QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Hollandiyada 1953-cü ildə  fırtına dalğaları ilə  bəndlər dağılmış, hündürlüyü 9 metrə çatan su, ölkənin 

daxilinə doğru soxularaq fəlakətli daşqın əmələ gətirmişdir.  

Tsiklonlar yaranan daşqın yeri S.Peterburqun Fin körfəzi sayılır. Burada 1824-cü ildə baş verən daşqın 

zamanı 200-dən artıq adam ölmüşdür (B.A.Alekseyenko, 2005). 

Adətən yağışla müşayiət olunan qarın sürətlə  əriməsi Rusiyanın hər yerində çoxlu daşqınların  əmələ 

gəlməsinə səbəb olur. 1998-ci ildə fəlakətli daşqın zamanı Hindistanda 82 min km

2

 ərazi su altında qalmış, 7,2 

mln. yaşayış evi dağılmış, 2379 adam ölmüş, 172 min baş ev heyvanı tələf olmuşdur.  

1998-ci ildə Çində Yantszı çayında baş verən daşqın nəticəsində 2500 adam həlak olmuş, 56 mln. adam 

evsiz-eşiksiz qalmışdır.  

2001-ci ilin yazında  Yakutiyada baş verən faciəli daşqın  Lensk  şəhəri ilə birlikdə ona bitişik Saldıkel, 

Murya, Natora, Nyuya, Batamay qəsəbələrini də praktiki olaraq alt-üst etmişdir. Burada daşqın yerlərində yalnız 

evlərin, sənaye obyektlərinin bünövrələri qalmışdır. Daşqın zamanı 46790 adam zərər çəkmiş, onlardan daşqın 

zonasında 30977 sakini başqa yerlərə köçürülmüşdür.  

---

 

370

1970-ci ildə Banqladeşdə olan fırtına və sel-daşqın zamanı 300 min adam həlak olmuş və itkin düşmüşdür. 

Yalnız 2002-ci ildə baş vermiş daşqınlar nəticəsində dünyanın 80 ölkəsində 17 mln. adam zərər çəkmiş, 8 mln. 

km

2

 ərazi su altında qalmış, dünya iqtisadiyyatına 40 mlrd. ABŞ dolları həcmində zərər dəymişdir.  

2006-cı il yanvarın 2-də başlayan leysanlar yanvarın 3-də də davam edərək, İndoneziyada daşqanlara səbəb 

oldu, bir neçə kəndi su basdı, sürüşmə  nəticəsində evlər torpağın altında qaldı, 250-dən artıq insan dünyasını 

dəyişdi.  

31 mart, 5 aprel 2006-cı ildə Elba və Dunay çaylarında baş verən daşqınlar nəticəsində Avstriya, 

Macarıstan, Çexiya və Almaniyanın 8 şəhərində, xüsusilə Saksoniya vilayətində, o cümlədən Elba çayı üzərində 

yerləşən tarixi Drezden şəhərində  gərgin vəziyyət yarandı. Drezdendə Elba çayının səviyyəsi 7,5 metrə çatdı, 

əgər bu səviyyə 0,5 m də qalxsa idi, bütün şəhər su altında qalardı. Daşqın zamanı 10 nəfərdən artıq insan 

dünyasını dəyişdi. Minlərlə adam evakuasiya olundu. Almaniya və Çexiyada fövqəladə vəziyyət elan olundu.    

Azərbaycanda daşqın hadisələri  əsasən Kür-Araz ovalığında Kürün aşağı axarlarında yerləşən  ərazilərdə 

baş verir. Bu daşqınlar və onların nəticələri haqqında məlumatların  şərhi N.A.Babaxanov və N.Ə.Paşayevin 

(2004) yazdıqdarı «Təbii fəlakətlərin iqtisadi və sosial-coğrafi öyrənilməsi» əsərinə istinad edilərək verilmişdir.  

Kür-Araz çaylarının yaratdığı daşqınlar onların aşağı axarları sahillərində yerləşən Zərdab, Kürdəmir, 

Sabirabad, Saatlı, Salyan, Neftçala rayonlarının 150-yə  qədər yaşayış  məntəqəsinə  və  Əli Bayramlı  şəhərinə 

fasilələrlə böyük ziyanlar yetirir. 

Müəlliflər qeyd edir ki, hazırda respublika əhalisinin 15%-i daşqın təhlükəsi altında yaşayır. Kür çayının 

yaratdığı daşqın hadisələri hələ  qədim vaxtlardan ovalıqda böyük dağıntılar və ölüm hadisələri törətmişdir. 

Məsələn, 1897-ci ildə Kür çayında baş vermiş daşqın nəticəsində 200 min hektar torpaq, o cümlədən əkin sahələri 

yararsız hala düşmüş, təsərrüfatlara dəyən zərərin həcmi dövrün pul vahidi ilə 1,3 mln. qazıl pul təşkil etmişdir. 

Yalnız 1915, 1921, 1933-cü illərdə baş vermiş daşqınlar nəticəsində 290 min hektar əkinə yararlı qiymətli torpaq 

sahəsi su altında qalmışdır. 1900-2003-cü illərdə Kür və Araz çaylarında 150-yə  qədər daşqın hadisəsi qeydə 

alınmış və bunun nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatına təqribən 1 mlrd. ABŞ dolları miqdarında zərər dəymişdir. 

Hər baş verən daşqınla mübarizə işinə 1,5-2,0 mln. ABŞ dolları sərf edilmişdir.