Qlobal tüTÜn epidemiyasi barəDƏ Üst-nin MƏruzəSİ, 2008-ci IL. Mpower tədbirlər kompleksi yaĢayır və təsir edir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ölkələr tütün məhsullarına qoyulan vergilərin artırılması ilə insanların həyatını xilas edə bilər Tütün məmulatlarına qoyulan vergilərin artırılması tütün istehlakının azalması üçün ən effektli üsuldur, eləcə də dövlət gəlirlərinin artmasını təmin edir. Baxmayaraq ki, bir çox ölkələr tütün məmulatlarının vergilərini artırdı, onlar ölkələrin böyük əksəriyyətində hələ də aşağı olaraq qalmaqdadır. İnflyasiya və istehlakçıların alıcılıq qabiliyyəti artdıqda, hətta vergilər pərakəndə qiymətlərinin böyük hissəsini təşkil edən bir çox ölkələrdə siqaretlər daha əlçatan olur. MPOWER həyat davamlılığının artmasına kömək edir 56
REKLAMA, SATIġIN STĠMULLAġDIRILMASINA VƏ SPONSORLUĞA QOYULAN QADAĞALAR
kə lə ri n fa iz pay ı ( öl kə lə ri n s ay ı m üva fi q s üt un da g öst əri lib) Yüksək gəlir səviyyəsi Orta gəlir səviyyəsi Aşağı gəlir səviyyəsi Məlumatlar təqdim olunmayıb Birbaşa və dolayı marketinq üçün qadağalar yoxdur Birbaşa marketinqin bir, iki və ya üç növünə qadağa ya da azı bir dolayı marketinq növü üçün qadağa Birbaşa marketinqin dörd, beş və ya altı növünə qadağa ya da azı bir dolayı marketinq növü üçün qadağa Birbaşa və dolayı marketinqin tam qadağan edilməsi ...tütün Ģirkətləri qızları və qadınları istismar edir və fəallıqla cəlb edirlər... Siqaretlərin reklamı azadlıq vəd ed ir, əslində isə siqaretçəkmə – qadınların daha bir asılılıq növüdür. Cudit Makkey, tütünlə mübarizə üzrə Asiya məsləhətçi təĢkilatının direktoru 57
Bununla belə, bir çox ölkələrdə siqaretlərdən (məsələn, bidi və kreteklər) fərqli olaraq tütün məmulatlarının çəkilməsi üçün nəzərdə tutulmuş vergilərin aşağı səviyyədə olması və ucuz siqaret markalarının aşağı qiymətləri sağlamlıq üçün potensial faydalı olan tütünə qoyulan vergilərin artırılması effektini azaldır və tütünə qarşı digər tədbirləri poza bilir. Ölkələr tütün istehlakının xeyli azalmasına nail ola bilər və tütün məmulatlarına goyulan vergilərin artırılması vasitəsi ilə insanların həyatını xilas edə bilər. Məlumatı təqdim etmiş 152 ölkədə siqaretlərə qoyulan vergilər təxminən sıfırdan 80% və daha çox göstəricilər arasındadır. Ölkələrin əksəriyyəti vergiləri daha da artıra bilərdi. Ölkələrin dörddə biri tütün məmulatlarına qoyulan vergilərin satış qiymətinin 25%-dən az olması barədə məlumat verir. Yalnız dünya əhalisinin 2%-ni əhatə edən dörd ölkədə vergi tarifləri satış qiymətinin 75%-dən çox təşkil edir. Gəlir səviyyəsi yüksək olan
ölkələrin beşdə dördü tütün məmulatlarına satış qiymətindən 50%-dən çox məbləğində vergi qoyduğu zaman, tütün məmulatlarına satış qiymətindən 50%-dən az olmamaq şərti ilə verginin qoyulması gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan
dörddə birindən az ölkələrdə tətbiq edilir. Nəzərə alınsa ki, epidemiya gəlir səviyyəsi yüksək olan
ölkələrdən inkişaf edən ölkələr tərəfə yönəlir, bu model xüsusi həyacana səbəb yaradır. Vergiləri bütün ölkələrdə qaldırmaq lazımdır. Onlardan çoxu artıq vergiləri qaldırır və bununla belə qaçaq mal və ya digər iqtisadiyyat üçün neqativ nəticələr tütün sənayesi nümayəndələrinin uzaqgörənliyinə əks olaraq artmır. Cənubi Afrikada tütün məmulatlarına qoyulan vergilərin artırılması 1990-cı illərdə siqaretlərin satış qiymətinin iki dəfə və vergi gəlirlərinin xeyli artmasına gətirib çıxartdı. Həmin dövrdə siqaret istehlakı kəskin azaldı; təxminən 40% azalma siqaret çəkənlərin siqaretçəkmədən imtina etməsi ilə izah edilir. İstifadənin daha əhəmiyyətli azalması qiymət artımından sonra siqaretçəkməni digərləri ilə müqayisədə daha çox azaldan gənclər və az maaş alanlar arasında müşahidə edilirdi 107 .
