”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Sitallar va ular asosidagi buyumlar
Sitallar
-Shisha kristallar Shishani qisman yoki to‘la kristallash usulida 
olinadi. Sitall olish uchun Shisha xom ashyosi va maxsus mineral 
qo‘shilmalar juda toza xolda ishlatiladi. Sitallga maxsus xususiyatlar berish 
uchun kristallanish katalizatorlari-titan, litiy, sirkoniy va sh.k. lar birikmalari 
eritilgan holatida aralashtiriladi. Sitall olishda shixta qo‘shimcha ravishda 
issiqlik bilan qayta ishlanadi; bunda Shisha kristallanadi va muayyan 
xususiyatlarga ega bo‘ladi. Sitallar kulrang, qora, jigarrang, krem rangida, 
rangli, shaffof va xiralashgan bo‘lishi mumkin. Ular atmosfera va agressiv 
muhitlarga, Yuqori haroratga bardoshli bo‘ladi. Dielektrik xususiyati esa, 
elektr haroratga bardoshli izolyatorlar tayyorlashda foydalaniladi.
Sitallarning siqilishidagi mustahkamlik chegarasi 500MPa, issiqqa 
bardoshligi 200-700
0
S, xatto 1000
0
S bo‘ladi.
Shlaksitall metallurgiya shlaki, kvars qumi va kristallizatorlarni maxsus 
xumdonlarda aralashtirib tayyorlanadi. Kristallizatorlar sifatida titan, fosfor 
oksidlari, ftor tuzlari, temir va marganets sulfatlari massaga nisbatan 4-5% 
ishlatiladi. Shlaksitall oq rangli, yassi va maxsus yuzali (shliflangan, 
polirovkalangan) xolda chiqariladi. Uning yuzasiga keramik sirlovchi 
materiallar bilan istalgan rang berish mumkin. Shlaksitall o‘rtacha zichligi 
2500-2600 kgm
3
, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 500-600 MPa, 
egilishdagi 
mustahkamligi 
90-130MPa, 
elastiklik 
moduli 
11
.
10
4
MPa,ishlatilish harorati 950
0
S gacha bo‘ladi. Shlaksitall kimyoviy 
muhitlarga chidamli, suv o‘tkazmaydi, kam ediriladigan bo‘lgani uchun 
trotuar, yo‘l qoplamalarida, bardyur toshlari o‘rnida, binolarni ichki va 
tashqi tomonlardan bezashda, tom yopishda, devorbop buyumlar sifatida 
ishlatilishi mumkin.
Ko‘piksitall uyachali strukturaga ega bo‘lib, suv shimuvchanligi va 
gigroskopligi kichik, issiqqa bardoshliligi 750
0
S bo‘ladi. U issiqlik va 
tovushdan izolyasiyalovchi material sifatida ishlatiladi.
Sitalloplastik ftoroplast va sitall asosida olinadi. Uning edirilishga va 
kimyoviy muhitlarga chidamliligi o‘ta Yuqori bo‘lgani uchun antifriksion va 
konstruktiv material sifatida ishlatiladi. Bunda kukun holatidagi sitall 
ftoroplastga o‘ta mayda to‘ldiruvchi sifatida aralashtiriladi.