Qoshanov A’bdikerim

Soraw ha’m tapsirmalar : 
1. Watan tariyxi degende neni tu’sinesiz ? 
2. Qaraqalpaqstan tariyxin u’yreniwde a’yyemgi derekler qaysilar? 
3. Qaraqalpaqstan tariyxinin’ a’yyemgi da’wirin izzertlewge qaysi alimlar
wo’z u’lesin qosqan?
4. Watan tariyxi qanday dawirlerge bo’linedi? 
5. Watan tariyxi qanday dereklerge su’yenip jaziladi eken? 
 
 
I- bap. Qaraqalpaqstan tariyxinin’ a’yyemgi da'wiri. 
 
2.A’yyemgi adamlar ma’kan jaylari’ . 
Adamzat tariyxinin’ millionlag'an jillarin alg'ashqi ja'miyet du'zimi
quraydi. Wonin' yen' da'slepki basqishi’
― alg'ashqi toda‖
dep atalg'an. Al 
wonnan son'g'i basqishi
―ruwshiliq ja'ma'a'ti‖
da'wiri dep u'yrenilmekte.
A’yyemgi tas da’wirinin’ poleolit u’lken u’sh da’wirge bo’linedi. Bul
da’wirdegi miynet qurallari tiykarinan tastan bolg’an. 
Worta Aziya aymag’inda to’mengi poleolit da’wirine jatatug’in
adamlardin’ su’yek qaldiqlari yele ushirasqan joq. Biraq ayirim ilimpazlar
to’mengi poleolit da’wirine jatatug’i’n Selung’ir qonisinan tas qurallar menen 
adam su’yegine uqsas su’yekler tabilg’anin aytadi. Qaraqalpaqstanli 
Olduvey 3-2,5-
700 min’ jil burun 
Ashel- 
700-150 
min’ jil burun 
Muste 160-120 min’ 
jil burun 
Yeslep 
qalin’

---

10 
arxeologlardin’ U'stirt jaziqlig'in izertlewler barisinda tapqan wolja-buyimlari bul 
u'lkede ashel da'wirinin' son'g'i basqishinda a'yyemgi babalarimizdin' jasag'anlig'in 
tastiyiqlap wotir. Bul Qaraqalpaqstandag'i yen’ yerte tas da'wiri. Wol Aral a'tirapi 
xaliqlarinin’ yen' uzaq da'wirin wo'z ishine alg'an tariyxiy basqish. 
Alimlardin' aniqlawi boyinsha bul tariyxiy da'wir 160-100 min' jilliqlardi wo'z 
ishine qamtiydi. Biraq soni aytiwimiz kerek yelege shekem bul araliqta Ustirt 
jaziqlig’inda jasag'an adamlardin' su'yeklerinin' qaldiqlari yele tabilg'an joq. 
Alimlardin' pikiri boyinsha U'stirt jaziqlig'inda jasag'an a'yyemgi babalarimiz jil 
ma'wsimine qarap waqitsha turg'an. Bul da'wirde jasag'an adamlardin' waqitsha 
ma'kan jaylari U'stirt jaziqlig'indag'i YESEN 1,2 yestelikligi bolip, wol taw 
jinislarinin’ ha'k tas qaldiqlarinin' betine jaylasqan ustaxana wonin’ qaldiqlari
bu’gingi ku’nge shekem saqlanip qalg’an. A’yyemgi adamlar usi jerde tas 
qurallardi sog'ip paydalanip wotirg'an. Usi jerden tabilg'an ja'ne bir qonis-
Qaraqudiq qonisi an'shilardin' ma'kan jurti bolg'an.
 
Bul qonistag’i adamlar alg’ashqi toda tu’rinde ja'mlesip jasag'an. 
Wolardin' tiykarg'i ka'sibi ta'biyattag'i tayar jemislerdi terip jiynaw ha'm
an'shiliq bolg'an. U'stirttegi waqitsha qonislardan tabilg'an arxeologiyaliq
wolja-buyimlar wol da'wirdegi adamlardin' ju'da' a'piwayi tas qurallardan 
paydalang'anlig'in ko'rsetip wotir. Wolar kvartsit, slanets, shaqpaq tas, ag'ash,
haywan su'yeklerinen miynet qurallari soqqan. Adamlar ta'biyat ku'shleri
ha'm jirtqish haywanlar aldinda ju'da' ha'lsiz edi. Usinday insayattin’
rawajlaniw basqishinda wolar birlesip jasawg'a ha'm miynet yetiwge
ma'jbu'r bolg'an. Adamlar haywanlardi, quslardi awlap, wo'simliklerdin'
miywelerin terip, tamirlarin gewlep alip jep tirishilik yetken. Yele toda bolip 
jasap ju'rgen da'wirdin' adamlari’ tuwisqanliq qatnasi’ quraldin’ parqina
barmag'an. Wolar ruwliq, qa'wimlik da'rejesine yele jetpegen. Solay yetip adamlar
haywanlarg'a uqsap du'rkin-du'rkin, topar-topar bolip jabayi halda jasag'an. Sol 
da'wirde adamlar wottan paydalang'an degen boljawlar bar, biraq U’stirttegi
izertlewler na’tiyjesinde ku'ldin' qalqiqlari yele tabilg'an joq. Bul da'wir 
adamzattin' rawajlamwinin' a'yyemgi ja'miyetlik du'ziminin' birinshi basqishi