Pul nazariyalari

MxV=PxY 
Almashinish darajasi ko‘rsatadiki, pul miqdorini muomiladagi aylanishga 
ko‘paytmasi nominal daromadga (iqtisodiyotda nominl xarajatlar tayyor 
mahsulotlarni va xizmatlarni xarid qilishga) teng.
Tenglamaning o‘zi bir ayniyatdir, aniqlanishi bo‘yicha to‘g‘ri bog‘lanishni 
ko‘rsatadi. Bu hech narsani bildirmaydi. Masalan, nominal daromad PxY o‘sishi 
pul massasini M o‘sishi bilan bog‘liq, chunki Mning qanchalik o‘sishi Vning 
shunchalik tushishi bilan kompensatsiya qilingan bo‘lishi mumkin, va MxV (demak 
PxY) o‘zgarmaydi. Ayirboshlash tenglamasidan nominal daromadni aniqlashga 
o‘tish uchun aylanish tezligiga ta’sir etadigan faktorlarni ko‘rib chiqish kerak. 
Aylanish tezligining aniqlovchilari
2
Irving Fisher shuni isbotladiki, pulni 
aylanish tezligi iqtisodiy sub’ektlarning transaksiya qilishi bilan bog‘liqligini 
ko‘rsatdi. Agar bitim qilinayotganda hisob kitob schyotlari ishlatilayotgan bo‘lsa va 
kredit kartochkalar, demak iqtisodiyotda ishlab chiqilgan tovar va xizmatlarga 
to‘lash uchun kamroq pul kerak bo‘ladi (Mi PxYga nisbatan)va aylanish tezligi 
(PxY)/M kattalashadi. Teskarisiga agar aholi sotib olganiga naqd to‘lasa yoki chek 
bilan o‘sha nominal daromad darajasida ko‘proq pul kerak bo‘ladi va aylanish 
tezligi pasayadi. Bunda Fisher taxmin qilgan ediki qisqa muddatda aylanish tezligini 
doimiy deb hisoblash mumkin chunki institutsional va texnologik faktorlar sekin 
o‘zgaradi. 
Haqiqatda Fisher ayirboshlash tenglamasini iqtisodiyotda nominal 
tranzaksiya qiymati PTga nisbatan ishlab chiqqan edi: 
MV
T
=PT, 
2
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, 10th Global 
edition, 2013. Page 550

---

P- tranzaksiyaning o‘rtacha bahosi; T- yiliga transaksiyalar miqdori 
V
T
=PT/M-transaksiyada pulning aylanish tezligi 
Transaksiyaning nominal qiymatini aniqlash qiyin bo‘lgani uchun, miqdoriylik 
nazariyada yalpi ishlab chiqarish- Ydan foydalanilgan. T=vY deb faraz qilib qaerda