Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi
-rasm. Kalsiy almashinuvida paratgormon va kalsitoninning ahamiyati
Yüklə 14,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
38-rasm. Kalsiy almashinuvida paratgormon va kalsitoninning ahamiyati.
1-qalqonsimon bez, 2-q on tomirlari, 3-suyak, 4-buyrak, 5-hazm y o ‘Hari. Paratgormon kalsiy so ‘rilishini kuchaytiradi, kalsitonin gormoni esa susaytiradi Organizmga kalsiy to‘planib qolishiga sabab boiadigan moddalar - kalsiy va vitamin Dni yetarli miqdorda berib turish tetaniya paydo boiishiga vaqtincha to‘sqinlik qiladi. Paratireoid bezchalardan ishlanib, qonga o‘tib turadigan paratgormon oqsil modda boiib, organizmda kalsiy va fosfor almashinuvining boshqarilishida ishtirok etadi. Bu gormon etishmaganda qonda kalsiy kamayadi. Odatda, organizmda paratgormon suyak to‘qimadan belgili miqdordagi kalsiyning qonga chiqib turishini va shu tariqa qondagi kalsiy miqdorining normal darajada saqlanishini ta’minlydi. Bundan tashqari, paratgormon ichaklardan kalsiyni qonga so‘rilishini, buyrak kanalchalarida kalsiy reabsorbsiyasini kuchaytiradi, suyaklarda asteoklastlaming ko‘payishini ta’minlydi. Natijada qonda kalsiy miqdori odatda doimo m aium miqdorda (normada 9-12 mqr % atrofida) saqlanib turadi. Paratgormon siydik bilan fosfatlar chiqishini kuchaytiradi. Paratireoid bezchalar olib tashlanganda yoki ular faoliyati buzilganda, paratgormon etishmay qolishi tufayli qonda kalsiy miqdori kamayib 7 haftada 5 mqr % ga tushib qoladi. Fosfatlar ko‘payib ketadi. Bu esa, miya po‘stlog‘i funksional holatining buzilishiga olib keladi. Orqa miya uzunchoq miyaning qo‘yirog‘idan kesib qo‘yilsa, tetaniya hodisalari to‘xtaydi. Paratgormon hayvonga ichirilganda uning aksariyat qismi oshqozon-ichak tizimida faolligini yo‘qotadi. Shuning uchun ham bu gormonni qonga yuborish yaxshi natija beradi. Paratgormon 290 uzoq vaqt davomida organizmga ko‘p m iqdorda y u b o n isa, yo ki paiaureoiu bezlarning funksiyasi kuchayib ketsa, organizmda kalsiy va fosfor almashinuvi buziladi. Qonda kalsiy miqdori ko‘payib, muskullaming ish qobiliyati pasayadi, organizm tez charchaydigan boiib qoladi. Siydik va axlat bilan kalsiy ko‘p ajratiladi. Paratgormon - organizmga paydar-pay ko‘plab yuboriladigan boisa, buyrak faoliyati buzilib, organizm halok boiishi mumkin. Paratireoid bezchalar faoliyatining boshqarilishi.Qondagi kalsiy ionlari bez to‘qimasiga bevosita faol ta’sir ko‘rsatishi mumkin boiganidan bu bezchalar faoliyatining boshqarilishida qondagi kalsiy miqdorining ahamiyati katta. Qonda kalsiy kamayganda, paratireoid bezlar ichki sekretsiyasi kuchayadi, ko‘payganda esa susayadi. Paratireoid bezlaridan tarkibida kalsiy ionlari boimagan qon o‘tkazilsa (perfuziya), paratgormonning ko‘p ajralishini ko‘ramiz. Demak, qondagi kalsiy ionlari miqdori bilan paratgormonning ajralishi o‘rtasida qaytar bogianish mavjud. Qondagi kalsiy miqdori ham paratgormon tufayli nisbatan doimo o‘zgarmas darajada boiadi. Yüklə 14,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|