38
narsa va hodisalarga nisbatan qo’llangan. h
ech qaysы, hech qayusы
kishi va
narsalar uchun aralash istifoda qilingan.
Hech olmoshi mutlaq inkor ma’nosini ifodalagan:
Qalmasa he c h nāmu
nishānыm (Lutfiy)
.
Ki biz kөrdүk, amma bilmәdүk he c h (Navoiy FSH)
. H
e ch
parvāyi qыlmadыlar (BN)
.
Hech kim
bo’lishsizlik olmoshi: yo
srүklәr ichrә kөzүңә h e ch k i m harif yoq
(Lutfiy)
. H
ech k i m өz kөңligә g’am tilәmәs (Navoiy MQ)
.H
e ch k i m bilmәs
alarnың ishini (SHN)
. H
e ch k i m eshitkәn va kөrgәn yoq turur (SH.tar.).
Hech
kimsә (hech kimәrsә)
olmoshi ham h
ech kim
olmoshiga ekvivalent
bo’lgan:
Tүshmәsүn gul mavsumы he c h k i m s ә janandыn (Lutfiy)
.
Qыlmas
anың tәkәllүmini he c h k i m s ә rad (Nodira)
.
Hech
kimәrsә
bo’lishsizlik olmoshi siyrak qo’llangan, ma’no jihatidan h
ech
kim, hech kimsә
olmoshlariga o’xshaydi:
Hech k i m ә r s ә kelmәgәy (Lutfiy).
Hech k i m ә r s ә qol yapmasunlar (SH tar.).
Hech nemә
(hech+ne+mә)
bo’lishsizlik olmoshi:
Meni tegәn kishigә he c h n
e m ә yoq (Amiriy)
.
Aңa he c h n e m ә marham yerin tutmas (Navoiy MQ)
.
Hech nemәrsә
olmoshi kam uchraydi: H
e ch n e m ә r s ә aңa majhul erdi
(Navoiy MN)
. H
ech n e m ә r s ә oqug’an emәs (BN)
).
Hech
qaysы
bo’lishsizlik olmoshi bo’lishsiz atributiv holat ma’nosini
anglatgan: H
e ch q a y s ы matla’nы ayta almadыlar (Navoiy MN)
.H
ech q a y s ы
turk tili bilә tәkәllүm qыla almaslar (Navoiy ML).
Topshiriqlar
:
1.
Eski o’zbek tilida faol qo’llanib, hozirgi o’zbek tilida iste’moldan tushib
qolgan kishilik olmoshlarini sanang.
2.
Eski o’zbek tilidagi gumon olmoshlarining ma’no turlarini sanab
ko’rsating.
3.
Olmoshning har bir ma’no turiga manbalardan misol to’plang.
Dostları ilə paylaş: