Rivojlantirish instituti
Monosaxaridlarning suvli eritmalaridagi tautomeriya
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Monosaxaridlarning tabiatda uchrashi va olinish usullari.
- Monosaxaridlarning fizik va kimyoviy xossalari.
- Glikozidlar.
- Ishlatilishi.
- Disaxaridlar.
- Polisaxaridlar
|
Monosaxaridlarning suvli eritmalaridagi tautomeriya. Ma’lum- ki, glukoza ikki xil tautomeriya shaklda: ochiq zanjirli aldegid (okso) va yopiq zanjirli siklik ( σ-oksid) shaklda mavjud. Eritmada bu ikki D-fruktoza D-fruktofuranoza OH CH O C C C C CH 2 2 || H | | | H | | H | OH | ÑÍ 2 ÎÍ Í Í OH OH OH Í ÍÎ ÍÎ ÎÍ ÎÍ Í Í ÑÍ 2 ÎÍ ÎÍ ÎÍ ÍÎ Í Í Í ÍÎÍ 2 Ñ D-fruktopiranoza ← → Î Î www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 4 Glukozada gidropiran halqasi bor. Shuning uchun olti a’zoli halqadan iborat monosaxaridlar piranozalar, I formula bilan ifodalangan glukoza esa glukopiranoza deyiladi. Besh a’zoli siklik halqadan tuzilgan monosaxaridlar molekulasida tetragidrofuran halqasi bo‘lganligi uchun furanozalar, II tuzilishga ega bo‘lgan glukoza esa glukofuranoza deyiladi. Besh a’zoli siklik halqadan iborat bo‘lgan fruktoza fruktofuranoza deyiladi. Fruktozaning besh a’zoli halqadan va glukozaning olti a’zoli halqadan iborat shakllari ancha barqaror bo‘lib, qattiq holatda ular ana shunday shaklda bo‘ladi. Glukozaning besh a’zoli halqasi beqaror, ular erkin holda ajratib olinmagan. Siklik tuzilishli piranozalar tarkibiga kiruvchi glukozid gidroksilini fazoda joylanishiga qarab α- yoki β-izomerlari olingan. Monosaxaridlarda bunday shakllarning mavjudligini glukoza misolida ko‘rish mumkin. Glukozaning yangi tayyorlangan eritmasini solishtirma buruvchanligi 20 D +113° ga teng, bir ozdan keyin uning solishtirma buruvchanligi asta kamayib boradi va nihoyat 20 D +52,5° ga yetgandan keyin o‘zgarmaydi. Buning sababi, eritmada glukoza ochiq zanjirli aldegid shaklda bo‘lib, so‘ngra qaytadan glukozaning siklik tuzilishidagi α- va β-D- shakllari hosil bo‘ladi ( α-D- glukoza — 20 D +113°; β-D- glukoza 20 D +19°). Vaqt o‘tishi bilan ( α-D- glukoza molekula sonlari kamayadi, β-D- shakl muvozanat holatida bo‘ladi. Monosaxarid tuzilishining siklik shakli olti yoki besh a’zoli halqadan iborat. Glukoza uchun quyidagicha siklik tuzilish formulalarini yozish mumkin: Ñ ¦ Í—Ñ—ÎH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í Í Ñ ¦ Í—Ñ—ÎH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í Í Î Î I II ÎÍ ÎÍ www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 5 10—Organik kimyo glukoza molekulasining soni ko‘payadi, natijada eritma solishtirma buruvchanligi muvozanat holatga keladi. Bunday hodisa mutarotatsiya deb ataladi. Demak, glukoza eritmada vaqt o‘tishi bilan kamroq solishtirma buruvchanlikka ega bo‘lgan boshqa izomerga aylanadi. Òekshirishlar D- glukozaning, ya’ni ikki xil stereoizomeri borligini ko‘rsatadi. Bu izomerlar α- D- glukoza (I) va β-D- glukozadir (II): Yuqoridagi formulalardan