Qida fiZİologiyasi fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ muhazire qida fiZİologiyasinin qisa iNKİŞaf tariXİ Plan 1

Müxtəlif yağlarda yod ədədinin qiymətləri 
 
Yağların adı 
Yod ədədi 
Yağların adı 
Yod ədədi 
Kokos yağı 
8-12 
Gənəgərçək yağı 
150-170 
Zeytun yağı 
75-88 
Kətan yağı 
170-205 
Xardal yağı 
92-107 
Mal piyi 
32-47 
Pambıq yağı 
101-116 
Qoyun piyi 
31-46 
Soya yağı 
120-140 
Donuz yağı 
46-66 
Günəbaxan 
yağı 
119-144 
Balina yağı 
94-145 
 
 

---

 
70 
 
2) Yağların həyata keçirdiyi funksiyalar və tələbat normaları 
Yağlar - orqanizmdə quruluş və ehtiyat yağı şəklində yerləşirlər. Quruluş yağı 
(piyi)  protoplazma  hüceyrəsinin  və  lipoproteinlərin  tərkibinə  daxildir.  Onun 
miqdarı həmişə daimi olmaqla, sistematik olaraq təzələnir. 
Ehtiyat yağı isə dərialtı yağ qatı şəklində qarın nahiyəsində, bağırsaq piyində 
və  böyrəkdə  toplanır.  Bu  yağın  miqdarı  fıziki  yüklənmədən,  xəstəliklərdən, 
aclıqdan asılı olaraq müxtəlif olur. 
Çox  qidalandıqda,  sakit  (hərəkətsiz)  həyat  tərzində  və  yaş  dəyişikliklərində 
ehtiyat  yağı  çoxala  bilər.  Bu  yağ  həm  də  quruluş  yağının  təzələnməsi  mənbəyi 
sayılır. 
Bağırsaqlarda yağlar qliserin və yağ turşularına qədər parçalanırlar. Sonradan 
qliserin  və  yağ  turşuları  toxumalarda  oksidləşmə  məhsullarına  -  CO
2
  və  suya 
çevrilirlər. Bu zaman enerji ayrılır. Orta hesabla, oksidləşmə zamanı 100 q yağdan 
900 kkal enerji ayrılır. 
Orqanizmdə  yağların  miqdarı  artıq  olduqda,  qanda  onun  miqdarı  çoxalır  ki, 
bu  da  ürək-damar  sisteminin  aterosklerozla  pozulmasına,  ağciyərin  fəaliyyətinin 
zəifləməsinə səbəb ola bilər. 
Onların  çatışmazlığı  isə  mərkəzi  sinir  sisteminin  pozulmasına  və  immuno-
bioloji mexanizmlərin zəifləməsinə səbəb olur. Bununla toxumalarda zülal sintezi, 
fosfolipidlərin  mübadiləsi  azalır.  Dəri  asanlıqla  hopdurulan  şəklə  düşür,  xəstələn-
mə halları müşahidə olunur və kapillyarların pozğunluğu baş verir. Çatışmamazlıq 
həm də nəsl artırmağa zəif təsir göstərir. 
Nəhayət,  yağ  azlığı  orqanizmdə  böyrəklərin  funksiyasını,  gözün  görmə 
qabiliyyətini aşağı salır. 
Orqanizmin  yağlara  olan  ehtiyacı  yaşdan  asılı  olaraq  və  əmək  fəaliyyətinin 
təsiri  ilə  təyin  olunur.  Orta  qurşaqda  yaşayan  sağlam  adam  üçün  qida  rasionunda 
yağ  norması  gündəlik  kaloriliyin  30%-ni  təşkil  edir.  Cənub  rayonlarında 
yaşayanlar üçün bu rəqəm 25%, şimal rayonları üçün 35%-dir. 

---

 
71 
 
Yağlarla  ən  zəngin  olan  ət,  balıq,  süd  məhsulları  və  krem  tərkibli  qənnadı 
məhsulları və unlu qənnadı məmulatlarıdır. Məsələn, yağlı  mal ətində 20%, donuz 
ətində  30%,  pendirdə  30%,  xamada  25%,  süddə  3-60%-ə  qədər  yağ  vardır. 
Kaloriliyinə  görə  25  q  yağ  100  q  çörəyə,  175  q  ətə,  225  q  kartofa,  700  q  kələmə, 
320 q südə uyğundur.