Qlobal tüTÜn epidemiyasi barəDƏ Üst-nin MƏruzəSİ, 2008-ci IL. Mpower tədbirlər kompleksi yaĢayır və təsir edir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tütün sənayesinin müqavimətinə əks təsir
Siqaret çəkməni qadağan edən qanunvericiliyin tətbiqi ilə bağlı əldə edilmiş təcrübə bu qanunun mütləq müqavimətlə üzləşəcəyini ehtimal etməyə əsas verir 57 . Tütün
sənayesinin nümayəndələri təsdiq edəcəklər ki, siqaret çəkməni qadağan edən qanunların tətbiqi və onlara əməl olunmasını təmin etmək çox çətin olacaq, bu, müştərilərin, xüsusilə restoran və bar müştərilərinin itirilməsinə gətirəcək. Onlar siqaret çəkmək üçün xüsusi yerlərin ayrılmasını və ya tütün tüstüsündən tam azad iş yerlərində “ağıllı” alternativ kimi ventilyatorların quraşdırılmasını təklif edəcəklər. Amma tütün sənayesi nümayəndələrinin iddialarına baxmayaraq, təklif edilən alternativlər passiv siqaret çəkmənin təsirinə mane olmur. Təcrübədən məlum olduğu kimi, siqaret çəkməni qadağan edən hərtərəfli qanunvericiliyin tətbiq olunduğu hər bir ölkədə tütün tüstüsündən azad zonalar populyardır. Onları təşkil etmək və fəaliyyətini təmin etmək asandır, bu zaman onlar müəssisənin fəaliyyətinə ya neytral, ya da əlverişli təsir göstərir 57,67,68
. Restoran biznesi üçün "Zaqat Servey" sorğu kitabçası-icmal silsiləsinin banisi Tim Zaqat bu yaxınlarda siqaret çəkilməsinə icazə verilməyən restoranların xeyrinə ən inandırıcı dəlil təqdim etdi: "Siqaret çəkmənin qadağan edilməsi haqqında” qanunvericiliyin əleyhinə olanlar iddia edirlər ki, bu qanunlar kiçik biznesə ziyan vurur. Tam əksinə... Bu qanun qüvvəyə mindikdən sonra 2004-cü ildə Nyu- Yorkda apardığımız sorğu göstərdi ki, Nyu-York sakinlərinin 96%-i əvvəlki kimi, hətta ondan da tez-tez evdə deyil, restoranda yeyirlər". Zaqat aşkar etdi ki, bu qanunvericiliyə tamamilə əməl edən şəhər restoran və barlarının gəlirləri və ödənişləri əslində artmışdır 69,70
. Lobbiçilər və tütün sənayesinin tərəfdarları həmçinin təsdiq edəcəklər ki, tütün tüstüsündən azad zonaların təşkil edilməsi siqaret çəkənlərin hüquqlarını pozur 71 .
UĢaqları tütün tüstüsündən azad mühitdə böyüdək 32
Lakin passiv siqaretçəkmək nəticəsində səhhətə zərər verən təsirə tək siqaret çəkənlər deyil, siqaret çəkməyənlər də məruz qaldığından, bu siqaretçəkmənin qadağan edilməsi haqqında qanunvericiliyin prinsipi ondan ibarətdir ki, hökumət insanın əsas hüquq və azadlıqlarından birini, bütün əhalinin sağlamlığını qorumalıdır 72 . Bu öhdəlik bir çox beynəlxalq normativ sənədlərdə qəbul edilən, rəsmi olaraq Çərçivə konvensiyasının giriş (Preambula) hissəsinə daxil edilmiş və yüzdən artıq ölkənin konstitusiyası ilə ratifikasiya olunmuş yaşamaq hüququ və mümkün olan ən yüksək səviyyədə sağlamlığa malik olmaq hüququndan irəli gəlir. Məcburi passiv siqaret çəkmək bu hüququ aydın surətdə pozur. Tütün sənayesinin, onun lobbiçilərinin və dəstək qruplarının yalan arqumentlərinin təkzibi siqaret çəkmənin qadağan edilməsi haqqında qanunvericiliyinin insanın əsas hüquqlarından biri kimi qəbul edilməsində mühüm rol oynayır. Tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılması siqaret çəkməyənlərin təmiz hava ilə nəfəs almaq hüququnu təmin edir, siqaret çəkənləri siqareti atmağa həvəsləndirir, o cümlədən hökumətə kifayət qədər məşhur olan tibbi-sanitar tədbirlərin köməyi ilə tütün istehlakı profilaktikasında aparıcı rol oynamağa imkan verir.