ko‘rinib turibdiki, D- glukoza molekulasidagi glukozid gidroksilining holati siklik shakl hosil qilishda ishtirok etayotgan gidroksil holati bilan bir xil bo‘lsa, bunday shakl α-izomer, aksincha bo‘lsa, β-izomer deyiladi. D- glukozaning α- va β-izomerlarini ingliz olimi Xeuorsning quyidagi formulalari bilan ifodalash mumkin: α-D- glukopiranoza β-D- glukopiranoza Monosaxaridlarning tabiatda uchrashi va olinish usullari. Uglevodlar tirik organizmda sof holda va ayniqsa, spirtlar, fenollar va boshqa organik moddalar bilan glikozid holatida keng tarqalgan. Ular o‘simliklarda quyosh energiyasi ta’sirida va xlorofill pigmenti ÑÍ 2 ÎÍ Í Í Í Í ÍÎ ÎÍ ÎÍ ÎÍ Í Î ÑÍ 2 ÎÍ Í Í Í Í ÍÎ ÎÍ ÎÍ ÎÍ Î Í Ñ ¦ Í—Ñ—ÎH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í OÍ Í Ñ ¦ Í—Ñ—ÎH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í Í ÍÎ I II Î Î www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 6 ishtirokida karbonat angidriddan hosil bo‘ladi, bu reaksiyani fotosintez jarayoni deb ataladi: 2 2 2 2 6 12 6 6 12 6 6 10 5 2 O CO H O H C O H 6CH O C H O C H O (C H O ) H O n n n Monosaxaridlar quyidagi usullar bo‘yicha olinadi: 1. Sanoatda glukoza, asosan, kartoshka yoki arpa kraxmalini mineral kislotalar ishtirokida gidrolizlash yo‘li bilan olinadi: 2. Shakarsimon moddalarni birinchi marta A. M. Butlerov 1861- yilda chumoli aldegiddan sintez qilgan. Bu reaksiya bir necha bosqichda boradi. Dastlab ikki molekula chumoli aldegid kalsiy gidroksid ishtirokida aldol kondensatlanganda glikol aldegid hosil bo‘ladi: Glikol aldegid yana bir molekula chumoli aldegid bilan birikib, glitserin aldegid hosil qiladi: Xuddi shu tarzda 4,5 va 6 molekula chumoli aldegidni birikishi yoki ikki molekula glitserin aldegidning kondensatlanishidan geksozalar hosil bo‘ladi: 6 10 5 2 6 12 6 ( ) n n n C H O H O C H O H H H–C + H–C O O OÍ H H H–C– C O H – C – C + H – C OÍ H H O O H OÍ OÍ H H H –C – C – C = O H www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 7 Lekin bu reaksiya bir necha bosqichda va turli yo‘nalishda borgani uchun monosaxaridlarning murakkab aralashmasi hosil bo‘ladi. 3. Ko‘p atomli spirtlar ohista oksidlab ham olinadi. Masalan, olti atomli spirtni oksidlash natijasida glukoza olish mumkin: Monosaxaridlarning fizik va kimyoviy xossalari. Monosaxaridlar kristall moddalar bo‘lib, suvdagi eritmasi shirin mazaga ega. 1. Monosaxaridlar oson oksidlanadi. Ular ishqoriy yoki neytral muhitda sekin oksidlantirilganda faqat aldegid gruppa oksidlanib, oksikislota hosil bo‘ladi: Aldozalar kuchli oksidlovchilar ta’sirida oksidlanganda ikki asosli oksikislotalar hosil bo‘ladi: COOH ) CHOH ( HOOC H O C ) CHOH ( OH CH 4 4 2 shakar kislota COOH ) CHOH ( OH CH H O C ) CHOH ( OH CH 4 2 4 2 ] O [ glukon kislota OÍ OÍ H H H –C – C – C = O H OÍ OÍ H H H –C – C – C = O H + OÍ OÍ H H H –C – C – C – H OÍ OÍ H C – C – C = O H H OÍ ÑÍ 2 OH ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ ÍΗ Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ—OH ¦ ÑÍ 2 OH Ñ ¦ Í—Ñ—ÎH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ—OH ¦ ÑÍ 2 ÎÍ O H 2 H O [O] www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 8 Monosaxaridlar aldegidlar kabi «kumush ko‘zgu» reaksiyasini beradi va Feling suyuqligini oson qaytaradi. 