Reja: Falsafada rivojlanish haqidagi qarashlar evolyutsiyasi. Qonun tushunchasi. Qonun turlari

Imkoniyat hali amalga oshmagan, lekin yuzaga chiqishi mumkin bo’lib voqelikka aylana oladigan hodisadir. Bundan ko’rinadiki, imkoniyatning voqelikka aylanishini rivojlanish jarayoni ifodalaydi.
Voqelik bu — mavjud dunyo, mavjud narsalardir. Voqelik har doim imkoniyatdan kelib chiqadi va o’z navbatida rivojlanish davomida voqelikka aylanib boradigan yangidan-yangi imkoniyatlarni tug’diradi, bu jarayon cheksizdir.
Har qanday voqelikning paydo bo’lishi va mavjudligi ma’lum qonuniyatlarning ta’siri bilan belgilanadi. Agar ana shu shart-sharoit buzilsa, u holda voqelik o’zining zaruriyatlik xususiyatidan mahrum bo’ladi. Imkoniyatning teskarisi - imkoniyatsizlikdir. Imkoniyatsizlik ob’ektiv olam qonunlariga zid bo’lib, unga mos kelmaslikdir. Imkoniyat imkoniyatsizlikdan farq qilib, u ma’lum darajadagi ehtimollikka ega. Ehtimollik - imkoniyat rivojlanishining ob’ektiv darajasi, uning o’lchovidir. Imkoniyat paydo bo’lishi uchun minimal, kamolotga yetishi uchun konkret va voqelikka aylanishi uchun mukammal darajadagi ehtimolikka ega bo’lishi shart.
Imkoniyatlar ichki, tashqi, formal, abstrakt va real shakllarda namoyon bo’ladi. Formal imkoniyat deganda ob’ektiv qonunlarga zid bo’lmasada, voqelikka aylanishi uchun hech qanday shart-sharoitga ega bo’lmagan imkoniyatlar tushuniladi.
Amalga oshishi uchun hali shart-sharoitlar to’la bo’lmagan imkoniyat, abstrakt imkoniyat deyiladi. Abstrakt imkoniyat formal imkoniyatdan to’la bo’lmagan ba’zi bir shart-sharoit mavjudligi bilangina farq qiladi.
Real imkoniyat — barcha zarur shart-sharoit mavjud bo’lgan imkoniyatdir.
Formal va abstrakt imkoniyatlar imkoniyatsizlik bilan bir xil emas, chunki ular ham ob’ektiv borliqda o’zining asosi va zaminiga ega. Abstrakt imkoniyat taraqqiyot davomida real imkoniyatga aylanib qolishi mumkin.
Imkoniyat bilan voqelik o’rtasida dialektik bog’lanish bor. Bu bog’lanish, avvalo, imkoniyat va voqelikning bir-biriga o’tib turishi, imkoniyatlarning ma’lum shart-sharoitlarda voqelikka aylanishi, voqelikning esa yangidan-yangi imkoniyatlar yaratishida ifodalanadi.
Imkoniyatning voqelikka aylanishi va voqelikning yangidan-yangi real imkoniyatlar yaratishi ziddiyatli jarayon bo’lib, ma’lum vaqt va shart-sharoitlarni talab etadi. Imkoniyat va voqelik kategoriyalari fan va amaliyot uchun katta metodologik ahamiyatga ega.