Vergilərin artırılması – tütünlə mübarizədə ən effektli tədbirdir. Vergilərin artırılması istehlakı azaldır, səhiyyə xərclərini aşağı salır, tütün istehlakının azaldılması hesabına ev təsərrüfatlarına pulları qənaətlə işlətməyə kömək edir, tütünlə mübarizə və digər prioritet tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə yönəldilə biləcək dövlətin gəlirlərini artırır.
Qlobal tütünlə mübarizənin kifayət qədər maliyyələşdirilməməsinə heç bir şeylə bəraət qazandırmaq mümkün deyil. Tütünlə mübarizə proqramlarının büdcə smetasını təqdim edən 89 ölkə ildə 343 milyon ABŞ dolları xərcləyir ki, bu məbləğin 95%-ni gəlir səviyyəsi yüksək olan
ölkələr xərcləyir və təxminən 90%-ni bu varlı ölkələrin yeddisi xərcləyir. Onlardan fərqli olaraq gəlir səviyyəsi orta olan
ölkələrin payına ümumdünya xərclərin təxminən 4%-i düşür və gəlir səviyyəsi aşağı olan
ölkələr
1%-dən az xərcləyir. Tütündən daxil olan gəlirlər tütünlə mübarizənin maliyyələşdirilməsi mənbəyi kimi xeyli potensiala malikdir; bununla yanaşı məlumatlar sübut edir ki, bir çox ölkələr tütünlə mübarizənin maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə hal-hazırda mövcud olan vəsaitləri daha da effektli istifadə edə bilərlər. Ölkələrdə olan tütündən gələn vergilərlə tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclərin müqayisəsi nümunədir. Dünya əhalisinin üçdə ikisinin yaşadığı 70 ölkədən toplanan məlumatlar sübut edir ki, bu ölkələrdə tütündən daxil olan ümumi vergilər tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclərdən 500 dəfədən də artıqdır. Tütünsüz xoşbəxt həyat 58
T ÜTÜN MƏMULATLARINA QOYULAN VERGĠ DƏRƏCƏLƏRĠ İnkişaf edən ölkələrdə kasıb ailələr arasında ev təsərrüfatları tərəfindən tütün məmulatlarının alınması üçün edilən xərclər ev təsərrüfatlarının 10%-dək ümumi xərclərini təşkil edə bilər. Baş katibin məruzəsi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi və Sosial Şurası (2004 il.)
59
Məlumatlara görə 2 milyard əhali yaşayan gəlir səviyyəsi aşağı olan
ölkələrdə tütün məmulatlarından daxil olan vergilər 13,8 milyard ABŞ dolları (adam başına təxminən 7 ABŞ dolları), tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclər isə təxminən 1,5 milyon ABŞ dolları (adam başına 1/10 sentdən də az) təşkil edir - 9100:1 nisbətindən də az. Digər bir məlumata görə 1,9 milyard əhali yaşayan gəlir səviyyəsi orta olan
ölkələrdə tütün məmulatlarından daxil olan vergilər 52,7 milyard ABŞ dolları (adam başına təxminən 28,40 ABŞ dolları), tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclər isə təxminən 12,5 milyon ABŞ dolları (adam başına 0,5 sentdən bir az çox) təşkil edir – təxminən 4200:1 nisbəti ilə. Gəlir səviyyəsi yüksək olan
məmulatlarından daxil olan vergilər 110 milyard ABŞ dolları (adam başına təxminən 205 ABŞ dolları), tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclər isə 536 milyon nəfəri nəzərə almaqla təxminən 321,3 milyon ABŞ dolları (adam başına 60 sent) təşkil edir – nisbət hələ də yüksəkdir – təxminən 340:1, lakin gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan
ölkələrlə müqayisədə qat-qat çoxdur. Tütünlə mübarizə proqramlarının kadrlarla təminatı heç də az məyus etmir. Kadrlarla təmin olunma barədə məlumat təqdim edən 174 ölkədən 129-u (75%) tütünlə mübarizəyə cavabdeh olan milli/federal orqan və ya texniki bölməyə malikdir. Belə orqanlar 45 ölkədə (25%) mövcud deyil. Tütünlə mübarizə orqanını təsis etmiş ölkələrdən 86-sı (67%), tam iş vaxtı məşğul olanlara hesablayaraq təxminən 604 əməkdaş təşkil edən kadrlarla təmin olunma barədə məlumatlar təqdim etmişdir. Bununla belə bir ölkəyə - Kanadaya – bu saydan 179 əməkdaş düşür (qlobal ümumi saydan 30%) və digər beş ölkəyə - 153 əməkdaş düşür. Beləliklə, məlumat təqdim etmiş digər 80 ölkəyə tam iş vaxtı məşğul olanlara hesablayaraq 272 əməkdaş, ya da bir ölkəyə təxminən 3,4 belə əməkdaş düşür. Ümumilikdə gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan
ölkələrdə orta hesabla beş əməkdaşın ölkədə olması barədə, gəlir səviyyəsi yüksək olan
ölkələrdə isə orta hesabla beş əməkdaşın ölkədə olması barədə məlumat verilir. Baxmayaraq ki, əhalinin sayı çox olan və xeyli sayda siqaret çəkənləri olan bir neçə ölkə kadrlarla təminat barədə məlumat verməmişdir, bu rəqəmlər aydın göstərir ki, bir çox milli hökumətlər üçün tütünlə mübarizəni güçləndirmək məqsədəuyğun olardı. Effektli, kadrlarla yaxşı təmin olunmuş tütünlə mübarizə proqramı, tütün istehlakçılarının sayını azaldan və milyonlarla həyatı xilas edə bilən effektli müdaxilə tədbirlərinin həyata keçirilməsi səylərində aparıcı rol oynaya bilər.