2. Monosaxaridlar qaytarilganda ko‘p atomli spirt hosil qiladi: OH CH ) CHOH ( OH CH H H O C ) CHOH ( OH CH 2 4 2 2 4 2 geksit 3. Monosaxaridlarning eng muhim kimyoviy xossalaridan biri ularning mikroorganizm chiqaradigan fermentlar ta’sirida bijg‘ishi- dir. Hosil bo‘ladigan mahsulotlarning nomiga qarab, monosaxa- ridlarning bijg‘ishi bir necha turga bo‘linadi: a) spirtli bijg‘ish. Bunday bijg‘ish bilan biz etil spirtni olish usullarini o‘rganganda tanishib chiqqan edik; b) sut kislotali bijg‘ish. Bunday bijg‘ish glukozaning sut achituv- chi bakteriyalarning fermentlari ishtirokida sodir bo‘ladi: COOH OH CH CH 2 O H C | 3 6 12 6 sut kislota d) moy kislotali bijg‘ish: 2 2 7 3 6 12 6 H 2 CO 2 COOH H C O H C e) limon kislotali bijg‘ish: 6 6 2 2 2 12 2 | C H O HOOC-CH C-CH COOH H O | Bijg‘ish jarayoni sanoatda katta ahamiyatga ega. Ayniqsa, spirtli bijg‘ish jarayoni texnikada spirt olishda keng qo‘llaniladi. Glikozidlar. Monosaxarid tarkibidagi glikozid gidroksilining vodorodli biror radikal bilan almashinishi natijasida hosil bo‘lgan moddalar glikozidlar deb ataladi. Glikozidlar hayvonot, ayniqsa, o‘simlik dunyosida keng tarqalgan bo‘lib, fiziologik aktiv mod- dalardir. Tabiiy glikozidlar kislotalar yoki enzimlar ta’sirida gidrolizlanganda monosaxarid hamda uglevod bo‘lmagan birikma qoldig‘i — aglukonga parchalanadi. COOH OH www.ziyouz.com kutubxonasi 1 4 9 Tabiiy glikozidlar tarkibidagi aglukonlarning tabiatiga qarab bir necha gruppaga bo‘linadi. Masalan, fenolglikozidlar, antroxinon, flavon, antosian, sterin, sianofor glikozidlar va hokazo. Sianofor glikozidlar o‘zida azot atomini saqlovchi glikozidlar bo‘lib, ular gidrolizlanganda sianid kislota ajralib chiqadi. Bu gruppa glikozidlarga amigdalin va trunazinlar misol bo‘la oladi. Amigdalin C 20 H 27 O 11 N•H 2 O ko‘pgina o‘simliklar tarkibida, masalan, achchiq bodomda (2,5—3,5%), olcha (0,8%), shaftoli (2—3%), olxo‘ri, o‘rik danaklarida (1—1,8%) bo‘ladi. Tabiiy (ajratib olingan) suvsiz amigdalin 215°C da suyuqlanadigan achchiq bodom mazali kristall modda. Qutblanish tekisligini chapga buradi [ α] D — 40°. Amigdalin kislotalar ta’sirida gidrolizlanganda ikki molekula glukoza, benzoy aldegid hamda vodorod sianidga parchalanadi: 20 27 11 2 6 12 6 6 5 O C H O N+2H O 2 C H O C H C +HCN H Demak, amigdalin molekulasi quyidagicha tuzilishga ega: Ishlatilishi. Glukoza qimmatli ozuqa sifatida va tibbiyotda quvvat beruvchi dori sifatida ishlatiladi. Uni organizmda oksidlanib energiya hosil qilishi quyidagi reaksiya bo‘yicha sodir bo‘ladi: Q O H 6 CO 6 O 6 O H C 2 2 2 6 12 6 Disaxaridlar. Disaxaridlar (biozalar) suvda yaxshi eriydi, shirin