetni tushiradi, buning natijasida esa sil kasalligi faol shaklga o‘tishi mumkin. Olimlar shuningdek uzoq cho‘zilgan stressning yurak kasalliklari, astma, diabet, Altsgeymer kasalligi va hatto saraton bilan aloqasini tasdiqlashmoqda. Gap shundaki, stress - bu yomon fikrlar va boshdagi hissiyotlar to‘plami emas, balki aniq fiziologik jarayon. U organizm faoliyatiga ta'sir ko‘rsatmay qo‘ymaydi. Ilm-fanda hatto psixologik holatning inson tanasiga ta'sirini o‘rganuvchi alohida yo‘nalish ham ham bor. U ham psixosomatika deb ataladi. Biroq bu ikki tushunchani adashtirmang: rasmiy tibbiyot "boshdagi" muammolar ba'zi holatlarda kasallikni qo‘zg‘atishi mumkin deb hisoblaydi, muqobil tibbiyot esa - barcha kasalliklar faqat asablar faoliyati natijasi ekanini ta'kidlaydi. Shunday bo‘lsa-da, psixologik holat o‘z-o‘zidan 100 foiz salomatligimiz uchun javob bera olmaydi. U faqat kasallikni keltirib chiqargan omillardan biri bo‘lishi mumkin. Alohida xavotirlar hech ham muayyan kasalliklar bilan bog‘liq emasligi tabiiy. Akne "katta hayot oldidagi qo‘rquv" tufayli emas, gormonal buzilishlar va terini noto‘g‘ri parvarishlash natijasida paydo bo‘ladi. Saraton "ichga yutilgan alamlar" sabab emas, DNK mutatsiyalari va immun tizimi faoliyatidagi xatolar tufayli yuzaga keladi. Psixosomatika hatto eng og‘ir kasalliklarni ham psixologik holat bilan izohlaydi va ularni psixologik muammolarni hal qilish bilan davolashni taklif qiladi. Bunday davolash muolajalari o‘z-o‘zidan bezarar (hatto ba'zan foydali ham), biroq an'anaviy tibbiyot usullaridan voz kechilganda u katta muammolar bilan xavf soladi. Masalan, psixosomatika bo‘yicha kitoblar mualliflari mastopatiyani "azoblanayotgan kishiga yordam berish istagi" sifatida izohlashadi. Aslida esa kasallik gormonlar muvozanatining buzilishi natijasida paydo bo‘ladi. Agar uni faqat xalq tabobati bilan davolansa, u ko‘krak bezi saratoniga aylanishi mumkin. Yelena Andreyeva Psixosomatik kasalliklar haqiqatda mavjud deb takidlab o’tgan . Shifokorlar psixik og‘irlik qandli diabet, bronxial astma va yana qator kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin, deb hisoblashadi. Ular davolash muolajalari bilan bir qatorda psixoterapiya, trankvilizatorlar va antidepressantlarni tavsiya qilishadi. Odam o‘ziga o‘zi kasallikni "to‘qib chiqarsa" ham, bu psixosomatikaga taalluqli bo‘ladi. Ba'zan bu haqiqiy kasallikka olib keladi. Nevropatolog Syuzan O’Sallivan o‘zining kitobida bir bemor boshida shishni aniqlab, bu saraton ekanligiga qaror qilgan holatini tasvirlaydi. Shundan so‘ng uning o‘ng qo‘li va oyog‘i falaj bo‘ladi - erkak o‘ng yarim shar tananing chap tomoni uchun mas'ul ekanini bilmagan. Ba'zi kishilarda alohida belgilar muayyan hissiyotlarga yoki ma'lum bir vaziyatlarga reaksiya sifatida yuzaga keladi. Masalan, eri tashlab ketmoqchi bo‘lgan ayolda ko‘pincha havo yetishmasligi kuzatiladi. Har safar ayriliq mavzusi ko‘tarilganida uning ahvoli yomonlasha boshlaydi. Bu simulyatsiya emas, ayol haqiqatda havo yetishmasligini his qilmoqda. Biroq jismoniy jihatdan u soppa-sog‘. Qolgan barcha kasalliklarda asosiy sababni ruhiy holatdan emas, fiziologiyadan qidirish mumkin. Psixosomatik qizamiq yo psixosomatik tripper bo‘lmaydi. Hech qachon suvchechak chiqmagan odam kasallangan kishi bilan muloqot qilganda uni yuqtirib olishi hech gap emas va bunda uning hatto Yer yuzidagi eng baxtli yoki o‘z hayotidan mamnun kishi ekanligi hech qanday yordam bera olmaydi. E'tiqod ahvolining odamlarning sog'lig'iga ta'siri qadimgi asrlarda ma'lum bo'lgan, biroq rasmiy tibbiyot uzoq vaqtdan buyon e'tirof etila boshlangan. Shu bilan birga, ko'plab kasalliklar toza psixosomatik va ularni dori-darmon bilan davolashga urinishadi, biz alomatlarini olib tashlaymiz, oqibatlarini bartaraf etamiz, ammo bu sababdan qutulolmaymiz. Psixosomatik kasallikni qanday tan olamiz va uni qanday davolash mumkin? Kasallik psixozomatikasi – kontseptsiyasi Psixomatika - tibbiyot va psixologiya yo'nalishi, insonning jismoniy sog'lig'iga nisbatan xarakter, xulq-atvor, hissiy vaziyatlarning ta'sirini o'rganishdir. Shuningdek, kundalik hayotda psixosomatika turli xil psixologik omillar bilan bog'liq kasalliklar deb ataladi. Bunday kasalliklar ro'yxati keng tarqalgan bo'lib, asosan psixosomatik kasallik bilan deyarli har qanday kasallikni tushunish mumkin. Quyidagi sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin bo'lgan quyidagi kasallik guruhlarini ajratib oling:

