Qishloq aholi

Aholining 
s h a h a r va 
qishloqdagi joylashuvi
0 ‘zbekiston Respublikasidagi qishloq aholi punktlarining
guruhlanishi
l-jadval
Qishloq
larinin
aholi punkt- 
g guruhlari
Qishloq aholi 
punktlarining soni
Qishloq aholi pi 
ruhlaridagi aho
inktlari gu- 
ining soni
toifalari
bolyicha
aholi soni 
bo‘yicha 
(ming kishi)
dona
%
ming kishi
%
yirik
katta
o'rta
kichik
5 dan 
ko'proq 
3 dan 5 
gacha 
1 dan 3 
gacha 
1 gacha
301
890
4281
6227
2.5
7.6
36.6 
53,3
1045.7 
1333,3
6420.7 
7287,5
6,5
8.3 
39,9
45.3
Jami:
11699
100,0
16097,2
100,0
Aholining qishloqdagi
joylashuvi
Г Ш 10.0 gacha 
EH 
10.1
- 
30.0 
HI 
30,1
- 
60,0
ШД 
60.1
-
80.0
! 
I 80.0 va undan ko'p
Odam laming
manzilgohdagi
zichligi
О 400 gacha 
О 
400
- 
800
О 
801-1200
О 
1201
-1400
( 3 1400 d ar ortiq
15

---

O'zbekistondagi bitta qishloq aholi punktiga o'rtaclia hisobda 675 
tadan kishi to ‘g ‘ri keladi. Lekin, aholisining soni 500 tagacha boMgan 
toifaga kiruvchi qishloq aholi punktlari ko‘pchilikni tashkil etadi -
ularda qishloq aholisining 1/3 qismidan ko'progM istiqomat qiladi. Bu 
shundan dalolat beradiki, bitta qishloq aholi punktiga to‘g‘ri keladigan 
aholi sonining yuqorida qayd etilgan o'rtacha ko'rsatkichi toifasi 
yuqoriroq boMgan aholi punktlarida yashovchilar hisobiga shakllanadi.
Respublikaning alohida viloyatlari bo‘yicha qishloq aholi 
punktlarining o ‘rtacha gavjumligida sezilarli farqlanishlami kuzatish 
mumkin. Misol uchun, agar Farg‘ona viloyatida bu ko'rsatkich 944 
kishini, Surxondaryo viloyatida - 984 kishini, Andijon viloyatida -
1065 kishini, Namangan viloyatida -1 2 0 7 kishini tashkil qiladigan 
boMsa, Buxoro viloyatida va QoraqalpogMston Respublikasida mos 
ravishda 285 va 367 kishiga teng. Bunday holat xo'jalik yuritish ob- 
yektlari va aholi joylashuvida hududlar bo‘yicha sezilarli farqlanishlar 
mavjudligidan dalolat beradi.
Ta’kidlash lozimki, 0 ‘zbekistondagi yirik (aholisi 5000 dan ortiq 
boMgan) qishloq aholi punktlarining soni MDH ning Markaziy Osiyo 
mintaqasidagi boshqa mamlakatlarnikiga qaraganda ko'proq boMib, 
ulaming soni 300 dan oshib ketgan (2-jadval). Bunday aholi punkt­
larida yashovchilaming soni shahar tuzilishi bo‘yicha 0 ‘zbekiston 
uchun belgilangan me’yordan ortiqdir. Shaharlar tarmogMni toMdi- 
rishda muhim o ‘ringa ega boMgan bunday qishloq aholi punktlari 
shaharlardagi yirik sanoat obyektlarining filial lari, shuningdek 
agrosanoat komplekslari va xizmat ko‘rsatish sohasi korxonalarini 
joylashtirish uchun qulay ijtimoiy-iqtisodiy va shaharsozlik asoslarini 
yaratib beradilar.
Shu bilan birga ta’kidlash lozimki, qishloq aholi punktlarining 
umumiy tarkibida kichik, aksariyat hollarda o ‘zidan o ‘zi va bosh 
rejasiz paydo boMgan aholi punktlari eng yomon ahvoldalar. Ular 
aholiga xizmat ko'rsatish uchun zarur ijtimoiy-maishiy sharoitlarga 
ega emaslar. Bunday qishloq aholi punktlarida muhandislik ta’minoti 
eng past darajada, obodonlashtirish deyarli amalga oshirilmaydi, 
aholiga kundalik xizmat ko'rsatish muassasalari: maktabgacha maktab 
ta ’limi obyektlari, tibbiy muassasalar, savdo shaxobchalari, kommu- 
nal-maishiy vazifalar uchun moMjallangan obyektlar qurilmaydi. Bu 
esa ulami qayta o'zgartirish bo'yicha radikal choralar ko‘rilishini 
tadab etadi.
16

---