ta’mga ega. Ularning ko‘pchiligi yaxshi kristallanadi va aniq molekular massaga ega. Tabiatda keng tarqalgan saxaroza (qamish yoki lavlagi shakari), maltoza (solod shakari), sellobioza va laktoza | CN | CH O ÑÍ 2 ÑÍ 2 ÎÍ ÍÎ Í Í Í Í ÎÍ ÍÎ ÎÍ Í Í Í ÎÍ 5 H C 6 ÎÍ Í Î Î Î www.ziyouz.com kutubxonasi 1 5 0 (sut shakari)lar disaxaridlarga misol bo‘ladi. Bu disaxaridlarning hammasi C 12 H 22 O 11 umumiy formula bilan ifodalanadi. Disaxa- ridlar gidrolizlanganda bir xil yoki ikki xil monosaxarid mole- kulasi hosil bo‘lishi mumkin. Masalan, saxaroza gidrolizlan- ganda D-glukoza va D- fruktoza, maltoza gidrolizlanganda esa ikki molekula D- glukoza hosil bo‘ladi. Disaxaridlar hosil bo‘lishida doimo birinchi monosaxarid o‘zining yarim asetal gidroksili bilan qatnashadi, ikkinchi monosaxarid molekulasi ham yarim asetal gidroksili yoki qolgan gidroksillari bilan qatnashadi. Ikkala molekula monosaxaridlarni yarimasetal gidroksidlar ishtirok etishi natijasida hosil bo‘lgan disaxaridlar glukozid-glukozid (tregaloza) gruppasiga kiruvchi disaxaridlar bo‘lib, ularning molekulasida karbonil gruppaga oson o‘ta oladigan gruppalanish yo‘q. Bunday disaxaridlar qaytaruvchi xossaga ega emas, ya’ni aldegidlarga xos reaksiyalarni bermaydi. Ular oksim va gidrazonlar hosil qilmaydi. Shuning uchun ham bunday disaxaridlar qaytar- maydigan disaxaridlar deb ataladi. Bunday disaxaridlarga saxaroza va tregaloza misol bo‘ladi. Agar disaxaridlar molekulasini hosil bo‘lishida bitta molekula monosaxaridning yarimasetal gidroksili, ikkinchi monosaxarid molekulasining spirt gidroksili qatnashsa, bunday saxaridlar qay- taruvchi (yoki glukozid-glukoza) disaxaridlar deyiladi. Ular Feling suyuqligini oson qaytarib, fenilgidrazin va oksimlar hosil qiladi. Demak, ular molekulasida aldegid holatga oson o‘ta oladigan gruppalanish bor. Maltoza, laktoza va sellobioza shu gruppa disaxaridlariga kiradi. Quyida biz eng muhim disaxaridlarning ayrim vakillari bilan tanishib chiqamiz. Saxaroza. Qamish shakari yoki lavlagi shakari deb ataladigan saxaroza o‘simliklar dunyosida juda ko‘p tarqalgan. U qandlavlagida 16—20% ni va shakar qamishda 14—20% ni tashkil etadi. Bundan tashqari, u palma daraxtida (palma shirasi) va makkajo‘xori tarkibida ham ko‘p miqdorda uchraydi. Saxaroza eng zarur ozuqa bo‘lib, inson hayotida katta ahamiyatga ega. Bu odatdagi keng qo‘llaniladigan shakardir. Saxaroza rangsiz kristall modda, uning suyuqlanish tempera- turasi 160°C. Suyuqlantirilgan saxaroza amorf massa — karamel holida qotadi. Yuqorida ko‘rganimizdek, bu disaxarid gidroliz- langanida D-glukoza va D-fruktoza hosil bo‘ladi. www.ziyouz.com kutubxonasi 1 5 1 6 12 6 6 12 6 2 11 22 12 O H C O H C O H O H C Saxaroza qaytarmaydigan disaxaridlarga kiradi. U Feling suyuqligini qaytarmaydi va fenilgidrazin hamda fenilgidrazon hosil qilmaydi. Demak, saxaroza molekulasida osonlikcha karbonil gruppaga o‘tadigan yarimasetal gidroksil gruppa yo‘q. Saxaroza