• 
  nafas olish tizimi kasalliklari (giperventilatsiya sindromi, bronxial astma);
  
• 
  yurak-qon tomir tizimi kasalliklari (ishemik kasallik, yurak ritmining buzilishi, miokard infarkti);
  
• 
  oshqozon-ichak kasalliklari (oshqozon va o'n ikki barmoqli ichak yarasi, diareya, ich qotish, irritabiy ichak sindromi);
  
• 
  ovqatlanish buzilishi (anoreksiya, semizlik, bulimiya);
  
• 
  endokrin tizim kasalliklari (diabet, hipotiroidizm);
  
• 
  ginekologik kasalliklar (amenoreya, funktsional sterillik, dismenore);
  
• 
  teri kasalliklari (ürtiker, atopik nörodermatit, terining qichishi);
  
• 
  psixo-vegetativ sindromlar;
  
• 
  skelet-skelet tuzilishi kasalliklari;
  
• 
  onkologik kasalliklar;
  
• 
  funktsional jinsiy kasalliklar;
  
• 
  yuqumli kasalliklar;
  
• 
  ruhiy tushkunlik;
  

Psixosomatikaning belgilari
Ruhiy sabablar yetakchi rol o'ynaydigan kasalliklardan psixozomatikani qanday ajratish mumkin, ehtimol ular maxsus alomatlarga ega? Afsuski, bu shunday emas, psikosomatik bozukluklar, badandagi kasalliklar kabi o'zlarini namoyon qiladi. Shuning uchun bu kasalliklarning belgilari bevosita bo'lishi mumkin.

1. 
   Birinchi belgi - shifokor tomonidan tavsiya etilgan dori vositalarining samarasizligi. Ya'ni, qisqa muddatga dori-darmonlarni qabul qilish vaziyatni osonlashtiradi, biroq keyin hamma narsa qaytadi.
   
2. 
   Shuningdek, psixosomatikaning alomati fiziologik holatga ega bo'lmagan kasallik hisoblanadi. Misol uchun, odam yurak xiralashishi, bosimni kuchaytirishi mumkin, ammo u hech qanday jismoniy patologiyaga ega emas, bunday alomatlar uchun hech qanday sharoit yo'q.
   
3. 
   Kasallikning boshlanishi psixologik omillar - stress, psixologik travma, nevroz va boshqalar bilan bog'liq. Psikosomatik davolash
   

Psixosomatikani davolashda bir nechta yondashuv mavjud, ammo ularning aksariyati psixologning ishini nazarda tutadi. Jismoniy buzilishlar psixologik muammolar tufayli sodir bo'ladi. Psixosomatik kasalliklarni davolashning quyidagi usullari ajratilishi mumkin.

