Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

ALMASHTIRIB BO‘LMAYDIGAN YOG‘ KISLOTALAM
Yog‘larda stearin, palmitin va moy kislotalari kabi to‘yingan -
almashtiriladigan yog‘ kislotalaridan tashqari, oliyen, linolat, linolen, 
araxidin kabi to‘yinmagan almashtirib bo‘lmaydigan yog
1
kislotalari ham 
saqlanadi. 
0
‘simliklar moyida (kungaboqar va konopilyada) linolat va 
linolen yetarlicha saqlansa, araxidin juda kam; tovuq va g‘oz yog‘ida esa 
yetarlicha bo‘ladi. To‘yinmagan yog‘ kislotalari jigarda lipoidlarga 
aylanadi. Bular orasidagi fiziologik qimmatli araxidin kislota organizmda 
linolat va linolen kislotalardan hosil boiadi. To‘yinmagan yog
1
kislotalari 
karotinlar ta’sirini - vitamin A va В hamda С ni faollashtiradi. Ovqatlar 
tarkibidagi to‘yinmagan yog‘ kislotalarining bir kecha-kunduzlik 
kaloriyaligi 
1
% dan tushib ketsa, qon tomirlarining tonusi pasayadi, 
ulaming o‘tkazuvchanligi ortadi, qonda xolesterin miqdori ko‘payadi, 
arterioskleroz rivojlanadi, yurakda tromblar ko‘zga tashlanadi va miokard 
infarkti yuz beradi, teri jarohatlanadi, jinsiy funksiyalar buziladi va 
urg'ochi hayvonlarda bo‘g‘oz bo‘lishi yo‘qoladi.
Ozuqalar linolat va linolen kislotalari vitamin Bft bilan organizmga 
tushganida, unda to‘yinmagan yog‘ kislotalarining hosil bo‘lishi ortadi,
Jigaming yog‘ bosishi. Ovqatlar tarkibidagi yog‘ miqdori ko‘p 
bo‘lganida va jigarda uning sintezlanishi ortganda, yog‘ning oksidlanishi 
kamayganda va jigardan yog‘ni evakuasiyasi buzilganida jigami yog‘ 
bosadi.
Oziq-ovqatlar tarkibida uglevodlar va vitamin Bj ning miqdori 
ko‘payganida, oqsillar kamayganida ayniqsa tireonin aminokislotasi 
kamayganida, ichki sekresiya bezlari faoliyati buzilganida, ayrim 
zaharlanishlarda va organizmning to‘lig‘icha kasalliklari va ayniqsa 
jigarda kuzatilganida jigami yog
4
bosadi.
Jigami yog
1
bosishini ogohlantiruvchx moddalar lipotron moddalar 
deb ataladi va ularga vitaminlar va lipionin kiradi. Juda faol linotrop 
xususityaga xolin ega, chunki uning ishtirokida jigardan yog‘, depolariga 
yog‘ kislotalarining harakatlanishini ta’min etuvchi fosfatidlaming 
sintezlanishi yuz beradi. Fosfotidlaming o ‘zi esa jigarda yog