”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

G‘isht-tosh terish va montaj qorishmalari 
Bino va inshootlarda g‘isht-tosh terishda va zavodda tayyorlangan yig‘ma 
temirbeton konstruksiyalarni montaj qilishda sementli murakkab qorishmalar 
turli markalarda ishlatiladi (8.3.2 bo‘lim).
G‘isht-tosh terishga mo‘ljallangan qorishmalarning harakatchanligi 
ularning ishlatilish sohasi va yotqizish usuliga qarab quyidagicha bo‘ladi: 
keramik g‘isht, beton, tosh va g‘ovak tabiiy toshlar terish uchun 9-13sm, 
kovakli g‘isht, keramik toshlar terish uchun 7-8sm, devorlarni beton bloklar va 
panellardan montaj qilishda gorizontal choklarni to‘ldirish uchun 5-7sm, 
xarsang tosh va bloklarni terish uchun 4-6sm, ular oraliq bo‘shlig‘ini to‘ldirish 
uchun 13-15 sm. Demak, zich materiallar terilsa harakatchanligi yuqori 
qorishmalar 
ishlatish 
maqsadga 
muvofiq 
bo‘ladi. 
Qorishmaning 
harakatchanligini belgilashda teriladigan materiallarning namligini ham 
hisobga olish kerak.
Qurilish qorishmalarining tarkiblari misol tariqasida 18.1 jadvalda 
keltirilgan.
18.1-jadval 
G‘isht-tosh terishda va montaj qorishmalarining tarkibi (hajm 
bo‘yicha) 
Sement 
markasi
Qorishmalar uchun tarkiblar
200
150
100
75
50

---

Sement-ohakli qorishmalar
500
400
300
200
1:0,2:3
1:0,1:2,5
-
-
1:0,3:4
1:0,2:3
1:0,1:2,5
-
1:0,5:5,5
1:0,4:4,5
1:0,2:3,4
-
1:0,8:7
1:0,5:5,5
1:0,3:4
1:0,1:2,5
-
1:0,9:8
1:0,6:6
1:0,3:4
Sementli qorishmalar
500
400
300
200
1:3
1:2,5
-
-
1:4
1:3
1:2,5
-
1:5,5
1:4,5
1:3
-
1:6
1:5,5
1:4
1:2,5
-
- 1:6
1:4
Quruq issiq iqlim sharoitida qorishmaning suvsizlanmasligini ta’minlash 
zarur. Zavodda tayyorlangan qorishma tashilayotganda va qurilish maydonida 
vaqtincha saqlanganda suvning bug‘lanishini oldini oladigan chora-tadbirlar 
amalga oshirilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Masalan, qorishmani yopiq 
idishda saqlash, to‘kma holatda bo‘lsa o‘rama materiallar bilan berkitish va 
sh.k. usullardir. Qorishma material ustiga yoyilganda tezda qurib qolmasligi 
uchun ularni namlash tavsiya etiladi.
Qish mavsumida g‘isht-tosh terish va montaj qorishmalari isitilgan holda 
ishlatilishi tavsiya etiladi. Bunda tayyorlangan qorishma yoki qorishma 
komponentlari (suv, sement va qum yoki qum) bug‘ yoki elektrotenlar 
yordamida 60-80
0
S haroratgacha isitiladi.
Yirik uysozlik panellarni montaj qilishda sement-qum pastasi (1:1 
nisbatda portlandsement va qum) ishlatiladi. Sement-qum pastasi 28 sutkada 
400 marka mustahkamlikka erishadi.
Qorishmalar va pastaning muzlash haroratini pasaytirish uchun tarkibiga 
kalsiy xlorid, natriy xlorid, natriy nitrati kabi tuzlarning 5% suvdagi eritmasi 
ishlatiladi.
Hozirgi vaqtda qurilish qorishmalarini zavodda quruq holda tayyorlash, 
maxsus qorishma tashuvchi va qoruvchi avtomashinalardan foydalanish rusum 
bo‘lmoqda.