Ümumiyyətlə yalnız dünya əhalisinin 5%-i reklamın, satışın stimullaşdırılmasının və sponsorluğun effektli qadağan edilməsini, tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılmasını, tütün məmulatlarının qutularında əyani xəbərdarlıqların yerləşdirilməsini, yanlış və aldadıcı reklamdan mühafizəni, eləcə də tütündən imtina edənlərə yardım edilməsini nəzərdə tutan hər hansı bir əsas strategiya ilə əhatə olunur. Hökumətlər tütündən 200 milyard ABŞ dolları çox vergi gəliri əldə edir və tütünlə mübarizə proqramlarının genişləndirilməsi və gücləndirilməsi üçün maliyyə resurslarına malikdir. Tütün məmulatlarına qoyulan vergilərin daha da artırılması bu təşəbbüsləri əlavə maliyyə vəsaitləri ilə təmin edə bilər. MPOWER hamı üçün faydalıdır 60
T ÜTÜNLƏ MÜBARĠZƏ KĠFAYƏT QƏDƏR MALĠYYƏLƏġDĠRĠLMĠR Tütündən daxil olan gəlirlər və eləcə də tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclər barədə 70 ölkənin təqdim etdiyi məlumatlar əsasında hesablanıb
Tütünlə mübarizə – yalnız varlı ölkələrin ixtiyarında olan israfçılıq yox, bütün ölkələrin həll edəcəkləri mühüm məsələdir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Tütün və yoxsulluq: çıxılmaz dairə (2004 il) 61
Yekun Təcili tədbirlər görülməzsə, hər il tütünün öldürdüyü insanların sayı bir neçə onilliklər ərzində iki dəfə arta bilər. Lakin tütünlə əlaqəli xəstəliklər epidemiyası insan tərəfindən törədildiyinə görə insanların özləri – öz hökumətləri və vətəndaş cəmiyyəti vasitəsi ilə fəaliyyət göstərərək epidemiyanı geri döndərə bilərlər. 150 tərəfin qoşulduğu tütünlə mübarizə üzrə ÜST Çərçivə konvensiyası, dünya ictimaiyyətinin fəal tədbirlərinin qətiyyətlə həyata keçirilməsini sübuta yetirir və tütünlə mübarizə üzrə əsas effektli tədbirləri müəyyən edir. Bu tarixi müqavilə vasitəsi ilə ölkələrin rəhbərləri öz vətəndaşlarının əldə edilə bilən ən ali sağlamlıq səviyyəsi hüququnu təsdiq edirlər. Bu əsas hüququn həyata keçirilməsi üçün MPOWER – tütünlə mübarizə üzrə altı effektli strategiyalar kompleksi hazırlanmışdır, hansı ki, onun tam reallaşdırılması və müddəalarına riayət olunmasının təmini halda hər bir ölkənin əhalisini tütün epidemiyasının istər- istəməz gətirdiyi xəstəliklər və ölümdən mühafizə edə bilər. MPOWER strategiyalarının reallaşdırılması Çərçivə konvensiyasına daxil edilmiş fikirləri qlobal reallığa çevirə bilər. Tütün epidemiyasına müqavimət göstərmək mümkündür, lakin bunun üçün ölkələr öz əhalisini qorumaq məqsədilə təsirli tədbirlər görməlidirlər. Daha dəqiq desək, tütün epidemiyası həm kasıb əhali varlı əhalidən daha çox siqaret çəkdiyi ölkələr daxilndə, həm də beynəlxalq miqyasda səhiyyə sahəsində bərabərsizliyi artırır və tezliklə kasıb ölkələrin payına tütün səbəbindən yaranan xəstəliklər və ölüm hallarının 80%-i düşəcək. İctimai səhiyyənin əsas müasir probremlərindən biri olan tütün problemi nadirdir, çünki bu epidemiya ilə mübarizə vasitələri aydın və asan əldə ediləndir. Ölkələrin MPOWER tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi məqsədilə siyasi iradəsi və maddi- texniki bazası mövcud olduğu halda onlar milyonlarla insanların həyatını xilas edə bilərlər. MPOWER-i reallaşdırmaq üçün birləşmək 62
Bu məruzə təsdiq edir ki, dünya əhalisinin böyük əksəriyyəti: •• ətrqafdakıların siqaret çəkməsindən tam mühafizə olunmur; •• tütün şirkətlərinin reklamı, satışın stimullaşdırılması və sponsorluğundan kifayət qədər mühafizə olunmur; •• tütün istehlakının əhəmiyyətli dərəcədə azalması üçün tütün məmulatlarının alınmasına kifayət qədər yüksək məbləğ ödəmir; •• əyani, iri və aydın olmalı tütün məmulatlarının qutuları üzərindəki xəbərdarlıqlardan lazımi tibbi- sanitariya məlumatı almır; •• siqaret çəkməkdən imtina edənlər üçün nəzərdə tutulmuş yardım xidmətlərindən istifadə edə bilmir. Bununla belə dünya ölkələrinin yarısından çoxunda epidemiyanın tam miqyası barədə inandırıcı məlumatlar yoxdur. Bütün dünya ölkələrinin hökumətləri hər il tütün məmulatlarından 200 milyard ABŞ dolları çox məbləğdə vergi gəliri əldə edir. Onlar tütünlə mübarizəyə bu məbləğin 1%-nin beşdə birindən az hissəsini xərcləyir. Gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan
ölkələrdə hökumətlər tütünlə mübarizə tədbirlərinə xərclədiyi hər dollar müqabilində tütün məmulatlarından təxminən 5000 ABŞ dolları məbləğində vergi gəliri əldə edir. Eyni zamanda ən effektli tütünlə mübarizə tədbirlərinə – vergilər, tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılması, reklamın, satışın stimullaşdırılmasının və sponsorluğun qadağan edilməsi, qutular üzərində əyani xəbərdarlıqlar – xərclər çox az tələb olunur. Yalnız tütün əleyhinə reklam və tütünün istifadəsindən imtina etmək üzrə xidmətlər xeyli maliyyə xərcləri tələb edir ki, bunlar da vergi gəlirlərinin artırılması və partnyorluq vasitəsi ilə ödənilə bilir. Lakin bütün tütünlə mübarizə tədbirləri siyasi iradə tələb edir. Tütün sənayesi uşaqları və siqaret çəkməyənləri mühafizə edənlərdən və siqaret çəkməkdən imtina edənlərə yardım göstərmək istəyənlərdən daha yaxşı maliyyələşdirildiyinə və daha çox siyasi təsirə malik olduğuna görə hər bir ölkə tütün epidemiyasını geri döndərmək üçün daha çox fəaliyyət göstərməlidir. MPOWER strategiyalarının reallaşdırılması üçün təşəbbüs göstərərək hökumətlər və vətəndaş cəmiyyəti, tütündən istifadəyə son qoymaq üçün insanlara yardım məqsədilə lazımi əlverişli mühit yarada bilər. Öz qlobal partnyorlarının köməyi ilə ÜST üzv ölkələrinə gələcəkdə onları gözləyən problemlərin həlli üçün yardım göstərməyə hazırdır. Əgər təcili tədbirlər görülməzsə, bu yüzillik ərzində bir milyarddan artıq insan tütün səbəbindən ölə bilər. Lakin ölkələrin rəhbərləri və vətəndaş cəmiyyəti bu qaranlıq gələcəyi dəyişdirə bilərlər. Tütün epidemiyasının tam insanlar tərəfindən törədildiyinə görə bu epidemiyaya yenə də insan son qoymalıdır. Biz artıq bu gün fəaliyyət göstərməliyik. 63
Ġstinadlar 1. Mathers CD, Loncar D. Projections of global mortality and burden of disease from 2002 to 2030. PloS Medicine, 2006, 3(11):e442. 2. Peto R et al. Mortality from smoking worldwide. British Medical Bulletin, 1996, 52(1):12–21. 3. U.S. Department of Health and Human Services. The health consequences of smoking: a report of the Surgeon General. Atlanta, U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2004 (http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/ sgr/sgr_2004/ chapters.htm, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 4. Peto Retal. Mortality from tobacco in developed countries: indirect estimation from national vital statistics. Lancet, 1992, 339(8804):1268–1278. 5. Murray CJL, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: Global burden of disease study. Lancet, 1997, 349(9064):1498-1504. 6. Levine R, Kinder M. Millions saved: proven success in global health. Washington, DC, Center for Global Development, 2004. 7. Peto R, Lopez AD. Future worldwide health effects of current smoking patterns. In: Koop CE, Pearson CE, Schwarz MR, eds. Critical issues in global health. San Francisco, Wiley (Jossey-Bass), 2001:154 161. 8. B enowitz NL. Pharmacology of nicotine: addiction and therapeutics. Annual Review of Pharmacology and Toxicology, 1996, 36:597–613. 9. B attling big tobacco: Mike Wallace talks
CBS News, 16 janvier 2005 (http://www.cbsnews.com/ stories/2005/01/13/60II /main666867.shtml, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 10. Hendricks PS et al. The early time course of smoking withdrawal effects.
