Quliyeva elnarə ariF qızı “Biznesdə korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi məsələləri”


Sahibkarlıq subyektlərində korporativ etika məcəlləsi



Yüklə 0,75 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/29
tarix30.11.2022
ölçüsü0,75 Mb.
#71331
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   29
quliyeva elnara

1.2. Sahibkarlıq subyektlərində korporativ etika məcəlləsi 
Korporativ etika deyəndə çox zaman hər hansı bir şirkətin fəaliyyəti üçün 
hazırlanmış müəyyən etik norma və davranış qaydalarına riayət edilməsi başa 
düşülür. Halbuki, bu məsələnin ikinci mühüm bir tərəfi də var. Bu isə şirkətin 
istənilən əməkdaşının işlədiyi təşkilatın bir parçası kimi, əslində böyük bir ailə 
olan həmin təşkilatın bir ailə üzvü kimi hiss etməsini təmin edən qaydalardan 
ibarətdir. Korporativ etikanın məhz bu qaydalarından istifadə etməklə şirkətin 
rəqabətqabiliyyətliyinin və əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə, əməkdaşların 
faydalı iş əmsalının artırılmasına və işin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına nail 
olmaq mümkündür. 
Mükəmməl tərtib edilmiş korporativ etika qaydalarının mövcud olmaması 
insanların öz iş yerinə müəyyən mənada bağlılığının azalmasına gətirib çıxarır ki, 
bu da əməkdaşların işində və ümumilikdə şirkətin gəlirində öz mənfi təsirini biruzə 
verir. Məsələn, bu halda şirkətin kommersiya sirrinin yayılması normal hal hesab 
olunur. Özünü şirkətin mühüm bir üzvü hesab etməyən əməkdaşı bu tip məsələlər 
o qədər də maraqlandırmır. Beləliklə, məhz korporativ etika qaydalarının tətbiqi 
əməkdaşın özünü istehsalat maşınının bir hissəciyi kimi yox, kiminsə pul 


16 
qazanmaqdan ötrü istifadə etdiyi bir alət kimi yox, kollektivin tam hüquqlu üzvü, 
demək olar ki, bir ailə üzvü kimi hiss etməsinə şərait yaradır. 
Korporativ etika kollektiv davranış prinsiplərini müəyyən edir. Məsələn: 
şirkətin ümumi və hər bir əməkdaşın fərdi maraqlarını düşünmək, şirkətin 
dəyərinin yüksəldilməsini təmin etmək, işgüzar ünsiyyət normalarına riayət etmək, 
şirkətin işgüzar imicinin və sağlam etibarının qorunması, şirkətin ümumi strategiya 
və prioritetlərinin dəstəklənməsi, şirkətin imicindən şəxsi məqsədləri üçün istifadə 
etməmək, əldə olunmuş məlumatların məxfiliyinin qorunması və s. 
Korporativ etika həmçinin xidməti münasibətlərin etik normalarını müəyyən 
edir. Məsələn, şirkətin əməkdaşların hər kəsə qarşı hörmətlə yanaşmalı, 
başqalarının şəxsi həyatlarına onun icazəsi olmadan qarışmamalı (şirkətlərdə 
əməyin effektivliyinə ciddi şəkildə mənfi təsir göstərən mobbinq* hallarının 
qarşısının alınmasını nəzərdə tutur), digərlərinin fikirlərinə hörmət etməli, nəzakət 
və düzgünlüyə riayət etməlidir və s. 
Bundan əlavə, bu qaydalar arasında şirkətin özü üçün də maddələr müəyyən 
edilir. Məsələn: müştəri və partnyorlarla yalnız hüquqi çərçivədə (yəni, 
qanunverici normaları pozmamaq, kiməsə şəxsi münasibətlərə görə üstünlük 
verməmək və s.) münasibət qurulması, öz məhsulunun keyfiyyətinə və müqavilədə 
nəzərdə tutulmuş öhdəçiliklərin yerinə yetirilməsinə zəmanət verilməsi, təchizatçı 
və istehlakçılarla qarşılıqlı fayda gətirən münasibətlərin qurulması və davam 
etdirilməsi, əməkdaşların ədalətli prinsiplərlə mükafatlandırılması və onların sosial 
zəmanətlərinin təmin olunması və s. 
Göründüyü kimi, sadalanan prinsiplər çox sadə və anlaşıqlıdır. Yalnız bu 
prinsip və qaydaların dəqiq şəkildə ifadə edilməsi, hər bir əməkdaşın diqqətinə 
çatdırılması, həmçinin onlara qeyd-şərtsiz riayət edilməsi halında müsbət nəticələr 
əldə etmək olar. Bu müsbət nəticələr təkcə mədəni, işgüzar əməkdaşların 
formalaşması ilə məhdudlaşmır, həmçinin şirkətin gəlirlərində də nəzərəçarpacaq 
artımla müşahidə olunur. 
*Mobbinq - adətən hər hansı əməkdaşın işdən çıxması (çıxardılması) məqsədilə 
istifadə olunan psixoloji təzyiq vasitəsidir. 


17 
Etika məcəlləsi fərd və ya kollektiv üçün nəzərdə tutulan davranış qaydaları və 
normalarıdır. Bu məcəllə vasitəsi ilə davranış modelləri, həmçinin qarşılıqlı 
münasibətlər və birgə fəaliyyətin vahid standartları müəyyən olunur. Hal-hazırda 
iki növ - peşə və korporativ etika məcəlləsi daha geniş yayılmışdır. 
Peşə etik məcəlləsi xarakterik xüsusiyyətləri daha qabarıq olan sahələr (vəkil, 
həkim, sosioloq və s.) üçün nəzərdə tutulur. İlk peşə etika məcəllələrindən biri 
Hippokrat andı - tibb işçilərinin etika məcəlləsi hesab edilir. 
Korporativ etika məcəlləsi üç funksiyanı həyata keçirmək imkanına malikdir: 
1. Nüfuz 
2. İdarəetmə 
3. Korporativ mədəniyyətin inkişafı 
Birinci funksiya ictimai etimadın formalaşdırılmasını nəzərdə tutur (müştəri, 
podratçı, təchizatçı və s.-ə münasibətdə qurulmuş siyasətin beynəlxalq təcrübədə 
təsbit edilmiş şəkildə açıqlanması). Beləliklə, məcəllə korporativ PR aləti olmaqla, 
şirkətin investisiya cəlbediciliyini yüksəldir. Korporativ etika məcəlləsinin 
mövcudluğu artıq biznes aləmində ümumdünya standartına çevrilməkdədir. 
İkinci funksiya mürəkkəb etik şəraitlərdə davranışların reqlamentləşdirilməsini 
(tənzimlənməsini) nəzərdə tutur. Əməkdaşların fəaliyyətinin səmərəliyinin 
yüksəldilməsi aşağıdakı yollarla həyata keçirilir: 
- Qarşılıqlı münasibətlərdə prioritetlərin müəyyən edilməsi; 
- Mürəkkəb etik şəraitlərdə qərarların qəbul edilmə ardıcıllığının müəyyən 
edilməsi; 
- Qeyri-məqbul davranış qaydaları üzrə tövsiyələr (göstərişlər). 
Bundan əlavə, korporativ etika korporativ mədəniyyətin bir hissəsidir. Korporativ 
etika məcəlləsi - korporativ mədəniyyətin inkişafının əhəmiyyətli amillərindəndir. 
Bu məcəllə şirkətin dəyərlərini bütün əməkdaşlar ötürə, onları vahid korporativ 
məqsədlərə yönəldə bilər və bununla da korporativ mədəniyyətin inkişafını təmin 
olunar. 


18 
Məcəllənin məzmunu hər şeydən əvvəl şirkətin xüsusiyyətləri, strukturu, 
inkişaf məqsədləri, rəhbərliyin göstərişləri ilə müəyyən edilir. Adətən, məcəllə iki 
hissədən ibarət olur: 
- ideoloji (məqsəd, hədəf, dəyər və s.) 
- normativ (işgüzar davranış normaları) 
Bununla belə, ideoloji bölmə məcəllədə nəzərdə tutulmaya da bilər. 
Etik prinsiplər 
1) Şirkətin xarici əlaqələrini tənzimləyən etik prinsiplər. 
a) Tərəf müqabillər, rəqiblər, istehlakçılar ilə münasibətlər. 
Şirkət tərəf müqabillər, rəqiblər, istehlakçılar ilə münasibətlərini əməkdaşlıq, 
qarşılıqlı hörmət və üzərinə düşən öhdəliklərin vaxtında tam və lazımınca icra 
edilməsi əsasında qurur. Bu münasibətlərin formalaşdırılması zamanı aşağıdakı 
məqamlara xüsusi ilə diqqət yetirilir: 
1) Şirkət həmişə öz öhdəliklərini vaxtında, tam və lazımi qaydada yerinə yetirir və 
eyni vəziyyəti öz tərəf müqabillərindən də tələb edir. 
2) Şirkət öz fəaliyyəti ilə yanaşı, tərəf müqabillərinin də fəaliyyətinin inkişafında 
maraqlıdır. 
3) Şirkət istehlakçılar ilə münasibətlərini qarşılıqlı razılıq və uzun müddətli 
əməkdaşlıq, ədalət və etimad əsasında qurur. Şirkət üçün əsas məram istehlakçının 
hüquq və qanuni mənafeləridir. Məhz bu baxımdan şirkət çalışır ki, istehsal etdiyi 
məhsulun (gördüyü işin, göstərdiyi xidmətin) yüksək keyfiyyətini, təhlükəsizlik 
tələblərinə uyğunluğunu təmin etsin. 
4) Şirkət öz fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üzərində mütəmadi olaraq işləyir. 
Bunun üçün monitorinq və sorğular keçirir. Şirkətin ünvanına daxil olan 
müraciətləri və şikayətləri diqqətlə araşdıraraq, özünün işgüzar nüfuzunun daima 
yüksək səviyyədə olması üçün zəruri tədbirlər görür. 
5) Şirkət ədalətli rəqabət aparır, öz rəqiblərinin işgüzar nüfuzuna xələl gətirən
onların əleyhinə qanuna zidd və etikaya uyğun olmayan hərəkət etməkdən çəkinir. 
6) Şirkət öz fəaliyyətini hesabatlıq və şəffaflıq əsasında qurur. 
b) Cəmiyyət ilə münasibətlər. 


19 
Cəmiyyətin müxtəlif zümrələri ilə qarşılıqlı əməkdaşlığın formalaşması, sosial 
layihələrin həyata keçirilməsi və bu layihələrdə iştirak şirkətin sosial siyasətinin 
əsasını təşkil edir. Bununla bağlı: 
1) Şirkət həm ölkə üzrə, həm də fəaliyyət göstərdiyi ərazi üzrə əhalinin rifahının 
yaxşılaşdırılması, ətraf mühitin mühafizəsi və s. sosial baxımdan əhəmiyyət kəsb 
edən layihələri dəstəkləyir, bu layihələrdə iştirak edir və onların təşviqi və icrası ilə 
bağlı zəruri tədbirlər görür. 
2) Şirkət yeni iş yerlərinin yaradılması, işsizliyin və yoxsulluğun azaldılması 
istiqamətində müvafiq ixtisaslar üzrə kadrların seçilməsi ilə bağlı ali məktəblərlə 
əməkdaşlıq edir. Öz kadr potensialını formalaşdırmaq üçün seçiləcək kadrlara ali 
məktəbdəki təhsil dövründə yardım göstərir. 
3) Şirkət sosial layihələrin maliyyələşdirilməsi zamanı şəffaflıq və hesabatlıq 
prinsiplərindən istifadə edir. Layihələr üzrə namizədlərin seçilməsinin dəqiq və 
birmənalı meyarlarını müəyyən edir. 
c) Dövlət orqanları ilə münasibətlər. 
Şirkət dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxsləri ilə mənafelərin toqquşmasını 
istisna edən konstruktiv münasibətlərin qurulması istiqamətində səy göstərir. 
Bunun üçün şirkət: 
1. Dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxsləri tərəfindən qanunsuz və əsassız 
qərarların qəbul edilməsinə sövq edən hərəkətlərdən çəkinir. 
2. Qanunvericilik ilə müəyyən edilmiş tələblərə riayət edir. 
3. Qanunvericilik ilə müəyyən edilmiş qaydada, müddətdə və məbləğdə vergi və 
digər icbari ödənişlər ödəyir. 
4. Dövlət əleyhinə olan tədbirlərdə iştirak etmir. 
5. Şirkətin əməkdaşlarının siyasi fəaliyyət ilə qeyri-iş vaxtı və iş yerindən kənarda 
onların öz vəsaitləri hesabına məşğul olmasını təmin edir. 
6. Dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxslərinin qanuni göstərişlərinə riayət edir, 
bununla bağlı tələb olunan məlumatları və sənədləri onlara təqdim edir. 