Nikotindən asılı olan şəxslər tütün epidemiyasının qurbanlarıdırlar. Siqaretin təhlükəsindən agah olan siqaret çəkənlərin dördündən üçü siqareti atmaq istəyi 73 r. Bağlılıq yaradan istənilən narkotik vasitələrdən asılı şəxslər kimi, tütündən istifadə edənlərin əksəriyyəti də müstəqil surətdə tütündən imtina edə bilmir, bu bağlılıqdan azad olmaq üçün kömək və dəstəkdən istifadə edirlər. Tütündən asılılığın müalicəsi üçün cavabdehlik ilk növbədə ölkələrin səhiyyə sistemlərinə düşür. Müalicəyə sadə tibbi məsləhətlərdən tutmuş farmakoterapiyaya kimi müxtəlif üsullar, o cümlədən siqaret çəkməyi atmaq istəyənlər üçün telefon xidməti və məsləhətlər daxildir. Bu müalicə üsulları xərclərin effektliliyinə görə fərqlənir və siqaret çəkən ayrı-ayrı şəxslərə müxtəlif təsir edir. Müalicə yerli şərtlərə və mədəniyyətə, həmçinin şəxsi istəklərə və tələblərə uyğunlaşdırılmalıdır. Tütündən istifadənin dayandırılması məqsədi ilə kömək təklifi . . . . . . s s i i q q a a r r e e t t ç ç ə ə k k ə ə n n v v a a l l i i d d e e y y n n l l ə ə r r i i n n ə ə k k s s ə ə r r i i y y y y ə ə t t i i ö ö z z u u ş ş a a q q l l a a r r ı ı n n ı ı n n s s a a ğ ğ l l a a m m l l ı ı ğ ğ ı ı ü ü ç ç ü ü n n y y a a r r a a t t d d ı ı q q l l a a r r ı ı m m ü ü m m k k ü ü n n p p r r o o b b l l e e m m l l ə ə r r i i n n c c i i d d d d i i l l i i y y i i n n d d ə ə n n t t a a m m a a m m i i l l ə ə x x ə ə b b ə ə r r s s i i z z d d i i r r l l ə ə r r . . X X ə ə s s t t ə ə l l ə ə r r i i n n
p p a a r r t t n n y y o o r r l l u u ğ ğ u u n n u u n n
i i n n k k i i ş ş a a f f ı ı
( ( 1 1 9 9 9 9 9 9 - - c c u u
i i l l ) )
33 Tütündən istifadə edən və ondan imtina etmək istəyən şəxslərə əksər hallarda bir neçə başlanğıc müalicə tədbiri yardım edə bilər. Tütün istifadəsini dayandırmağı nəzərdə tutan istənilən tədbirə üç növ müalicə daxil olmalıdır: (i) ilkin tibbi-sanitariya yardımı çərçivəsində tütün istifadəsini dayandırmağa dair məsləhətlər; (ii) siqareti atmaq istəyən şəxslərə asan əldə edilən və pulsuz telefon yardımı xidməti; və (iii) baha olmayan dərmanlarla müalicədən istifadə.
İlkin tibbi-sanitariya yardımı çərçivəsində tütündən istifadəni dayandırmağa dair məsləhətlər və tibb müəssisələrinə digər adi ziyarətlər səhiyyə işçilərinə imkan verir ki, siqaret çəkən şəxslərə tütünün onların və ətrafdakıların səhhətinə zərər vurduğunu xatırlatsınlar. Hər dəfə tibb müəssisəsinə baş çəkdikdə, həkimlə aparılan söhbətlər tütündən istifadəni dayandırmaq tələbini daha da gücləndirir 74,75 .