396.
11. Organisation mondiale de la Sante. Le tabac : mortel sous toutes ses formes. Geneve, Organisation mondiale de la Sante, 2006 (http://www.who.int/tobacco/communication s/events/wntd/2006/WNTD_REPORT_FR_v 5.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 12. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı. Dünyada Səhiyyənin vəziyyəti barədə məruzə, 2002 il. Cenevrə, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2002 il (http://www.who.int/whr/2002/Overview_E. pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə).
13. Gottlieb N. Indian cigarettes gain popularity, but don’t let the flavor fool you. Journal of the National Cancer Institute, 1999, 91(21):1806–1807. 14. California Environmental Protection Agency. Proposed identification of environmental tobacco smoke as a toxic air contaminant: executive summary. Sacramento, California Environmental Protection Agency, June 2005 (ftp://ftp.arb.ca.gov/carbis/regact/ets2006/ap p3exe.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 15. B offetta P et al. Smokeless tobacco use and risk of cancer of the pancreas and other organs. International Journal of Cancer, 2005, 114(6):992–995. 16. G upta PC, Sreevidya S. Smokeless tobacco use, birth weight, and gestational age: population based, prospective cohort study of 1217 women in Mumbai, India. British Medical Journal, 2004, 328(7455):1538. 17. G uindon GE, Boisclair D. Past, Current
Washington, World Bank, 2003 (http://www.worldbank.org/tobacco/pdf/Gui ndon-Past,%20current-%20whole.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 18. Liu BQ et al. Emerging tobacco hazard in Chine: 1. Retrospective proportional mortality study of one million deaths. British Medical Journal, 1998, 317(7170):1411– 1422.
19. G ajalakshmi V et al. Smoking and mortality from tuberculosis and other diseases in India: retrospective study of 43000 adult male deaths and 35000 controls. Lancet, 2003, 362(9383):507–515. 20. G ilmore A et al. Prevalence of smoking in 8 countries of the former Soviet Union: results from the living conditions, lifestyles and health study. American Journal of
21. U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Global youth tobacco survey. Atlanta, U.S. Centers for Disease Control and Prevention (http://www.cdc.gov/tobacco/global/gyts/dat asets/policy.htm, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 22. G uindon GE et al. The cost attributable
Organization, 2006. 23. U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Annual smoking-attributable mortality, years of potential life lost, and productivity losses – United States, 1997– 2001. Morbidity and Mortality Weekly
24. World health statistics. Geneva, World Health Organization, 2007. 25. Efroymson D et al. Hungry for tobacco: an analysis of the economic impact of tobacco consumption on the poor in Bangladesh. Tobacco Control, 2001, 10(3):212–217. 26. de Beyer J, Lovelace C, Yurekli A. Poverty and tobacco. Tobacco Control, 2001, 10(3):210–211. 27. Nassar H. The economics of tobacco in
Washington, World Bank, 2003 (http://repositories.cdlib.org/context/tc/articl e/1120/type/pdf/viewcontent/, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 28. S esma-Vazquez S et al. El comportamiento de la demanda de tabaco en Mexico: 1992–1998. [Trends of tobacco demand in Mexico: 1992–1998]. Salud
S92.
29. Liu Y et al. Cigarette smoking and poverty in China. Social Science & Medicine, 2006, 63(11):2784 2790. 30. World Health Organization. World no tobacco day 2004 materials. Geneva, World Health Organization, 2004 (http://www.who.int/tobacco/resources/publi cations/ wntd/2004/en/index.html, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 31. B ehan DF, Eriksen MP, Lin Y. Economic effects of environmental tobacco smoke. 2005 (http://www.soa.org/files/pdf/ETSReportFin alDraft(Final%203).pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 32. McGhee SM et al. Cost of tobacco- related diseases, including passive smoking, in Hong Kong. Tobacco Control, 2006, 15(2):125–130. 33. Y ach D, Wipfli H. A century of smoke.
34. K huder SA , Dayal HH, Mutgi AB . Age at smoking onset and its effect on smoking cessation. Addictive Behaviors, 1999, 24(5):673–677. 35. D’Avanzo B, La Vecchia C, Negri E. Age at starting smoking and number of cigarettes smoked. Annals of Epidemiology, 1994, 4(6):455–459. 36. Chen J, Millar WJ. Age of smoking initiation: implications for quitting. Health
64
37. Everett SA et al. Initiation of cigarette smoking and subsequent smoking behavior among U.S. high school students. Preventive
38. B reslau N, Peterson EL. Smoking cessation in young adults: age at initiation of cigarette smoking and other suspected influences. American Journal of Public
39. Federal Trade Commission. Cigarette report for 2003. Washington, DC, Federal Trade Commission, 2005 (http://www.ftc.gov/reports/cigarette05/0508 09cigrpt.pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 40. Cheng, R. Altria Draws Traders’ Attention On Profit Potential of Spin-off. Wall Street Journal, interactive edition, 28 August 2007.
