Psixologik tadqiqot bosqichlari Tayyorgarlik bosqichi
I. Muammoning o‘rganilganlik holatini tahlil qilish, vazifalarini belgilab
olish, tadqiqotning ishchi farazini ilgari surish, metodikalar
tanlash
II. Xulosalar ishonchliligini ta ’minlovchi ma’lumotlar to‘plash. Buning
uchun turli metodlar qo‘llanilib, bir yoki bir necha bosqichlarda
eksperiment o‘tkaziladi
III. Tadqiqot natijalarini miqdoriy qayta ishlash, o‘rtacha qiymat,
korrelyatsiya koeffitsientlarini aniqlash, grafiklar va jadvallar, diagrammalar
tuzish
IV. Ma’lumotlarni tavsiflash (interpretatsiya qilish), xulosalar ishlab
Chiqish
16. Psixik rivojlanish qonuniyatlari.
L.S.Vigotskiy bolalar taraqqiyotining 4 ta asosiy qonuniyatlari
yoki o‘ziga xos xususiyatlarini aniqladi.
1. Davriylik. Davr mobaynida rivojlanish murakkab tuzilmaga
ega bolib, rivojlanish tempi, tezligi sur’ati hamda tuzilishi bolalik
davri mobaynida o‘zgarib boradi. 0 ‘sish jadal rivojlanish, susayish,
sekinlashish, so‘nishga o‘zgaradi. Bolaning hayotida oyning
ahamiyati, u rivojlanish davrlarida qanday o‘rinni egallashi bilan
aniqlanadi, go‘daklikdagi oylar o‘smirlikdagi oylarga nomutanosib.
2. Rivojlanishning notekisligi. Shaxsning turli tomonlari, xususan
psixik funksiyalar ham notekis rivojlanadi. Funksiya ustunlik
qiladigan davrlar mavjud, bu uning birmuncha darajada jadal
muvofiq sur’atda rivojlanish davridir qolgan funksiyalar esa
ong ustida bo'ladi hamda ustun bo'lgan funksiyadan tobe bog'liq
bo'ladi. Har bir yangi yosh davri funksiyalararo aloqalarni o'zgarganligidan
dalolat beradi — markazga boshqa funksiya chiqadi,
boshqa funksiyalar o'rtasidagi bog'liqlikning yangi munosabati
aniqlanadi.
3. Bola taraqqiyotidagi ≪metamofozalar≫. Rivojlanish miqdoriy
o'zgarishga olib kelmaydi bu o'sish emas, balki sifat jihatdan
o'zgarish qatoridir (zanjirdir). Har bir yosh bosqichida bolaning
psixikasi o'ziga xos bo'lib u sifat jihatdan avvalgilaridan va
keyingilaridan sifatliroqdir.
4. Bola taraqqiyotida evolutsiya va involutsiya jarayonlarining
muvofiqligi. Involutsiya jarayonlari jadal rivojlanishga tabiiy
sur’atda hosil bo'lganlar yo'q qilinadi yoki (yangidan tuziladi)
tubdan yangilanadi. Masalan, (gapirishni) so'zlashni o'rgangan
bola g'uldurab (noaniq) gapirmay qo'yadi.
17. Psixik rivojlanish tushunchasi ta`rifi.
Psixik rivojlanish jarayoni ongning tizimli tuzilishini o'zgartirish qayta tuzish umumlashtirishning mazmuniy tomonlari rivojlanish darajasining o'zgarishiga asoslanadi.
