«Radioelektronika» kafedrası İyt elektronika laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsi üzrə metodik vəsait

Yoxlama sualları

1. Əksetdirici klistronların hansı müsbət cəhətləri var?

2. Əksetdirici və uçuş klistronlarda elektron sıxlıqların qruplaşma mexanizmi nə ilə fərqlənir?
3. Əksetdirici gərginlik dəyişdikdə diskret generasiya zonaları necə yaranır?
4. Elektron gücü və F.İ.Ə yüksəktezlikli gərginliyin qruplaşma parametrindən necə asılıdır?
5. Əksetdirici klistronun tezliyə görə köklənməsi hansı parametrdən asılıdır?
6. Elektron köklənmə əyriliyinin tezlikdən və generasiya zonasının nömrəsindən asılılığı necə izah olunur?

LABORATORİYA İŞİ №4


İYT-də İŞLƏYƏN REZONATORLARIN ÖYRƏNİLMƏSİ


1. İşin məqsədi

Düzbucaqlı və silindrik rezonatorlarda elektrik və maqnit sahələrin paylanmasının öyrənilməsi, rezonatorların əsas parametrlərinin təyini, E və H dalğaların kritik uzunluqlarının təyini, rezonatorun keyfiyyətliyinin həndəsi ölçülərdən asılılığının öyrənilməsi və təcrübi çıxarılan rezonans əyrisinə görə silindrik rezonatorun keyfiyyətliyinin təyini.

2. Ümumi məlumat

Geniş tezlik intervalında, yəni alçaq tezliklərdən İYT-nin başlanğıc hissəsinə qədər, yüksək keyfiyyətə malik elektrik rəqs sistemi olaraq, induktivlik makarasından və kondensatordan ibarət rəqs konturlarından, həmçinin öz aralarında əlaqəli olan bir neçə rəqs konturundan istifadə oluna bilər. Ancaq İYT-də, onlarla MHs - dən başlayaraq elektromaqnit dalğaların şüalanması zamanı enerji itkisi artdığı üçün və metal naqillərdə Coul istiliyi hesabına itkilər yarandığı üçün rəqs konturlarının keyfiyyəti tez azalır. Bu halda yüksək keyfiyyətə malik rəqs sistemləri olaraq uzun xətlərin hissələrindən (yüksəktezlikli kabel) istifadə olunur. 1000 MHs tərtibli tezliklərdə və ondan yuxarı tezliklərdə yüksəktezlikli kabel hissələri də yüksək keyfiyyətə malik olmur. Bunun səbəbi ondan ibarətdi ki, bu tezliklərdə səth effekti hesabına Coul istiliyinə keçirilən itki artır. Buna görə də 1000 MHs və daha yüksək keyfiyyətə yüksək tezliklərə malik həcmi rezonatorlardan istifadə olunur. Bu cür rezonatorlarda divarların səthinin sahəsi böyük olduğuna görə cərəyan sıxlığı və Coul istiliyinə çevrilən itki az olur.

Beləliklə boş rezonatoru həndəsi ölçüləri bütün ölçmələrdə dalğa uzunluğu ilə müqayisə olunan rəqs konturu kimi götürmək olar. Ümumi halda bu boşluq yaxşı keçiriciliyə malik metallik səthlərlə əhatə olunmuşdur. Bu boşluqda məlum şərtlər daxilində sonsuz "məxsusi tezlik yığımlı" yüksək tezlikli elektromaqnit sahəsi yaratmaq olar. Dalğaötürənlərdə olduğu kimi həcmi rezonatorlarda da elektrik və maqnit sahələrinin müxtəlif konfiqurasiyaya malik olan müxtəlif növ rəqsləri həyəcanlandırmaq olar.
Əgər rezonatorun divarlarında deşik yoxdursa, rezonatorun tam enerjisi sabit qalır və onu elektrik və maqnit enerjilərinin maksimal qiymətləri ilə ifadə etmək olar.


. (4.1)

Real rezonatorun energetik parametri keyfiyyətlik Q, bütün başqa rəqs sistemlərində olduğu kimi, rezonatorun güc itkisi və tam enerjisi ilə təyin olunur.

, (4.2)

burada - sistemin tam enerji ehtiyatı, bir period müddətində sərf olunan enerji kompensasiya edən enerjidir. Onda - ni belə ifadə etmək olar.

, (4.3)

burada - itki gücüdür. Məlumdur ki, rezonatorun tezliyi ilə xarakterizə olunan hər növ dalğaya keyfiyyətinin öz qiyməti uyğun gəlir.

. (4.4)

Əgər fərz etsək ki, rezonatorda itki ancaq onun divarlarının keçiriciliyi hesabına yaranır, onda gücü aşağıdakı kimi ifadə etmək olar.

, (4.5)

burada µ və τ divarın materialının maqnit nüfuzluğu və xüsusi elektrik keçiriciliyidir. Deməli həcmi rezonatorun keyfiyyətini belə ifadə etmək olar:

. (4.6)

Boş rezonatorların hazırlanmasında istifadə olunan materiallar üçün olduğunda ifadəsinə skin - qatını daxil etsək alarıq

. (4.7)

(4.7)- ifadəsi göstərir ki, boş rezonatorun keyfiyyəti rezonatorun həcminin onun səthinə olan nisbəti ilə mütənasib olduğunu hesab etmək olar. (4.7) ifadəsindən istifadə edərək boş rezonatorlar vasitəsi ilə alınan keyfiyyətin təxmini qiymətini tapmaq olar. Məsələn, mis üçün , , götürsək, üçün alarıq, bu da koaksial rezonatorların keyfiyyətindən çox böyükdür.