Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

4.6-jadval. Shamol qurilmasi quvvatining parrak diametri va shamolning tezligiga bog‘liqlik ko‘rsatkichlari.
 
Vintning 
diametri, m 
Xarakteristikasi 
Shamolning tezligi, m/s 
1 
2 
3 
4 
5 
b 
7 
8 
9 
10 
12 
15 
1 
SHEFK* 35% dagi quvvat (kVt)
- 
- 
- 
0,01 
0,02 
0,04 
0,06 
0,09 
0,13 
0,18 
0,31 
0,6 
parrakning tezligi (ayl/min) 
- 
- 
- 
459 
573 
688 
803 
917 
1032 
1146 
1376 
1720 
2 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
- 
0,01 
0,02 
0,05 
0,09 
0,15 
0,24 
0,36 
0,52 
0,71 
1,23 
2,39 
parrakning tezligi (ayl/min) 
- 
115 
172 
229 
287 
344 
401 
459 
516 
573 
688 
860 
3 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
- 
0,01 
0,04 
0,1 
0,2 
0,34 
0,55 
0,82 
1L6 
1,6 
2,76 
5,39 
parrakning tezligi (ayl/min) 
- 
76 
115 
153 
191 
229 
268 
306 
344 
382 
459 
573 
4 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
- 
0,02 
0,08 
0,18 
0,35 
0,61 
0,97 
1,45 
2,07 
2,84 
4,9 
9,57 
parrakning tezligi (ayl/min) 
- 
57 
86 
115 
143 
172 
201 
229 
258 
287 
344 
430 
5 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
- 
0,04 
0,12 
0,28 
0,55 
0,96 
1,52 
2,27 
3,23 
4,43 
7,66 
15 
parrakning tezligi (ayl/min) 
- 
46 
69 
92 
115 
138 
161 
183 
206 
229 
275 
344 
7 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
0,01 
0,07 
0,23 
0,56 
1,09 
1,88 
2,98 
4,45 
6,33 
8,69 
15 
29,3 
parrakning tezligi (ayl/min) 
16 
33 
49 
66 
82 
98 
115 
131 
147 
164 
197 
246 
10 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
0,02 
0,14 
0,48 
1,13 
2,22 
3,83 
6,08 
9,08 
12,9 
17,7 
30,06 
59,8 
parrakning tezligi (ayl/min) 
11 
23 
34 
46 
57 
69 
80 
92 
103 
115 
138 
172 
15 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
0,04 
0,31 
1,08 
2,55 
4,99 
8,67 
13,7 
20,4 
29,1 
39,9 
68,9 
135 
parrakning tezligi (ayl/min) 
8 
15 
23 
31 
38 
46 
54 
61 
69 
76 
92 
115 
20 
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
0,07 
0,57 
1,91 
4,54 
8,87 
15,3 
24,3 
36,3 
51,7 
70,9 
123 
239 

---

100 
parrakning tezligi (ayl/min) 
6 
11 
17 
23 
29 
34 
40 
46 
52 
57 
69 
86 
25 
KIEV 35% dagi quvvat (kVt)
0,11 
0,89 
2,99 
7.09 
13,9 
23,9 
38 
56,7 
80,8 
111 
191 
374 
parrakning tezligi (ayl/min) 
5 
9 
14 
18 
23 
28 
32 
37 
41 
46 
55 
69 
* SHEFK – shamol energiyasidan foydalanish koeffitsienti. 

---

101 
4.10. Shamol generatorida shamolning tezligini baholash 
Shamolning tezligi shamol generatori tomonidan ishlab chiqariladigan energiya 
miqdoriga bevosita ta’sir etadigan ko‘rsatkich hisoblanadi. 
Odatda generator tomonidan ishlab chiqariladigan elektr energiyasi miqdori 
shamol tezligining ortishi bilan kubli ravishda ortadi. Ya’ni shamolning tezligi 2 
martaga ortsa, rotor tomonidan olingan kinetik energiya 8 martaga ko‘payadi.
4.7. - jadvalda, standart holatda (havo quruq bo‘lganda, zichligi – 1,225 kG/m3, 
atmosfera bosimi 766 mm simob ustunigda teng) shamol energiyasining qiymatlari 
keltirilgan. 
Energiya miqdorini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz: 
,
/
,
225
,
1
5
,
0
3
3
m
Вt
V
P



Bu erda V - shamolning tezligi, m/s (Daniya shamol trubinalarini ishlab 
chiqarish assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra). 
 
4.7-jadval. Standart sharoitlardagi shamol energiyasini qiymatlari. 
T.r. 
Shamolning tezligi, m/s 
Shamol generatori 1 m
2
maydoniga teng 
keluvchi shamolning quvvati, Vt/m
2
1. 
1 
1 
2. 
3 
17 
3. 
5 
77 
4. 
9 
477 
5. 
11 
815 
6. 
18 
3572 
7. 
21 
5672 
8. 
23 
7452 

---

102 
Biror bir hududdagi shamolning tezligini o‘lchashda avvalo quyidagilarga 
e’tiborni qaratish lozim: 
Yer sathidan balandlik.
Odatda shamol yerga yaqin joydan esganda yerga 
ishqalanish va tabiiy to‘siqlar (draxtlar, binolar, do‘ngliklar, adirlar va h.k.)ga urilishi 
hisobiga sekinlashadi. Qishloq xo‘jalik ekinlari yetishtiriladigan maydonlar, cho‘l va 
dasht hududlarda yer sathidan balandga ko‘tarilib borgan sari shamolning tezligi ortib 
boradi va u o‘rtacha taxminan 12% ga ortadi.
Yilning mavsumi.
Ko‘pchilik hududlarda mavsum o‘zgarishi bilan shamolni 
oqimi ham o‘zgaradi. Ayniqsa qish mavsumida shamolning tezligi yozga nisbatan 
yuqori bo‘ladi. Kunduzi shamol tezligi kechqurungiga qaraganda katta. Katta suv 
havzalari, daryolarning bo‘ylari va ko‘llarning yoqasida ham shamol katta tezlik va 
kuchga ega.
Ertalab quyosh yerni suvga nisbatan qattiqroq qizdiradi, shu sababli shamol 
qirg‘oq bo‘yi (erdan suvga tomon) tomonga esadi. Kechqurunga borib yer, suvga 
nisbatan tezroq sovuydi shu sababli shamol qirg‘oq bo‘yidan (suvdan quro‘klikka 
tomon) esadi.
Yer yuzasining xususiyati
. Ochiq lanshaftdagi adirlar, do‘ngliklar, tog‘ 
cho‘qqilari odatda shamol elektr qurilmalarini joylashtirish uchun juda qulay joy 
hisoblanadi. Do‘ngliklarda shamolning tezligi shamolning tezligi past 
tekisliklardagiga qaraganda ancha katta va bosimi kuchli. Ta’kidlash joizki, shamol 
tepaliklarga yaqinlashganda o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi, chunki yuqori bosimli havo 
hududi tepalikka yaqin joyda keskin kengayadi. Esdan chiqarmaslik kerakki, 
tepalikning keskin o‘zgarishi shamolning turbulentligi o‘zgarishiga ta’sir etadi. 
Qiyalik qancha katta bo‘lsa shamolning bosimi shuncha ortadi, yoyiqlik qancha katta 
bo‘lsa, aksincha shamol bosimi pasayadi (4.11-rasm).

---

103 
4.11 - rasm.