Qaraqalpaqistan meditsina instituti medicinada informacion texnologiyalari, biofizika hám medicinaliq radiologiya kafedrasi

I	II	III	IV
Yillar	1945-1954 yillar	1955-1964 yillar	1965-1974 yillar	1975-1985 yillar
Asosiy element	Elektron pochta chiroq	Transistor	Integratsiyalashgan sxema	Katta integral mikrosxema (mikroprotsessor)
Kompyuterlar soni dunyoda (dona)	Yuzlab	Minglab	O'n minglab	Millionlab
Kompyuter o'lchamlari	Katta	Sezilarli darajada kamroq	Mini-kompyuter	mikrokompyuter
Tezlik (shartli) operatsiyalar / sek	Ko'p birlik	Bir necha o'nlab	Bir necha ming	Bir necha o'n minglab
Axborot tashuvchisi	Karta, Teshilgan lenta	Magnit lenta	Disk	Moslashuvchan disk

Besinshi áwlad (1986 jıldan házirgi kunge shekem) tiykarınan 1981 jılda baspa etilgen kompyuter pánleri boyınsha Yaponiya komitetiniń jumıs nátiyjeleri menen belgilenedi. Bul joybarǵa muwapıq, besinshi áwlad kompyuterleri hám esaplaw sistemaları eń jańa texnologiyalar járdeminde arzan bahalarda joqarı ónimlilik hám isenimlilikten tısqarı tómendegi sapa tárepinen jańa funksional talaplarǵa juwap beriwi kerek:
• dawıslı informaciyanı kirgiziw/chiqarish, sonıń menen birge, tábiy tillerden paydalanǵan halda informaciyanı ınteraktiv qayta islew sistemasın engiziw arqalı kompyuterlerden paydalanıw qolaylıgini támiyinlew;
• úyreniw, assotsiativ konstruktsiyalar hám logikalıq juwmaqlar qılıw múmkinshiligin támiyinlew;
• tábiy tiller degi dáslepki talaplar specifikaciyası boyınsha programmalar sintezini avtomatlastırıw arqalı programmalıq támiynat jaratıw procesin ápiwayılastırıw ;
• túrli social mashqalalardi sheshiw ushın kompyuterlerdiń tiykarǵı xarakteristikaları hám ekspluatatsion sapaların jaqsılaw, ǵárejetler hám payda koefficientlerdi jaqsılaw, kompyuterlerdiń tezligi, kiyim-kenshekligi, ıqshamlıǵı ;
• hár qıylı esaplaw úskeneleri, qosımshalarǵa joqarı iykemlesiw hám operatsion isenimlilikti támiyinlew.
Házirgi waqıtta neyron biologiyalıq sistemalar arxitekturasın eliklew etiwshi kóp sanlı (on mińlaǵan ) ápiwayı mikroprotsessorlarning bólistirilgen tarmaǵı bolǵan dızbek parallellik hám neyron dúzılıwǵa iye optoelektron kompyuterlerdi jaratıw boyınsha jedel jumıslar alıp barılmaqta.
Elektron esaplaw mashinalarınıń klassifikaciyası. Ulıwma alǵanda, kompyuterlerdi bir qatar belgilerge kóre klassifikaciyalaw múmkin.
1. Islew Principine kóre kompyuterler ózleri islep atirǵan informaciyanı usınıw formasına kóre ush úlken klasqa bólinedi:
• AVM - úzliksiz isleytuǵın analog kompyuterler, úzliksiz (analog) kóriniste, yaǵnıy hár qanday fizikalıq shama (kóbinese elektr kernew) bahalarınıń úzliksiz qatarı formasında usınıs etilgen maǵlıwmatlar menen isleydi;
• Cifrlı EEM - diskret háreketdegi, diskret (cifrlı ) formada usınıs etilgen informaciya menen isleytuǵın cifrlı kompyuterler;
• GVM - kombinatsiyalanǵan háreketdegi gibrid kompyuterler cifrlı hám analog formada usınıs etilgen maǵlıwmatlar menen isleydi. GVM AVM hám CVM abzallıqların birlestiredi. Quramalı joqarı tezlikte isleytuǵın texnikalıq komplekslerdi basqarıw máselelerin sheshiw ushın olardan paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
2. Maqsetine kóre kompyuterlerdi úsh gruppaǵa bolıw múmkin:
• tiykarǵı kompyuterler hár qıylı injenerlik-texnikalıq máselelerdi: algoritmlardıń quramalılıǵı hám qayta islengen maǵlıwmatlardıń úlken kólemi menen parq etiwshi ekonomikalıq, matematikalıq, informatsion hám basqa máselelerdi sheshiw ushın mólsherlengen. Olar ulıwma esaplaw oraylarında hám basqa kúshli esaplaw sistemalarında keń qollanıladı. Ulıwma maqsetli EHMlarning xarakterli qásiyetleri tómendegilerden ibarat: joqarı ónimlilik; qayta islengen maǵlıwmatlardıń túrme-túr formaları, olardıń ózgerisleriniń keń sheńberi hám olardı usınıwdıń joqarı dárejesi; arifmetik, logikalıq hám arnawlı atqarılatuǵın operatsiyalardıń keń sheńberi; RAMning úlken kólemi; hár túrlı túrdegi sırtqı apparatlar jalǵanıwın támiyinleytuǵın informaciya kirgiziw-shıǵarıw sistemasın islep shıǵıw ;
• mashqalalı kompyuterler, qaǵıyda jol menende, texnologiyalıq processlerdi basqarıw menen baylanıslı bolǵan tar sheńber degi wazıypalardı sheshiw ushın isletiledi. Olar salıstırǵanda kishi kólem degi maǵlıwmatlardı dizimge alıw, toplaw hám qayta islew, salıstırǵanda ápiwayı algoritmlar járdeminde esap -kitaplardı ámelge asırıw ushın isletiledi. Mashqalalı kompyuterler ulıwma maqsetli kompyuterlerge salıstırǵanda sheklengen apparat hám programmalıq resurslarǵa iye;
• qánigelestirilgen kompyuterler tar sheńber degi wazıypalardı sheshiw yamasa qatań belgilengen funktsiyalar toparın ámelge asırıw ushın isletiledi. Kompyuterlerdiń tar baǵdarı olardıń dúzilisin anıq belgilew, olardıń jumısınıń joqarı jemisdorligi hám isenimliligin saqlap, quramalılıǵı hám bahasın sezilerli dárejede kemeytiw imkaniyatın beredi. Qánigelesken kompyuterlerge, mısalı, arnawlı maqsetler ushın programmalastırıwtırılatuǵın mikroprotsessorlar, sonıń menen birge, kompyuter sisteması túyinleriniń islewin muwapıqlastırıw hám óz-ara bólew ushın individual ápiwayı texnikalıq apparatlardı basqarıwdıń logikalıq funktsiyaların atqaratuǵın adapterler hám kontrollerler kiredi.