Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

4
kislotalari bilan birikib
218

---

efirlar, oqsillar bilan birikib esa kompleks birikmalar hooii qiladi. 
Tekshirishlar natijasida xolesterin ham organizmning barcha to‘qimalarida 
erkin ham birikkan holatda uchrab turishi aniqlangan. Buyrak usti bezlari, 
nerv to‘qimasi, eritrotsitlar, o ‘t suyuqligi xolesteringa ayniqsa boy. Buyrak 
usti bezlarining po‘stloq qismi, jinsiy bezlarning gormonlari, provitamin 
“D”-ergosterin, o‘t kislotalari sterin mahsulotlaridir. Sterinlar organizmda 
ko‘plab sintezlanadi. Keyingi paytlardagi tekshirishlarda jigaming Kupfer 
hujayralarida, 
taloqda, 
o'pkada, 
miyada 
xolesterin 
sintezlanishi 
isbotlangan. Xolesterin organizmda almashinib, kopresterin holatida axlat 
bilan birga tashqariga chiqariladi.
YOG‘LAR ALMASHINUVINING BOSHQARILISHI
Organizmda yog‘lar almashinuvini ham nerv, ham gumoral tizimlar 
idora etib turadi. Yog'lar almashinuvini idora etadigan nerv markaz 
gipotalamus hisoblanadi. Tajribalarda gipotalamusning ventromedial 
yadrolari shikasflanganda hayvon semirib ketadi, lateral yadrolari 
shikastlanganda esa ozib ketadi. Gipotalamusning kulrang do'ngcha sohasi 
ta’sirlanganda yog‘lar almashinuvi sezilarli darajada o‘zgaradi. Vegetativ 
nerv tizimi tolalari ta’sirlanganda yog‘ depolaridan yog‘lar chiqarilishi va 
ulaming jigarda parchalanishi tezlashadi. Yog‘lar almashinuviga nerv 
tizimi, gipofiz, qalqonsimon, me’da osti, jinsiy bezlarning ichki 
sekretsiyasini o‘zgartirish yo‘li bilan ham ta’sir qila oladi. Yog‘lar 
almashinuvining boshqarilishida miya po‘stlog‘i ham o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi.
UGLEVODLAR
Uglevodlaming klassifikasiyasi va energetik ahamiyati. Uglevodlar -
uglerod, vodorod va kisloroddan tashkil topgan organik birikmalardir. 
Odatda oddiy, murakkab uglevodlarga farqlanadi. Boshqacha qilib 
aytganda oddiy - monosaxaridlar, masalan, glyukoza va murakkab -
polisaxaridlar va bular ham o ‘z navbatida quyi - oddiy uglevodlaming 
qisman qoldiqlarini saqlovchi (disaxaridlar) va murakkab uglevodlar 
qoldig‘ining juda ko‘plab molekulalarini saqlovchi (polisaxaridlar) 
uglevodlarga farqlanadi. Hayvonlar organizmida uglevodlaming miqdori 
qumq moddaning 
2
% ga yaqinini tashkil etadi.
Sog‘lom odamlaming o‘rtacha bir kecha-kunduzda uglevodlarga 
bo‘lgan talabi - 500 g.tashkil etadi, jadal jismoniy ish bajarganda bu talab