məsləhətləri siqaret çəkməkdən imtina etmək istəyənlərin faizini nəzərəçarpacaq dərəcədə artıra bilər
76 . Belə tədbir çox xərc tələb etmir, çünki böyük əksəriyyətin heç olmasa qısa məlumat üçün müraciət etdikləri mövcud xidmət çərçivəsində aparılır. Bu xidmət siqaret çəkənlərin yaxşı münasibətdə ola biləcəyi nüfuzlu tibb mütəxəssisləri tərəfindən yerinə yetirildikdə, daha səmərəli olur 77,78
. Siqaretçəkməni dayandırmağa dair məsləhətlərin ilkin tibbi-sanitariya yardımı çərçivəsinə daxil edilməsi, xüsusilə inkişaf etmiş ilk yardım sistemi olan ölkələrdə səmərə verəcək. Amma bu xidmət geniş səviyyədə istifadə edilə bilən səhiyyə xidmətləri çərçivəsində də aparıla bilər. Tütündən istifadənin dayandırılması məsələlərinə dair məsləhət verməyə və siqaret çəkənlər üçün məlumatlandırıcı materialların tərtib olunmasına tibb işçilərinin adi hazırlığından başqa heç bir iri maliyyə vəsaiti tələb olunmur və heç bir siyasi risklər yaranmır. Müalicəyə əsaslanan bu üsul həmçinin tibb işçiləri və xəstələri tütünə qarşı digər mübarizə üsullarını dəstəkləməyə səfərbər edir. Siqaret çəkməkdən imtina edənlər üçün telefon yardım xidmətləri
Müvafiq işçilərlə təmin edilmiş telefonla yardım xidmətləri pulsuz telefon nömrələri və mobil telefonlardan pulsuz zənglər vasitəsilə bütün əhali üçün təmin edilməlidir. Telefonla yardım xidməti ucuzdur, asan təşkil oluna bilər, məxfiliyi təmin edir və uzadılmış iş günündə işləyə bilər: siqaret çəkənlərin əksəriyyəti, yəqin ki, iş günü ərzində zəng edə bilmir və ya bunu istəmir. Telefonla yardım xidməti siqaret çəkənlərə həmçinin tütün asılılığından müalicənin digər üsulları, məsələn məsləhətlər və nikotin əvəzedici terapiya barədə məlumat verə bilər. Bundan başqa, telefonla yardım xidmətləri uzaq bölgələrdə yaşayan insanları da əhatə edə və ayrılıqda götürülmüş əhali qrupunun tələblərinə uyğunlaşa bilər. Məsələn, Birləşmiş Krallıqda fəaliyyət göstərən Asiya telefon yardım xidmətinə ildə 20,000 zəng edilir və bu xidmət ölkədə yaşayan cənubi Asiya mənşəli siqaret çəkənlərin 10%-ni əhatə edir 79 .
Ənənəvi telefon xidmətləri ancaq daxil olan zənglərə cavab versə də, onlar nəzərəçarpacaq nəticə əldə edə bilər 80 . Məsləhət xidmətləri ilə əlaqələndirilmiş telefon yardım xidmətləri nikotin asılılığından xilas olmağa daha səmərəli yardım edə bilər. Ən yaxşı və ən səmərəli telefon yardım xidmətləri öz işçilərinə onlara müraciət etmiş şəxslərə zəng etməyi, faktiki məsləhət xidməti verməklə, müalicənin gedişini izləməyi tapşırır. Bəzi telefon yardım xidmətləri İnternetə çıxmış, müntəzəm pulsuz köməkçi materialların və digər xidmətlərə istinadların alınmasına imkan yaratmışdır.
Səmərəli müalicəyə tibbi məsləhətlər və telefon yardım xidmətlərindən başqa farmakoloji müalicə də daxildir ki, bunlardan plastır, zefirlər, saqqız və burun üçün püskürdücü dərman, o cümlədən bupropion və varenkilin kimi reseptlə buraxılan dərmanlar formasında nikotin əvəzedici terapiyanı göstərmək olar. Nikotin əvəzedici terapiya vasitələri adətən açıq satışda olur, digər vasitələr isə həkim resepti ilə satılır. MPOWER uĢaqların rəyini nəzərə alır 34
NĠKOTĠN ƏVƏZEDĠCĠ TERAPĠYA (NƏT) SĠQARET ÇƏKMƏKDƏN ĠMTĠNA EDƏNLƏRĠN SAYINI ĠKĠQAT ARTIRMAĞA QADĠRDĠR Mənbə: Silagy C, Lancaster t, stead L, Mant D, Fowler g. Nicotine replacement therapy for smoking cessation . Cochrane Database System Review 2004;(3):CD000146. Həkimlər, tibb bacıları, mamaçalar, stomatoloqlar, əczaçılar, manual terapevtlər, psixoloqlar və səhiyyə sahəsindəki digər mütəxəssislər insanlara öz davranıĢlarını dəyiĢməkdə yardım edə bilərlər. Onlar tütün epidemiyas ı ilə mübarizənin ön cəbhəsində və ümumilikdə milyonlarla insanla ünsiyyətdədirlər. D- r LĠ Çon - vuk, Ümumdünya Səhiyyə TəĢkilatının keçmiĢ baĢ direktoru (2005 -ci il) Saqqız Plastırlar Buruna püskürdülən dərman Nəfəslə alınan nikotin Sublinqval nikotin N Ə T o lm adı ğı hal la rl a m üqay is ədə al tı a ydan sonra si qar et dən im ti na e dənl ər in sa yı nı n % - lə göst əri lə n art ım m üm künl ü yü 50% 100% 0% 150% 35
Nikotin əvəzedici terapiya tütündən alınan nikotinin bir hissəsini əvəz etməklə, abstinent sindromunu azaldır. Antidep- ressant bupropion tütünə olan tələbatı və siqaret çəkənlərin hiss etdikləri digər xoşagəlməz hissləri azaltmaqla, nikotin qəbulunu azaldır və ya dayandırır. Vareniklin beynin nikotin reseptor- larını bağlayır, dopamin hazırlan- masının qarşısını alır və beləliklə, insanların siqaretçəkmə prosesində zövq almasını aradan qaldırır 81 .
