Rbaycan döVL6T

Deflyasiya siyasati daxili t l bin azaldılmasına, qiym t- l rin v m khaqqının dondurulmasına, mülki m qs dl r büd- c m sr fl rinin m hdudlaşdırılmasına yön ldilmişdir. Deflya- siya siyas tinin sas m qs dl ri aşağıdakılardır:

• 
  M rk zi Bankın ucot d r c l rinin d yişdirilm si;
  
• 
  kredit m hdudiyy t;
  
• 
  pul kütl sinin artımına h dd qoyulması. Deflyasiya-ix- racın stimullaşdırılması v mt idxalının m hdudlaşdırılması üçün milli valyuta m z nn sinin aşağı salınmasıdır. Lakin t - diyy balansının t nziml nm sind devalvasiyanın rolu birm - nalı deyildir, ümumi iqtisadi v maliyy siyas tind n asılıdır.
  

Devalvasiya t diyy balansının k sirinin aradan qaldırıl- masının müv qq ti üsuludur. Onun m nfı n tic l rin aşağı- dakılar aid edilir:

• 
  daxili mt l rin istehsal x rcl rinin artması;
  
• 
  xarici bazarda r qab t imkanlarının azalması. Devalva- siya ölçüsünün mü yy n edilm si mühüm h miyy t malik- dir. Bu ölçünü ld etm k üçün bir çox ölk l rd valyuta m - z nn l rinin t r ddüd etm si rejimi t tbiq olunur. Bu is idxal v ixrac mallarının qiym tl ri nisb tini d yişm sinin m nfı t - sirini azaldır.
  

Valyuta mahdudiyyati dedikd , mt ixraclarının ld etdiyi valyuta h cminin m hdudlaşdırılması v valyuta m liy- yatlarının M rk zi Bankda c ml şm si yolu il kapital ixracı- nın m hdudlaşdırılması, onun ölk y axının stimullaşdırılması v mt idxalına h dd qoyulması başa düşülür.
T diyy balansının k sirinin azaldılması üçün maliyy v pul-kredit siyas ti t dbirl rin aşağıdakılar aiddir:

• 
  mt ixracçılarına büdc d n maliyy yardımı;
  
• 
  idxal kömrüyünün artırılması;
  
• 
  qiym tli kağızların xarici sahibl rin öd nil n faizl r verginin l ğv olunması v bununla da ölk y xarici kapitalın axınının stimullaşdırılması.
  

T diyy balansının sas madd l rinin (ticar t balansı, xidm t v qeyri-kommersiya öd m l ri balansı) görünm z
m liyyatlar kapitalın h r k ti) formalaşması gedişind dövl t t r find n xüsusi t sir t dbirl ri görülür:

1. 
   t nziml nm nin vacib obyekti ticar t balansı olduğun- dan, ixracın stimullaşdırılması üçün qiym tl r t sir edilir. Bu- nun üçün ixracçılara maliyy yardımı göst rilir, vergi v kredit güz ştl ri edilir. İxracın dövl t t nziml nm si mt nin h r - k tinin bütün m rh l l rini hat edir (xarici bazarın öyr nil- m si, mt ixracı, ixracdan sonrakı xidm t v s.);
   
2. 
   görünm z m liyyatlar üzr öd m v daxilolmaların t nziml nm si zamanı aşağıdakı t dbirl r görülür:
   

• 
  turistl r t r find n ölk d n valyuta çıxarılması nor- masına m hdudiyy t qoyulması;
  
• 
  xarici turistl rin c lb edilm si üçün turizm infrastruk- turunun yaradılmasında dövl tin birbaşa v dolayı iştirakı;
  
• 
  patent, lisenziya v s. daxilolmalarının artırılması m q- s dil elmi-t dqiqat işl rin dövl t m sr fl rinin artırılması;
  
• 
  xarici f hl l r pul köçürm l rini azaltmaq üçün ölk y xarici işçi qüvv sinin g lm sin m hdudiyy t qoyulması;
  

3. 
   kapitalın h r k tinin t nziml nm si bir t r fd n milli inhisarların xarici iqtisadi ekspatisiyasının stimullaşdırılması-
   

na, dig r t r fd n xarici kapitalın stimullaşdırılması v milli kapitalın ölk y qaytarılması yolu il t diyy balansının taraz- laşdırılmasına yön ldilmişdir. Bu zaman dövl t investisiyalar üzr kommersiya sığortasına z man t verir. Aktiv saldo h d- dind n artıq yüks k olduqda v bu arzuedilm z hesab edildik- d , bu istiqam td müvafiq t dbirl r görülür. O, cüml d n, valyuta revalvasiya oluna bil r.
T s rrüfat laq l rinin beyn lmil ll şm si n tic sind t - diyy balansının beyn lxalq t nziml nm si z rur ti meydana milli valyutanın faktiki kursunun yüks ldilm sidir v ya r smi qızıl m zmununun artırılmasıdır.
Bel ki, hazırda ölk iqtisadiyyatı xarici t sirl r daha çox m ruz qalır. T diyy balansının beyn lxalq t nziml nm si vasit l rin aşağıdakılar aid edilir:

• 
  ixrac v c lb edil n kreditl rin ş rtl rinin razılaşdırılması;
  
• 
  m rk zi banklar arasında qarşılıqlı, qısamüdd tli kredit- l r (svop razılaşması) verilm si;
  
• 
  beyn lxalq valyuta-kredit v maliyy t şkilatlarının kre- ditl rind n istifad olunması.
  

C.M.Keyns «bazar avtomatizmini» yararsız hesab ed r k, t diyy balansını dövl t t nziml nm si vasit sil tarazlaşdırıl- masını tövsiy edir. C.M.Keyns t diyy balansının tarazlığı problemini dövl tin iqtisadi siyas t m s l l rind n biri hesab edir. Bu tarazlaşdırına iqtisadi inkişaf v m şğulluğun t mina- tına yön lmişdir. Bu m qs dl x rcl rin s viyy si (m s l n, vergi, faiz norması v s.) t nziml nm lidir.
T diyy balansının t nziml nm sinin monetarist n z riy- y sin gör balansdakı qeyri-tarazlığı pul t s rrüfatındakı k - narlaşmalarla laq dardır. Bu is , t l b v t klif arasında taraz- lığa mane olur v daxili qiym tl rin quruluşunu t hrif edir.
S naye c h td n inkişaf etmiş ölk l rin t diyy balansla- rının f rql ndirici xüsusiyy ti ondan ibar tdir ki, burada xarici investisiyalardan, xaric veril n kreditl rd n v xidm tl rd n daxil onların xüsusi ç kisi böyükdür. Bu ölk l rin valyuta
x rcl ri d böyük xüsusi ç kiy malikdir ki, bu da kapital ixra- cı, xaric borclar verilm si v s. il laq dardır. S naye c h t- d n inkişaf etmiş ölk l rin xaric yön l n dövl t x rcl ri, onla- rın xaricd n daxil olan g lirl rini üst l y bilir. Bu sas n nüfuz dair l ri v bazarlar uğrunda aparılan mübariz , r qab t t dbirl rinin n tic sidir.

3. 
   İ