Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

4.4-jadval. Shamolli suv ko‘taruvchi qurilmalarning xarakteristikasi 
Asosiy 
ko‘rsatkichlar 
UV 
EV-1 
UVM-
2 
UVM-
3 
UVM-4 
VS V6-
4-40 
UV EV-6s nasos bilan 
VE 20/3 
Km8-18 
Shamol 
g‘ildiragining 
diametri a, m 
2 
2 
3 
4 
6,6 
6,6 
6,6 
Tayanch 
balandligi, m 
5 
4 
4 
5,5 
9 
9 
9 
Suyanchiqning 
o‘rtacha 
yillik 
tezligi m/s, kam 
bo‘lmagan 
3,5 
4,0 
3,0 
4,0 
5,5 
5,5 
5,0 
N ko‘targichning 
balandligidagi 
nominal ishlab 
chiqarish, m
3
/soat 
0,36N
=15m 
0,8N=
10m 
0,25N
=20m 
0,5N=
10m 
1,0N=
20m 
2,0N=3
0m 
4,0N=2
5-30m 
6,0N=10

30m 
8N=5

10
m 
Nominal 
ishlab 
chiqarish ta’min-
langandagi 
shamolning tezligi 
m/s 
8,0 
7,0 
5,0 
6,0 
8,0 
7,0 
7,0 
Og‘irligi, t 
0,2 
0,2 
0,25 
0,75 
2,0 
2,0 
2,0 
a) b) 
4.9-rasm.
 UVM-2 shamol qurilmasi,
a 
– ko‘p parrakli qurilmaning tashqi 
ko‘rinishi; 
b 
- uch qanotli tezyurar shamol generatorining megovatt quvvatlisi 

---

90 
Sekin yuruvchi ko‘p qanotli shamol dvigatellari yog‘och yoki metalldan 
ishlanadi. Foydali ishni faqat g‘ildirakning birgina qismining qanotlar orqali ishlab 
chiqaradi, boshqa qismi esa unga qarshilik ko‘rsatadi. Bu g‘ildirakning o‘lchamini 
katta qilib ishlashga sabab bo‘ladi. Bunday shamol dvigatellarini FIKi 0,08-0,1. 
Tez yuruvchi shamol dvigatellari odatga ko‘ra, ko‘p kuraklar (2 ta yoki 3 ta 
qanotli), har xil ob-havoga chidamli, baquvvat va yengil qilib po‘lat, alyuminiy, 
plastmass materiallar yoki maxsus daraxt navidan ishlanadi. Bunday shamol 
dvigatellari shamol energetikasi qurilmalarida elektr energiya olish uchun 
qo‘llaniladi. Qumli shamol, bo‘ron va shtorm paytida markazdan qochma kuchlar 
dvigatellarining qanotlarini buzishi mumkin, shuning uchun SHEQ jamlamaga 
flyugerning joylashishiga qarab bir vaqtning o‘zida qanotlarning burilishi uchun 
maxsus qurilmalar o‘rnatiladi. Ularning FIKi etarlicha yuqori: 0,3-0,46. 
Dvigatellarning aylanma tezligi shamol tezligidan oshmaydi, birlik quvvatiga 
og‘irligi katta emas. Ularni mahsulot qayta ishlashi yuklanishisiz aylanishni boshlash 
mumkin, o‘sha joyda kichik aylantirish moment qurilmalar uchun ishlatiladi, ya’ni 
umuman salt yo‘lida. Bunga esa maxsus markazdan qochma mufta yordami bilan 
ishlaydi, u transmissiyani bo‘sh ishlashi uchun uzib qo‘yadi, hamda berilgan aylanish 
chastotasiga erishishda avtomatik ulash bilan shamol g‘ildiragi ishlashiga olib keladi. 
Aylanishning katta tezligi markazdan qochma va elektrgeneratori bilan 
birgalikda ularning ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Shamolning yo‘nalishi o‘zgargan vaqtida shamol agregatining boshchasi 
avtomat holda bakovoy shamol g‘ildiraklari – vindrozlar bilan mo‘ljalga olinadi. 
Shamol g‘ildiragining aylanish chastotasi 360130 yil/min 6-40 m/s diapozonda 
boshqariladi. 
Shamol elektr agregatlarining ba’zi bir turlarining xarkteristikalari 4.5-jadvalda 
ko‘rsatilgan. 
Generatorning aylanish chastotasi shamol dvigateli rotorining aylanish 
chastotasidan 4 marta va undan ko‘p oshishi kerak. Bunga esa generator turini yoki 
uzatib berish qurilmasini to‘g‘ri tanlash bilan erishish mumkin. O‘zgaruvchan tok 

---

91 
generatorlari keng ko‘lamda ishlatishga ega, chunki ular arzonroq, osonroq va elektr 
energiyani rotorning ancha past aylanish chastotasida olish mumkin.