41. A ltria Group Inc. Philip Morris International announces agreement in principle to acquire additional 30% stake in Mexican tobacco business from Grupo Carso. Lausanne, Altria press release, 18 July 2007 (http://www.altria.com/media/press_release/ 03_02_pr_2007_07_18_01.asp, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 42. A ltria Group Inc. Philip Morris International announces agreement to purchase majority stake in Lakson Tobacco Company in Pakistan. Lausanne, Altria press release, 19 January 2007 (http://www.altria.com/media/press_release/ 03_02_pr_2007_01_19_07_01.asp, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 43. I mperial Tobacco. European Commission approves proposed acquisition of Altadis, S.A. by Imperial Tobacco Group PLC. Press release, 18 October 2007 (http://www.imperial- tobacco.com/index.asp?page=78&newsid=5 08&type=18, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 44. B ritish American Tobacco. British American Tobacco wins bid for Serbien tobacco company. Press release, 4 August 2003
(http://www.bat.com/group/sites/uk__3mnfe n.nsf/vwPagesWebLive/6C4C5806F05B3E4 CC12573140052F098?opendocument&SKN =1&TMP=1, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 45. World Health Organization. Conference of the Parties to the WHO Framework Convention on Tobacco Control (http://www.who.int/gb/fctc/PDF/cop2/FCT C_COP2_17P-en.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 46. World Health Organization/International Agency for Research on Cancer IARC.
Geneva, Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, Volume 83, 2004
(http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs /vol83/volume83.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 47. U.S. Department of Health and Human Services. The health consequences of
Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, Coordinating Center for Health Promotion, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2006 (http://www.surgeongeneral.gov/library/seco ndhandsmoke/report/fullreport.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 48. Scientific Committee on Tobacco and Health. Update of evidence on health effects of secondhand smoke. London, Scientific Committee on Tobacco and Health, 2004 (http://www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/idc plg?IdcService=GET_FILE&dID=13632&R endition=Web, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 49. Mulcahy M et al. Secondhand smoke exposure and risk following the Irish smoking ban: an assessment of salivary cotinine concentrations in hotel workers and air nicotine levels in bars. Tobacco Control, 2005, 14(6):384–388. 50. Fichtenberg CM, Glantz SA . Effect of smoke-free workplaces on smoking behaviour: systematic review. British
51. B orland RM et al. Determinants and consequences of smoke-free homes: findings from the International Tobacco Control (ITC) Four Pays Survey. Tobacco Control, 2006, 15 (Suppl. 3):iii42 iii50. 52. New Zealand Ministry of Health. After
Ministry of Health, 2006 (http://www.hpac.govt.nz/moh.nsf/UnidPrint / MH5599?OpenDocument# information, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 53. Evans D, Byrne C. The 2004 Irish smoking ban: is there a “knock-on” effect on smoking in the home? Health Service Executive, Western Area, 2006. 54. Heironimus J. Impact of workplace
22 January 1992 (http://tobaccodocuments.org/pm/202391428 0-4284.html, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 55. Pan American Health Organization. World Health Organization. Smoke-free
(http://www.paho.org/english/ad/sde/ra/Engb rochure.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 56. S iegel M. Economic impact of 100% smoke-free restaurant ordinances. In: Smoking and restaurants: a guide for policy- makers. Berkeley, UC Berkeley/UCSF Preventative Medicine Residency Program, American Heart Association, California Affiliate Alameda County Health Care Services Agency, Tobacco Control Programme, 1992: 26–30 (http://tobaccodocuments.org/lor/87604525- 4587.html, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 57. S collo M et al. Review of the quality of studies on the economic effects of smoke- free policies on the hospitality industry. Tobacco Control, 2003, 12(1):13–20. 58. Howell F. Smoke-free bars in Ireland: a runaway success. Tobacco Control, 2005, 14(2):73–74. 59. Fong GT et al. Reductions in tobacco smoke pollution and increases in support for smoke-free public places following the implementation of comprehensive smoke- free workplace legislation in the Republic of Ireland: findings from the International Tobacco Control (ITC) Irlande/UK Survey.
iii58.
60. Organizacion Panamericana de la Salud (Pan American Health Organization). Estudio de “Conocimiento y actitudes hacia el decreto 288/005” (Regulacion de consumo de tabaco en lugares publicosy privados). October 2006 (http://www.presidencia.gub.uy/_web/noticia s/2006/12/informeo_dec268_mori.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 61. A sthma and Respiratory Foundation of New Zealand. Aotearoa New Zealand smokefree workplaces: a 12-month report. Wellington, Asthma and Respiratory Foundation of New Zealand, 2005 (http://www.no- smoke.org/pdf/NZ_TwelveMonthReport.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 62. California bar patrons field research corporation polls, March 1998 and September 2002. Sacramento, Tobacco Control Section, California Department of Health Services, November 2002. 63. Ministry of Health, People’s Republic of China. China tobacco control report. Beijing, May 2007. 64. A NSI /AS HRAE Standard 62.1-2004, Ventilation for acceptable indoor air quality. 65. Office of Environmental Health Hazard Assessment. Health effects of exposure to environmental tobacco smoke. Sacramento, Environmental Protection Agency, 1997. 66. WHO Tobacco Free Initiative. Building
Geneva, World Health Organization, 2004 (http://www.who.int/entity/tobacco/resource s/publications/general/HANDBOOK%20Lo wres%20with%20 cover.pdf, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 67. B orland RM et al. Support for and reported compliance with smoke-free restaurants and bars by smokers in four countries: findings from the International 65
Tobacco Control (IT C) Four Country Survey. Tobacco Control, 2006, 15(Suppl. 3):iii34–iii41. 68. T ang H et al. Changes of knowledge, attitudes, beliefs, and preference of bar owner and staff in response to a smoke-free bar law. Tobacco Control, 2004, 13(1):87– 89.
69. Rudin A. Zagat 2004 New York City restaurant survey finds local dining economy in comeback mode; 29,361voters turn out for Zagat’s 25th annual NY guide. Press release, 20 October 2003 (http://www.zagat.com/about/about.aspx?me nu=PR18, 5 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 70. Campaign for Tobacco-Free Kids. Zagat restaurant survey provides more evidence that New York City’s smoke-free law is not hurting business. Press release, 21 October 2003
(http://www.tobaccofreekids.org/Script/Disp layPressRelease.php3?Display=700, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 71. S aloojee Y, Dagli E. Tobacco industry tactics for resisting public policy on health.
2000, 78(7):902–910. 72. Conference of the Parties to the WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC), Bangkok, guidelines adopted July 2007. Geneva, World Health Organization, WHO Framework Convention on Tobacco Control – Second Session of Conference of the Parties (http://www.who.int/ mediacentre/events/2007/fctc_bangkok/en/in dex.html, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 73. Jones JM. Smoking habits stable; most
(http://www.gallup.com/poll/23791/Smoking -Habits-Stable-Most-Would-Like-Quit.aspx, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 74. S olberg LI et al. Repeated tobacco-use screening and intervention in clinical practice: health impact and cost effectiveness. American Journal of Preventive Medicine, 2006, 31(1):62 71. 75. West R, Sohal T. “Catastrophic” pathways to smoking cessation: findings from national survey. British Medical Journal, 2006, 332(7539):458–460. 76. Fiore MC. Treating tobacco use and dependence: a public health service clinical practice guideline. Rockville, MD, U.S. Department of Health and Human Services, press briefing, 27 June 2000 (http://www.surgeongeneral.gov/ tobacco/mf062700.htm, 16 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 77. Feenstra TL et al. Cost-effectiveness of face-toface smoking cessation interventions: a dynamic modeling study. Value in Health, 2005, 8(3):178–190. 78. B ao Y, Duan N, Fox SA . Is some provider advice on smoking cessation better than no advice? An instrumental variable analysis of the 2001 National Health Interview Survey. Health Services Research, 2006, 41(6):2114–2135. 79. An evaluation of the services of Asian
Researchers’ Forum, 2001. 80. Owen L. Impact of a telephone helpline for smokers who called during a mass media campaign. Tobacco Control, 2000, 9(2):148– 154.
81. Pfizer for Professionals. Mechanism of action of CHANTIX™ (varenicline), 2007 (https://www.pfizerpro.com/product_info/ch antix_dual_action.jsp, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 82. T obacco Advisory Group of the Royal College of Physicians. Nicotine addiction in
London, Royal College of Physicians of London, 2000 (http://www.rcplondon.ac.uk/pubs/books/nic otine, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə).
83. Hammond D et al. Effectiveness of cigarette warning labels in informing smokers about the risks of smoking: findings from the International Tobacco Control (ITC) Four Country Survey. Tobacco
84. Office of the Surgeon General. Reducing the health consequences of smoking; 25 years of progress: a report of the Surgeon General. Rockville, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 1989. 85. S iahpush M et al. Socioeconomic and country variations in knowledge of health risks of tobacco smoking and toxic constituents of smoke: results from the 2002 International Tobacco Control (ITC) Four Country Survey. Tobacco Control, 2006, 15(Suppl. 3):iii65–iii70. 86. A ssunta M, Chapman, S. Industry sponsored youth smoking prevention programme in Malaysia: a case study in duplicity. Tobacco Control, 2004, 13(Suppl. 2):ii37–ii42. 87. U.S. Department of Health and Human Services. CDC recommended annual per
and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, 2007 (http://www.cdc.gov/tobacco/tobacco_contro l_programs/stateandcommunity/best_practic es/00_pdfs/2007/best_practices_sectionBpc. pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə).
