”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 
2.2 G’ishtni (haqiqiy) zichligini aniqlash. 

---

 
VII. Ish tartibi. 
Qattiq materiallarning xaqiqiy zichligi Le-Shatele 
xajmo‘lchagichida aniqlanadi (1-rasm). Bu asbob bo‘yni ingichka va hajmi 120-
150 sm
3
bo‘lgan shisha kolbadan iborat, kolba bo‘ynining o‘rta qismi 
yo‘g‘onlashtirilgan (dumaloq shakl berilgan), shu dumaloq qismdan Yuqoriga va 
pastga ikki chiziq tortilgan, kolbaning mazkur chiziqlar orasidagi xajmi 20 sm
3
ni 
tashkil etadi.
G‘ishtning xaqiqiy zichligini aniqlash uchun uni quritish javonida 110±5
o
S 
xaroratda massasi o‘zgarmaydigan xolga kelguncha qo‘ritiladi, so‘ng yaxshilab 
tuyib 0,2 nomerli elakdan o‘tkaziladi, (elakning 1sm
2
joyida 900 teshik mavjud).
Eksikatordagi tayyor namunadan torozida 0,01g gacha aniqlikda 80 g tortib 
olinadi va shu material asbobga voronka orqali qoshiqda oz-ozdan (to asbobdagi 
suyuqlikni satxi 20 sm
3
to‘g‘risidagi chiziqqa yoki asbobning darajalarga bo‘lingan 
Yuqorigi qismidagi chiziqqa yetguncha) tashlab turiladi. Hajmo‘lchagichdagi 
suyuqlikning eng so‘nggi va dastlabki sathlari orasidagi tafovut asbobga solingan 
kukunning 
xajmini 
bildiradi. 
Kukun 
qoldig‘i 
torozida 
tortiladi. 
Hajmo‘lchagichdagi kukunning massasi materialni torozida birinchi marta va 
ikkinchi marta tortish natijalari o‘rtasidagi tafovutga teng. 
Materialning haqiqiy zichligi formulla bo‘yicha xisoblab topiladi va natija 2.2 
jadvalga to‘ldiriladi.
3
1
/
,
sm
g
Va
m
m



2.2 -jadval 
 
№ 
Massa, g 
Siqib 
chikarilgan 
xajm, 
sm
3 
Zichlik
, 
g/sm
3 
Olingan
miqdor (m) 
Ortib qolgan
miqdor (m
1
) 
Xajm 
o‘lchagichdagi 
material 
1 
2