1. 
   Giyohvand davolash - tinchlantiruvchi yoki ogohlantiruvchi dorilarni tayinlash.
   
2. 
   Psixoterapiya - avtojenik trening, gipnoz, psixoanaliz va psixoterapiya.
   
3. 
   Fitoterapiya - turli xil o'simlik yig'imlarini tayinlash.
   

Psixomatik kasalliklarni davolash usullari muqobil tibbiyotda ham mavjud. Bu psixosomatik odamning kasallikka chanqoq bo'lish istagi emas, balki har qanday hodisalarda bilinki-xabardorlik qo'rquvi, norozi yoki norozilik bo'lishidan iboratdir. Masalan, uyqusizlikning sababi hayotning qo'rquvidir, chunki u kishi barcha yaxshi narsalarni idrok etish qobiliyatini yo'qotadi. Migrenlarning sababi majburlash, o'zgarish qo'rquvi, hasad va jinsiy qo'rquvga nisbatan nafratdir. Psikosomatiklarga ishoning yoki emas - bu sizning narsang, lekin o'zlari va dunyoga uyg'un yashayotgan insonlar sog'lig'ining kamroq ekanligi haqiqatdir. Psixogen astma – haqiqiy astmami? Astma, ya’ni nafas bo‘g‘ilishlari ruhiy siqilishlardan so‘ng ko‘p kuzatiladi. Afsuski bu holatni bemorlar (ba’zi vrachlar ham) haqiqiy astma bilan bog‘lashadi. Agar vrach-allergolog maxsus tekshiruvlar orqali Sizda haqiqiy astmani inkor qilsa, bilingki Sizda nafas bo‘g‘ilishi asabiy-ruhiy buzilishlar sababli paydo bo‘lgan. Buni vrachning o‘zi ham Sizga uqtiradi. Bunday paytlarda Sizni allergolog emas, tibbiy psixolog davolashi kerak. Biroq, tibbiy-psixologik usullarni yaxshi o‘zlashtirgan allergolog ham psixogen astmani bemalol davolashi mumkin.Psixogen astma haqiqiy astmadan nimasi bilan farq qiladi? Psixogen bo‘g‘ilishlar tomoqning qurib qolishi, qichishi, nafas yetishmovchiligi kabi turli xil belgilar bilan namoyon bo‘ladi. Psixogen bo‘g‘ilishlar uchun tik turganda bemalol nafas olish, yotganda esa bo‘g‘ilish juda xosdir. Shu narsaga e’tibor berish lozimki, nafas yetishmasligi chalqanchasiga yotganda paydo bo‘ladi, chap va o‘ng tomonga qarab yotganda kuzatilmaydi. Nafas yetishmovchiligi ko‘pincha kechasi va tunda kuchayadi. Bizning nazoratda turgan bir bemor «tunda doimo bo‘g‘ilib uyg‘onib ketsam chalqancha yotgan bo‘laman, shuning uchun uxlamoqchi bo‘lsam yonboshlab devorga suyanib yotib olaman», degan edi. Nevroz bilan kasallangan bemorlarning deyarli yarmida nafas yetishmovchiligi kuzatilib turadi. Shu bois mutaxassislar ushbu buzilishlarni nevrozning asosiy belgisi deb hisoblashgan. «Bo‘g‘ilib qolish, nafas yo‘llariga biror narsa tiqilib qolgandek bo‘lishi, nafas olishning qiyinlashib borayotganligi»dan shikoyat qilish, ayniqsa, yosh bemorlar orasida ko‘p uchraydi. Mabodo bu belgilar xurujlar bilan kuzatilsa, ba’zi hollarda bemorlarga «astma kasalligi» tashxisi qo‘yiladi. Quyidagi voqea bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Bu voqea 1994 yili ro‘y bergan. Menga 20 yashar yigitni ko‘rsatishdi. U allergologiya bo‘limida «Astma kasalligi» tashxisi bilan davolanib kelardi. Bemor juda ozib ketgan. U har 30 daqiqada qo‘lidagi berotekni og‘ziga sepib nafas olishini osonlashtirardi. Bo‘g‘ilishning har 30 daqiqada paydo bo‘lib turishi mening e’tiborimni tortdi va qo‘yilgan tashxisga shubha uyg‘otdi. Bemorning kasallik tarixi bilan birgalikda, uning psixologik holatini ham o‘rganib chiqdim. Buning natijasida bo‘g‘ilish xurujlari psixogen xususiyatga ega ekanligini aniqladim. Bemor bolalik davridan nimjon bo‘lib o‘sgan, tez-tez kasallanib turgan. Oilada bor-yo‘g‘i bitta bola bo‘lganligi uchun ota-onasi bolasining har bir xarxashasiga bajarib kelishgan. Bolaning yoshligidan asabi buzilsa, nafasi bo‘g‘ilib qoladigan bo‘lgan. Biroq uni chuqur tekshirmasdan, «astma» tashxisi bilan davolab kelishgan. Bora-bora xurujlarni oddiy dorilar bilan to‘xtatish qiyinlashadi va bemorga gormonal dorilar (berotek) tavsiya qilinadi. Lekin bu dorini ham bemor doimo ishlatmagan. Bemor yana bir bor tajribali allergologga ko‘rsatiladi va «bronxial astma» tashxisi inkor qilinadi. Bemorning psixologik statusini yaxshilab o‘rganib chiqqanimdan so‘ng psixoterapiyada keng tarqalgan «stressterapiya» usulini qo‘llashni ma’qul topdim. Bemorga «berotekka o‘rganib qolsa, erkaklik funksiyasi susayishi (bemor yaqinda uylanishi kerak edi) va uylangan taqdirda ham bola bo‘lmasligi mumkinligini aytdir. Shuning uchun ham uni qanday bo‘lmasin boshqa doriga o‘zgartirish zarurligini» uqtirdim. Gap shundaki bemorga berotekni yozgan doktor «Mana shu dori sen uchun asosiy dori, bu astmaning har qanday turida og‘izga sepgan zahoti bo‘g‘ilishni to‘xtatadi» deb aytgan. Shu narsani alohida ta’kidlash lozimki, bo‘g‘ilishni berotekning kuchi emas, balki doktor aytgan so‘zlar («senga faqat shu dori yordam beradi») to‘xtatgan. Har 3 kunda o‘tkaziladigan maxsus psixoterapevtik muolajalar bor. Men unga ushbu usulni bir oy mobaynida qo‘lladim. Bemor bir yillardan buyon aziyat chekayotgan nafas bo‘g‘ilishidan tuzalib ketdi. Chunki unda haqiqiy asta emas, balki psixogen astma edi. Ba’zan shunday hodisalar bo‘ladiki, bemorda bo‘g‘ilish aniq bir sharoitlarda yuzaga keladi. Bunday paytlarda sharoitni o‘zgartirish bo‘g‘ilishni kamaytiradi yoki butunlay yo‘qotadi. Men yozda Xorazmga borganimda yosh bir kelinni maslahatga olib kelishadi. Bu voqea 1996 yili ro‘y bergan. Bemor turmushga chiqqanidan so‘ng uyida turmush o‘rtog‘i bilan kelishmay doimo janjal chiqib turarkan. Janjal avjiga chiqqanda yosh er-xotinlar bir-birini bo‘g‘ishgacha borisharkan. Bora-bora yosh kelinda turmush o‘rtog‘i ishdan qaytganidan so‘ng bo‘g‘ilish xurujlari paydo bo‘ladigan va tinchlantiradigan dori ichmaguncha yoki turmush o‘rtog‘i uydan chiqib ketmaguncha bo‘g‘ilish davom etaveradigan bo‘ladi. Bemor barcha davolash usullaridan foydalangan va har qanday yangi taklif etilgan usuldan bosh tortar edi. Bemorga onasi bilan bir oyga daryo bo‘yiga borish, dorilarni esa uyga tashlab ketish zarurligini aytdim. Bu taklif bemorga ma’qul tushdi. Ona va qiz ikkalasi daryo bo‘yidagi uylardan birida ijarada yashashdi. Daryo bo‘yida bemorda nafas olishi butunlay to‘xtaydi. Oradan bir hafta o‘tgach, “bemorning” xolidan xabar olgani daryo bo‘yiga uning eri bilan birga bordim. Bemorda bo‘g‘ilish xuruji u daryo bo‘yiga kelgan kuniyoq to‘xtagan ekan. Erini ko‘rsada yosh kelinda hech qanaka bo‘g‘ilish xuruji kuzatilmadi. Bemorning eriga xotinidan xabar olgani daryo bo‘yiga kelib turishini tayinladim. Er-xotin esa daryo bo‘yida bir oy birga yashashdi. Men Toshkentga qaytishimdan oldin ikkalasi ham menga uchrashib “Hammasi juda yaxshi, endi biz ahil yashaymiz” deb xursand bo‘lib gapirishdi.