20 
7. Təqdim etdiyi hesabatlarda dəqiq, obyektiv və hərtərəfli məlumatların əks 
etdirilməsini və bu hesabatların vaxtında təqdim edilməsini təmin edir. 
ç) Hədiyyələr. 
Şirkət tərəfindən hədiyyələr şirkətin vəsaiti hesabına, bu barədə müvafiq 
hesabatlarda əks etdirməklə və açıqlamaqla verilir. Şirkət və onun əməkdaşları 
tərəfindən şirkətin tərəf müqabilləri, rəqibləri və digər şəxslərin verdiyi hədiyyələr 
aşağıdakı şərtlərlə qəbul edilir: 
1. Bu hədiyyələrin qəbul edilməsi işgüzar adətlərə uyğundur və heç bir 
qanunvericilik müddəalarının və ya etik qaydaların pozulmasına gətirib çıxarmır. 
2. Hədiyyələr cüzi dəyərə malikdir. 
3. Hədiyyənin bağışlanması rüşvət kimi qiymətləndirilmir. 
4. Hədiyyələrin alınması faktı şirkət və ya hədiyyə almış əməkdaşı üçün öhdəlik 
yaratmır. 
Şirkət öz fəaliyyətini rüşvət və korrupsiya hallarından azad formada həyata 
keçirməlidir. 
2) Şirkətdə daxili münasibətlərini tənzimləyən prinsiplər. 
a) Şirkət ilə əməkdaşların, habelə əməkdaşların öz aralarındakı münasibətlər. 
Daxili münasibətlər şirkətlə əməkdaşlar arasında münasibətləri, əməkdaşlara dair 
tələbləri ehtiva edir. Şirkətin uğurlu fəaliyyəti onun əməkdaşlarının peşəkarlığı, 
səriştəliyi və əməyə vicdanlı münasibətindən asılıdır. Hər bir əməkdaş ümumi 
nəticə üçün çalışır. Şirkətlə onun əməkdaşları arasında faydalı fəaliyyətin təmin 
edilməsi, şirkət tərəfindən əməkdaşların qanuni və hüquqi mənafelərinin 
qorunması, habelə əməkdaşların ümumi nəticə üçün işləməsini təşviq etmək 
məqsədilə şirkətdə aşağıdakı standartlara riayət olunması məqsədəuyğundur: 
b) Şirkətin maddi-texniki bazasından istifadə etmə. 
Şirkət öz maddi-texniki bazasını işçilərinin istifadəsinə verməlidir. Maddi-texniki 
baza şirkət qarşısında duran məqsədlərə çatmaq üçün səmərəli istifadə olunmalıdır. 
Bununla əlaqədar, əməkdaşlar şirkətin əmlakına və vəsaitlərinə qayğı ilə 
yanaşmalı, onlardan səmərəli istifadə etməli, şirkətin əmlakı və vəsaitlərindən, 
habelə onun maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı apardıqları əməliyyatlardan 


21 
şəxsi mənafeləri üçün istifadə etməməlidirlər. Əməkdaşlar öz vaxtından və 
həmkarlarının vaxtından səmərəli istifadə etməli, əldə etdikləri məlumatları 
aidiyyəti üzrə təqdim etməli, şirkətin əmlakı və vəsaitlərindən qənaətlə istifadə 
etməli və şirkətlə bağlı məlumatlardan istifadə zamanı məxfilik rejiminə riayət 
etməlidirlər. 
c) Effektivlik və gəlirlilik. 
Şirkətin fəaliyyətinin əsasını, onun qarşısında duran məqsədlərə nail olmağının 
əsas şərtini bütün əməkdaşların effektiv fəaliyyəti təşkil edir.
d) Mənafelərin toqquşması. 
Hər bir əməkdaş şirkətin mənafeyi naminə fəaliyyət göstərməli və mənafelərin 
toqquşmasından çəkinməlidir.
e) Sağlamlığın qorunması, sənaye təhlükəsizliyi və ətraf mühitin mühafizəsi. 
İnsanın həyatı və sağlamlığı iqtisadi nəticələrdən üstündür.
Korporativ etika qaydalarının tətbiqi nəticəsində öz əməkdaşları üçün bir ailəyə 
çevrilməsinə nail olan şirkət ciddi şəkildə rəqabət üstünlüyü qazanmış olur.(20) 

Yüklə 0,75 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   29




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin