Research papers
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Akif Məmməd oğlu
Məmmədov 46 Research Papers of the Institute of Education of the Republic of Azerbaijan, Volume: 89, Number: 2, 2022 min akademik və pedaqoji-psixoloji hazırlığı onun kommunikativ və tədqiqatçılıq bacarıqları- nın yaranmasının təminatçısıdır. Ona görə də respublikamızda həyata keçirilən yeni təhsil si- yasətində müəllim şəxsiyyətində vacib olan bu bacarıqların, eləcə də bunlarla yanaşı, digərləri- nin formalaşması məqsədi ilə zaman-zaman fəal təlim texnologiyalarını inkişaf etdirən təlim kursları təşkil olunur. Belə təlimlərdə iştirak et- mək müəllimlərə fəal təlim şəraitini daha səmə- rəli təşkil və idarə etməkdə çox kömək edir. De- məli, bu günün müəllimi hər zaman öz peşəkar- lığını artırmalıdır. Beləliklə, bu bacarıqlara istinad edə bilən müəllim məhz müəllim-şagird münasibətlərinin düzgün qurulmasına nail olur. Pedaqoji qabiliyyətlərə malik müəllim, tə- bii olaraq, planlaşdırdığı pedaqoji prosesi yeni prinsiplərin tələbinə uyğun olaraq demokratik şəraitdə qurmağa çalışır. Belə şərait isə, öz növ- bəsində, şagird fəallığına imkan verir. Şagird müəllimin istiqamətverici tövsiyələri, göstərişlə- ri əsasında potensial imkanlarını səfərbər edərək təlim prosesində sərbəst fəaliyyət göstərir, müəllimin ona bəslədiyi hörmət və ehtiramdan bəhrələnərək daha da yüksək keyfiyyət göstər- məyə çalışır. Müəllim-şagird münasibətlərinin yüksək ol- ması keyfiyyətli nəticələrin əldə olunması ilə müəyyənləşir. Bu isə bilavasitə real prosesdə meydana çıxır. Real proses həyata keçirilən peda- qoji prosesdir. Müəllim-şagird münasibətlərinin öyrənmə-öyrətmə mexanizmi məhz bu prosesdə meydana çıxır. Həm müəllimlər, həm də şagirdlər özlərinin fəaliyyət potensialını bu şəraitdə daha aydın nümayiş etdirirlər. Real proses müəllim-şa- gird əməkdaşlığının bir müstəvidə olmasını, təli- min səmərəliliyi istiqamətinə yönəlməsini, hər iki tərəfin qarşılıqlı münasibətini tələb edir. Yeni pedaqoji prosesdə müəllim-şagird münasibətləri qarşılıqlı əməkdaşlıq baxımından qiymətləndirilsə də, burada şagirdlərin fəallaşdı- rılması daha qabarıq nəzərə çarpır. Onlar müasir dövrdə pedaqoji prosesdə subyekt kimi fəaliyyət göstərirlər. Təlim prosesində şagird tədqiqatçılı- ğa cəlb olunur, mövzu ətrafında araşdırmalar aparır, öyrəndiklərini tətbiq edir, müqayisə və təhlillər yolu ilə fakt və hadisələri məntiqi təfək- kürə əsaslanaraq qiymətləndirirlər. Şagirdin tə- lim prosesində mühakimə yürütməsi, fikirləş- məsi, müstəqil nəticə çıxarması, əldə etdiyi mə- sələləri yaradıcı tətbiq etməsi onun ən müsbət cəhətlərindəndir. Müasir dərsi bunlarsız təsəv- vür etmək çətindir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, müəllim və şagirdlərin fəaliyyətindəki özəlliklər onların ara- sındakı münasibətlərin yeni məzmunda qurulma- sını son dövr pedaqoji ədəbiyyatlarda göstərildiyi kimi, “əməkdaşlıq münasibəti”, “əməkdaşlıq pe- daqogikası” kimi adlandırmaq olar. Mahiyyət eti- barı ilə bu münasibətlərin əsasında qarşılıqlı an- laşma və demokratik xarakterli ünsiyyət, biz söz- lə, dialoji mədəniyyət dayanır. Hər şeydən əvvəl, vacib olan problemin həll edilməsidir. Müəllim və şagirdlər bütün fəaliyyətlərini bu məqsədə yö- nəldirlər. Məqsəd öyrədən və öyrənən tərəfləri sıx birləşdirmək, onlar arasındakı əməkdaşlığı daha da genişləndirməkdir. Müəllim-şagird münasibətlərindəki qarşı- lıqlı fəaliyyət mahiyyət etibarı ilə müasir xarak- terli yeni bir təlim şəraitinin meydana çıxması ilə müşayiət olunur. Bu şəraitdə öyrənən xarak- terini dəyişir. Yeni təhsil quruculuğunda bu cür yanaşma fəal öyrənmə (təlim) adlandırılır. Prof. A.O. Mehrabov haqlı olaraq qeyd edirdi: “Fəal öyrənmə təlim prosesində xüsusi yer tutur. O, şagirdlərə gələcək peşələrində, fəaliyyətlərində, şəxsi və ictimai həyatlarında məqsədlərinə çat- maqda, kamil insan kimi formalaşmaqda kömək edən zəruri öyrənmədir. Göründüyü kimi, bu prosesin faydalılığı şagirdlərin idrak fəallığının yüksəlməsində, problemlərin həlli yolunun ta- pılmasında axtarışlarda, kəşflərdə özünü göstə- rir. Hər bir nailiyyət özünün müsbət nəticələri ilə xüsusi əhval-ruhiyyə yaradır və şagirdlərin yüksək sevincinə səbəb olur, təlim marağının artmasına təsir göstərir”. Müəllim-şagird arasında qarşılıqlı fəaliy- yətin yaranması səmərəli öyrənmə prosesinin formalaşması ilə nəticələnir. Belə fəaliyyət ənə- nəvi təlim prosesinə məxsus bilikyönlü təlimdən şəxsiyyətyönlü təlimə gətirib çıxarır ki, bunun da ən əsas səbəbi əməkdaşlığın normal olması- dır. Bu zaman müəllim-şagird arasında işgüzar bir əlaqə formalaşır, hər kəs təbii olaraq qarşısı- na qoyduğu məqsəd üçün çalışır. Müəllim-şagird arasında qarşılıqlı fəaliy- yətin yaranması həm də ənənəvi olaraq məktəb- lə valideyn arasında əlaqələrin yeni məzmunda qurulmasına şərait yaradır. Belə əlaqələrin ibti- |