Qaraqalpaqistan meditsina instituti medicinada informacion texnologiyalari, biofizika hám medicinaliq radiologiya kafedrasi

2. Programmalastırıwtirilgan basqarıw principi. Kompyuter programması protsessor tárepinen málim bir izbe-izlilikde avtomatikalıq túrde birin-ketin atqarılatuǵın kórsetpeler kompleksinen ibarat.
3. Yaddıń birdeyligi principi. Programmalar hám maǵlıwmatlar birdey yadta saqlanadı. Sol sebepli kompyuter berilgen yad ketekshesinde saqlanatuǵın zatlardı - nomer, tekst yamasa buyrıqtı parıqlamaydı. Siz maǵlıwmatlar daǵı sıyaqlı buyrıqlarda birdey ámellerdi orınlawıńız múmkin.
4. Maqsetlilik principi. Sistemalı túrde, tiykarǵı yad qandayda bolǵan sanlı kletkaları ibarat bolıp, hár qanday waqıtta protsessori bar.
Fon Neymanning pikrine qaraǵanda, kompyuter tómendegi tiykarǵı bloklardan ibarat (2.1-súwret): 1) kirgiziw/chiqarish apparatları ; 2) kompyuter yadı ; 3) protsessor, sonday-aq basqarıw blokı (CU) hám arifmetik logika birligi (ALU)
Kompyuterdiń islewi processinde kirgiziw apparatları arqalı informaciya yadqa kiredi. Protsessor qayta islenip atırǵan informaciyanı yaddan shıǵaradı, ol menen isleydi hám oǵan qayta islew nátiyjelerin jaylastıradı. Alınǵan nátiyjeler shıǵarıw apparatları arqalı adamǵa etkaziladi.

Kompyuter yadı eki qıylı yaddan ibarat: ishki (operatsion) hám sırtqı (uzaq múddetli) yad.
Tosınarlı kirisiw yadı - bul elektr quwatı menen isleytuǵın maǵlıwmatlardı saqlaytuǵın elektron apparat.
Sırtqı yad hár qıylı magnit tasıwshılar (lentalar, disklar ), optikalıq disklar bolıp tabıladı. Sońǵı on jıllıqlarda kompyuterlerdi jetilistiriw procesi joqarıdaǵı ulıwmalastırılǵan struktura sheńberinde dawam etdi.

Jeke kompyuterler. Jeke kompyuterlerdiń klassifikaciyası
Joqarıda aytıp ótilgeni sıyaqlı, jeke kompyuter universal bir paydalanıwshı mikrokompyuteri bolıp tabıladı. Jeke kompyuter (ShK) birinshi náwbette ǵalabalıq paydalanıw múmkin bolǵan kompyuter bolıp, málim bir kóp qırlı ózgeshelikke iye.
Ulıwma alǵanda, paydalanıwshı mútajliklerin qandırıw ushın jeke kompyuter tómendegi ayrıqshalıqlarǵa ıyelewi kerek:
• jalǵız tártip degi qarıydardıń qolında bolǵan salıstırǵanda arzan bahaǵa ıyelewi;
• átirap -ortalıq sharayatlarına arnawlı talaplarsız islewdiń avtonomlıǵın támiyinlew;
• arxitekturanıń maslasıwshılıǵın támiyinlew, onı menejment, pán, tálim, kúndelik turmısda hár qıylı qosımshalar ushın qayta qurıw imkaniyatın beredi;
• operatsion sistema hám programmalıq támiynat jetkilikli dárejede ápiwayı bolıwı kerek, sonda paydalanıwshı jeke kompyuter menen professional arnawlı tayarlıqsız isley aladı ;
• islewdiń joqarı isenimliligi (5000 saattan artıq MTBF).
PC99 xalıq aralıq specifikaciyasına muwapıq, jeke kompyuterler maqseti boyınsha tómendegi taypalarǵa bólinedi:
1. Ǵalabalıq jeke kompyuter (qarıydar );
2.jumıs kompyuteri (Office PC);
3.portativ kompyuter (Mobil kompyuter);
4.jumıs stanciyası (Workstation PC);
5. Ko'ngilochar kompyuterler (Entertainment PC).
Házirgi waqıtta bazarda ámeldegi bolǵan jeke kompyuterlerdiń kópshiligi tiykarǵı kompyuterler qatlamına kiredi. Biznes jeke kompyuterleri ushın grafiklardı jırlaw ushın talaplar minimallastırıladı hám audio maǵlıwmatlar menen islew ushın talaplar ulıwma talap etińmeydi. Portativ jeke kompyuterler ushın aralıqtan jalǵanıwlardı jaratıw qurallarına, yaǵnıy kompyuter baylanıs qurallarına ıyelew júdá zárúrli bolıp tabıladı. Jumıs stanciyaları qatlamı saqlaw apparatlarına talaplardı asırdı hám ko'ngilochar kompyuterler qatlamı audio hám videolardı jırlaw ushın talaplardı asırdı.
Kompyuter áwladları ushın ol tómendegilerge bólinedi:
• 1-áwlad ShK - 8 bitli mikroprotsessorlardan paydalanıw ;
• 2- áwlad ShK-16 bitli mikroprotsessorlardan paydalanıw ;
• 3- áwlad ShK-32 bitli mikroprotsessorlardan paydalanıw ;
• 4-áwlad ShK- 64-bitli mikroprotsessorlardan paydalanıń.
Jeke kompyuterlerdi eki úlken gruppaǵa bolıw múmkin: statsionar hám portativ. Noutbuk kompyuterlerine noutbuklar, elektron noutbuklar, xatkerler hám bloknotlar kiredi.