Referat mavzulari ro’yxati

3. Metallurgiya shlaki. YOqilg‘i shlaki 
Metallurgiya sanoatida chiqindi omborlariga xar yili katta miqdorda 
domna shlaklari tashlanadi. YA’ni po‘lat etishda asosiy maxsulotdan tashqari 
0,5-1 t shlak chiqadi. Bunda massa bo‘yicha emas balki hajm bo‘yicha 2-3 
barobar ko‘p miqdorda shlak chiqadi. SHu sababli shlaklarni shartli ravishda 
chiqindi deyiladi. Aslida bu qimmatli ikkilamchi mahsulot hisoblanadi.
Metallurgiya shlaklaridan noto‘g‘ri foydalanishda asosiy olinadigan 
maxsulot narxiga xam tasir etadi, ya’ni shlaklarni olib kelish, chiqindi 
omborlariga ko‘mish ortiqcha harajatga olib keladi. Metallurgiya shlaklarining 
kimyoviy tarkibi turlichadir. Domna shlaklari asosan quyidagi oksidlardan 
iborat bo‘ladi: SaO - 3O-50%; SiO
2
- 30-40%; Al
2
O
3
- 10-30%; temir, magnit 
va marganets birikmalari. 
Kimyoviy tarkibi bo‘yicha shlaklarning ikki turi mavjud: 
SaO+MgO 
1 . Asosiy, asosiy modul -M
0
=─────── >1; 
SiO
2
+Al
2
O
3
2 . Nordon , M
0
<1
Domna shlaki sement sanoatida ishlatiladi. Uning bir qismi shlakli tola 
va quyma buyumlar olishda ishlatiladi. Asosan shlakning ko‘p miqdori 
to‘ldiruvchilar ishlab chiqarishda ishlatiladi. 
Eski chiqindi omborlaridan olinadigan shlaklarni maydalash va saralash 
natijasida beton uchun yaroqli shag‘al ishlab chiqariladi. CHiqindi 
omborlaridagi shlaklarning tarkibi va fizik, mexanik xususiyatlari bo‘yicha bir 
jinsli emas. Ularning sovish darajasiga qarab kristallanishi turlicha kechadi. 
Mustahkamligi va g‘ovakligi xam turlicha bo‘ladi. SHu sababli tanlagan holda 
eski chiqindi omborlarini ochish va olingan shag‘alni boyitish maqsadga 
muvofiq bo‘ladi. 
Savollar 

---

25 
1. Sanoat chiqindilari asosida qanday g‘ovak to‘ldiruvchilar ishlab chiqariladi? 
2. G‘ovak tog‘ jinslari chaqilgan toshini yumshash koeffitsienti qanday 
chegarada bo‘lishi kerak? 
3. G‘ovak to‘ldirgichlar qanday sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha markalanadi? 
4. Sanoat chiqindilari asosida qanday to‘ldirgichlar olinadi? 
5. Sanoat chiqindilaridan foydalanish ekologiya va iqtisodiyotga qanday ta’sir 
ko‘rsatadi?? 
6. Metallurgiya shlaklari qaysi xomashyo asosida olinadi?
7. Domna shlaki asosida chaqilgan tosh ishlab chiqarish texnologiyasini 
keltiring? 
8. Granullangan shlak qanday olinadi? 
9. YOqilg‘i shlaklari asosidagi g‘ovak to‘ldirgichni keltiring? 
10. Yirik va changsimon yoqilg‘ilardan qanday shlaklar olinadi? 

---

26