tibbi məsləhətlər və ya telefon yardım xidmətinə nisbətən daha bahalı və az qənaətçil hesab olunur. Lakin onun tətbiqi siqareti atanların sayını iki, hətta üç dəfə artırır
82 . Nikotin əvəzedici terapiya vasitəsilə müalicənin qiyməti bu müddət ərzində siqaret çəkməyə xərclənmiş məbləğdən aşağı ola bilər. Siqareti atmağa çalışan şəxslərin birbaşa xərclərini azaltmaq üçün nikotin əvəzedici terapiyanın və digər dərman vasitələrinin dəyərini səhiyyə xidmətləri ödəyə bilər.
Tütün istehlakının azaldılmasını dəstəkləyən proqramlar nəzərəçarpacaq dərəcədə siyasi üstünlüyə malikdir və hökumətlərə epidemiyadan birbaşa zərərçəkmiş şəxslərə yardım etməyə, eyni zamanda tütünə yeni məhdudiyyətlərin qoyulmasına imkan verir. Onlar bir qayda olaraq siyasi müqavimətlə üzləşmir və tütün istehlakına qarşı mübarizə üzrə milli siyasətin həyata keçirilməsinə yardım edirlər. Bu da tütündən azad cəmiyyətin yaradılmasında vacib addımdır. Hökumətlər tütünə qoyulmuş vergilərin bir hissəsini siqaret asılılığından azad olmağa çalışan şəxslərə yardım üçün sərf edə bilər. Dövlətin səmərəli tədbirlərinə yaxşı nümunə kimi Yeni Zelandiyanı göstərə bilərik. Əvvəlcə ölkədə tütünə qarşı mübarizə hərəkatının təbliğat kampaniyası başladı. Nəticədə, beş il əvvəl siaqret çəkməyi atmaq istəyənlər üçün heç bir müalicə təklif etməyən Yeni Zelandiyada dünyanın ən qabaqcıl proqramlarından biri qəbul edildi. Bu zaman tütün istehlakının qarşısını almaq sahəsində dövlət xərcləri sıfırdan ildə 10 milyon ABŞ doll. qədər artdı. Proqrama hazırda dünyada ən çox tələbat olan siqaretçəkməyi atanlar üçün milli telefon yardımı xidməti, nikotin əvəzedici terapiyanın maliyyələşdirilməsi və azlıq təşkil edən maori xalqına yönəldilmiş siqaretçəkməyi atanlar üçün yardım xidməti daxildir. Lakin dövlət orqanları öz dəstəklərinin səmərəsini uyğun tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün tələb olunan maliyyə xərcləri ilə diqqətlə müqayisə etməlidirlər. Dövlət dəstəyi göstərilən şərtlər həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Tütündən istifadənin dayandırılması üçün güclü stimullar olmasa, tütün asılılığının müalicəsi səmərəsiz ola bilər. Bu baxımdan, tütündən istifadənin azalması üçün yardım xidmətləri ancaq vergi və qiymətlərin artması, reklama, satışın stimullaşdırılmasına və sponsorluğa qadağaların qoyulması, tütün əleyhinə reklamlar və tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılması ilə birgə tətbiq edildikdə, tütündən istifadə səviyyəsini azalda bilər. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|