molekulasining hosil bo‘lishida D- glukoza molekulasi bilan D- fruktoza molekulalari tarkibidagi yarimasetal gidroksillaridan suv ajralib chiqadi, ya’ni glukozid-glukozid bog‘ hosil bo‘ladi: Saxarozaning Xeuors bo‘yicha tuzilish formulasi quyidagicha ifodalanadi: Saxaroza eritmasi qutblanish tekisligini o‘ngga buradi. Uning suvdagi eritmasining solishtirma buruvchanligi 5 , 66 20 D ga teng. Ma’umki, saxaroza gidrolizlanganda teng miqdorda D- glukoza va D- fruktoza hosil bo‘ladi. D- fruktoza qutblanish tekisligini chapga kuchliroq buradi, , 92 20 D glukoza esa o‘ngga buradi, . 5 , 52 20 D Shuning uchun ekvimolekular miqdordagi glukoza va fruktoza aralashmasi qutb- lanish tekisligini chapga buradi. Demak, saxarozaning gidroliz- 2- β- D- glukopiranozil-β- D- fruktofuranozid ÑÍ 2 ÎÍ Í Í Í ÎÍ ÍÎ Í Í ÎÍ Î ÑÍ 2 ÎÍ ÑÍ 2 ÎÍ Í O Í ÎÍ ÎÍ O Í D- glukoza D- fruktoza ÑÍ 2 ÎÍ ¦ Ñ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Î+Í 2 Î Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ ÎÍ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ—Í Î + ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ ÑÍ 2 ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Î Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ Î Í C ¦ Í—Ñ—OH ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Î Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ → D- glukoza D- fruktoza Saxaroza www.ziyouz.com kutubxonasi 1 5 2 lanishida qutblanish tekisligining yo‘nalishi o‘zgaradi va bunday o‘zgarish saxarozaning inversiyasi deyiladi. Qamish shakarining gidrolizi (inversiyasi) natijasida hosil bo‘lgan teng miqdordagi glukoza va fruktozalar inversiyalangan shakar deyiladi. Asal tabiiy inversiyalangan shakarga misol bo‘la oladi, chunki uning asosiy tarkibi teng miqdordagi glukoza bilan fruktozadan iborat. Maltoza (solod shakari). Kraxmalga solod tarkibidagi diastaz ta’sir ettirilganda maltoza hosil bo‘ladi. Shuning uchun ham maltoza solod shakari deb yuritiladi. Maltoza gidrolizlanganda ikki molekula glukozaga parchalanadi. U qaytaruvchi disaxaridlar gruppasiga kiradi, chunki Feling suyuqligini qaytaradi, natijada fenilgidrazin bilan fenilgidrazon hosil bo‘ladi. Bu hol maltoza molekulasida osonlikcha aldegid gruppasiga o‘ta oladigan gruppa borligini, ya’ni maltoza molekulasida bitta erkin yarimasetal gidroksil (glukozid gidroksili) borligini ko‘rsatadi. Demak, maltoza molekulasini hosil bo‘lishida glukozaning birinchi molekulasidagi yarimasetal gidroksil bilan ikkinchi molekulasidagi spirt xarakteridagi gidroksil ishtirok etadi. Uning Xeuors bo‘yicha tuzilish formulasi quyidagicha ifodalanadi: α- glukoza qoldig‘i α- glukoza qoldig‘i 4-(- α-D- glukopiranozil)—D- glukoza Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ Í—Ñ ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Í—Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ Í ÎÍ ¦ Í — Ñ—ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Ñ—ÎÍ ¦ Í—Ñ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ Ñ ¦ Í — Ñ—ÎÍ ¦ ÍÎ—Ñ—Í ¦ Ñ—Í ¦ Í Ñ— ÎÍ ¦ ÑÍ 2 ÎÍ Î Í Î maltoza O Î Î Î C ÑÍ 2 ÎÍ Í Í Í ÎÍ ÍÎ Í Í ÎÍ Î ÑÍ 2 ÎÍ Í O Í ÎÍ ÎÍ O Í Í Í ÎÍ www.ziyouz.com kutubxonasi 1 5 3 Maltozaning suvdagi eritmasi qutblanish tekisligini o‘ngga buradi. Uning shirinligi qandga nisbatan 40 % cha kam. Maltoza vino va pivo ishlab chiqarish sanoatida oraliq mahsulot hisob- lanadi. Laktoza (sut shakari). Laktoza sut tarkibida (sigir sutida 4—5,5 %, ayollar sutida 5,5—8,4 %) bo‘ladi, shuning uchun u sut shakari deb ham ataladi. Laktoza gidrolizlanganda glukoza va uning izomeri — galaktoza hosil bo‘ladi: 6 12 6 6 12 6 2 11 22 12 O H C O H C O H O H C laktoza glukoza galaktoza Laktoza qaytaruvchi disaxaridlarga kiradi, ya’ni uning moleku- lasida erkin yarimasetal gidroksil gruppasi bor. Uning Xeuors bo‘yicha tuzilish formulasi quyidagicha: Laktozaning tuzilish formulasidan ko‘rinib turibdiki, uning molekulasida galaktoza molekulasidagi yarimasetal gidroksil bilan glukoza molekulasidagi spirt gidroksilidan suv ajralib chiqishi natijasida hosil bo‘ladi. Laktoza eritmasi qutblanish tekisligini o‘ngga buradi. Uning solishtirma buruvchanligi . 5 , 52 20 D Sut shakari tibbiyotda katta ahamiyatga ega, u yosh bolalar uchun asosiy oziq modda hisoblanadi. Sellobioza. Uning tuzilishi maltozaga o‘xshash bo‘lib, faqat farqi shundaki, maltozada birinchi qoldiq α-D- glukoza qoldig‘i bo‘lsa, sellobiozada esa β-D-galaktoza qoldig‘idir. Bunday β- monomerga ega disaxaridlar ferment emulsiya ta’sirida monosaxa- ridlarga parchalanadi. β- galaktoza qoldig‘i α- glukoza qoldig‘i 4-(- β- D- galaktopiranozil)- D- glukoza Î ÑÍ 2 ÎÍ Í Í Í ÎÍ Í ÍÎ Í ÎÍ ÑÍ 2 ÎÍ Í Í ÎÍ ÎÍ Í Í ÎÍ Í Î Î www.ziyouz.com kutubxonasi 1 5 4 4- β- D- glukopiranozil- D- glukoza Polisaxaridlar Polisaxaridlar (poliozlar) tabiiy yuqori molekular moddalar bo‘lib, tabiatda juda ko‘p tarqalgan hamda inson va hayvonlar hayotida muhim rol o‘ynaydi. Masalan, ulardan biri — kraxmal asosiy oziq modda, boshqalari — selluloza organizm uchun nihoyatda muhim moddadir. Polisaxaridlar yuzlab va minglab monosaxaridlar qoldiqlaridan tashkil topgan bo‘lib, ular kislotalar yoki enzimlar ta’sirida gidrolizlanganda monosaxaridlar hosil bo‘lsa, bunday polisaxaridlar gomopolisaxaridlar deyiladi. Ularga kraxmal va sellulozalar misol bo‘ladi. Gidrolizlanganda har xil monosaxaridlar hosil bo‘lsa, bunday polisaxaridlar geteropolisa- xaridlar deb ataladi. Gemiselluloza geteropolisaxaridlar jumlasiga kiradi. Polisaxaridlar o‘ziga xos xossalarga ega bo‘lib, mono- va oligosaxaridlarning xossalaridan farq qiladi. Ularning ko‘pchiligi suvda erimaydi, ba’zilari issiq suvda bo‘kib kolloid eritmalar hosil qiladi. Ular shirin ta’mga ega bo‘lmagan amorf moddalardir. Ularning molekular massasi 20 000 —1 000 000 oralig‘ida. Quyida biz polisaxaridlarning eng asosiy vakillari bilan tanishib chiqamiz. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|