88. B orland R. Tobacco health warnings and smokingrelated cognitions and behaviours. Addiction, 1997, 92(11): 1427 1435. 89. Datafolha Instituto de Pesquisas. 76% sao a favor que embalagens de cigarros tragam imagens que ilustram males provocados pelo fumo; 67% dos fumantes que viram as imagens afirmam terem sentido vontade de parar de fumar. Opiniao publica, 2002
(http://datafolha.folha.uol.com.br/po/fumo_2 1042002.shtml, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 90. Mahood G. Canadian tobacco package warning system. Tobacco Control, 1995, 4:10–14
(http://tobaccocontrol.bmj.com/cgi/reprint/4/ 1/10, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 91. S affer H, Chaloupka F. The effect of tobacco advertising bans on tobacco consumption. Journal of Health Economics, 2000, 19(6):1117–1137. 92. S affer H. Tobacco advertising and promotion. In: Jha P, Chaloupka FJ, eds.
Oxford, Oxford University Press, 2000: 215– 236. 93. B asil MD, Basil DZ, Schooler C. Cigarette advertising to counter New Year’s resolutions. Journal of Health Communication, 2000, 5(2):161–174. 94. S hafey O et al. Cigarette advertising and female smoking prevalence in Spain, 1982– 1997: case studies in international tobacco surveillance. Cancer, 2004, 100(8):1744– 1749.
95. S mee C et al. Effect of tobacco advertising on tobacco consumption: a discussion document reviewing the evidence. London, Economic and Operational Research Division, Department of Health, 1992.
96. Country profiles. Fifth WHO seminar for a Tobacco-Free Europe, World Health Organization Regional Office for Europe, Warsaw, 26–28 October 1995. 97. Jha P, Chaloupka FJ. Curbing the
Bank, 1999 (http://www.globalink.org/tobacco/wb/ wb04.shtml, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 98. Public health at a glance – Tobacco control. Why is reducing use of tobacco a
2003 (http://siteresources.worldbank.org/ INTPHAAG/Resources/AAGTobacControlE ngv46-03.pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 99. Borland RM. Advertising, media and the tobacco epidemic. In: China tobacco control
Republic of China, May 2007. 100. Willemsen MC, De Zwart WM. The effectiveness of policy and health education strategies for reducing adolescent smoking: a review of the evidence. Journal of Adolescence, 1999, 22(5):587–599. 66
101. World Health Organization Regional Office for Europe. It can be done: a smoke- free Europe. Copenhagen, World Health Organization, 1990. 102. Roemer R. Legislative action to combat
World Health Organization, 1993. 103. Campaign for Tobacco-Free Kids. A
Campaign for Tobacco-Free Kids, 1999 (http://tobaccofreekids.org/research/factsheet s/pdf/0010.pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 104. Jha Petal. Tobacco Addiction. In: Jamison DT et al., eds. Disease control
New York, Oxford University Press and Washington, DC, World Bank, 2006: 869– 885 (http://files.dcp2.org/pdf/DCP/ DCP46.pdf, 16 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 105. Chaloupka FJ et al. The Taxes of tobacco products. In: Jha P, Chaloupka FJ, eds. Tobacco control in developing
2000:237–272. 106. S unley et al. The design, administration, and potential revenue of tobacco excises. In: Jha P, Chaloupka FJ, eds. Tobacco control in developing countries. Oxford, Oxford University Press, 2000:409–426. 107. van Walbeek C. Tobacco excise
Health Organization, 2003 (http://www.who.int/tobacco/training/succes s_stories/en/best_practices_south_africa_tax ation.pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 108. Joossens L. Report on smuggling
Organization, 2003 (http://www.who.int/tobacco/training/succes s_stories/ en/best_practices_spain_smuggling_control. pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 109. World Health Organization. STEPwise approach to surveillance (STEPS). Geneva, World Health Organization, 2007 (http://www.who.int/chp/steps/en/, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 110. Department of Health. NHS Stop
(http://www.dh.gov.uk/en/Policyandguidanc e/Healthandsocialcaretopics/Tobacco/Tobac cogeneralinformation/DH_4002192, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 111. Brasil. Ministerio da Saude. Coordenacao de prevencao e vigilancia do cancer. Instituto Nacional de Cancer. Relatorio preliminar da implantacao do tratamento do fumante no Sistema Unico de Saud - SUS. Rio de Janeiro, Brasil Ministerio da Saude, Coordenacao de prevencao e vigilancia do cancer, 2007. 112. B jartveit K. Norway: ban on advertising and promotion. Geneva, World Health Organization, 2003 (http://www.who.int/tobacco/training/succes s_stories/en/best_practices_norway_ban.pdf, 6 dekabr 2007 il tarixə olan vəziyyətə görə). 67 Document Outline
Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|