Uyg‘onish davri rassomlarining katta
xizmatlari shundan iborat
bo‘ldiki, ular tasviriy san’atda anatomiya, perspektiva, yorug‘-soyaning
benihoyatda katta ahamiyatini asoslab berdilar. Natijada san’at asarlari
o‘zining yuksak badiiyligi va haqqoniyligi bilan tomoshabinlarni loi
qoldiradigan bo‘Idi.
A.Dyurer. Bosh konstruksiyasini
tasviri.
Shon. Qalamtasvir.
Shunga qaramasdan tasviriy san’atni o‘qitish tizimini yaratish
ularga nasib etmadi.
Bu muammolar, asosan, XVI
asrdan boshlab
yechimini topa boshlagan. Bir qator akademiyalar tashkil etilishi ishni
yengillashtiradi. Bunday akademiyalar Florensiya, Rim, Balon kabi
shaharlarda ochildi. Avvalgi vaqtlarda bunday maktablar xususiy
shaxslar tomonidan tashkil etilgan bo'lsa,
endi davlat va jamoalar ham
bunga o‘z ulushlarini qo‘shaboshlagan edilar. Bu o‘quv yurtlari orasida
mashhur rassom, haykaltarosh va muallim aka-uka Karrachilar hamda
uning amakivachchalari Agostino va Annibale tomonidan ochilgan
badiiy Akademiya ko‘proq iz qoldirdi. Ular yaratgan o‘qitish tizimida
o‘quv materiallarini qisqa vaqtda o'zlashtirish, o'quvchilami ilmiy
bilimlar, muntazám mashq, qonun va qoidalar
asosida rasm ishlash
malakalarini hosil qilish asosiy o‘rinni egalladi.
21
www.ziyouz.com kutubxonasi
S.Bottichelli.
Nisbat kanoni.
0
0
F.Dyupyui modellari.
G.Golbeyn. Qoralamalar.
Bu rassom-o‘qituvchilar
0
‘zlaridan
aw al o‘tgan rassomlaming tajribalari va
yutuqlarini umumlashtirib, talabalarni shu
asosda o‘qitishga harakat qildilar. Ular o‘z
faoliyatlarida yorug'-soya, kolorit, rang,
konstruksiya,
anatomiya,
perspektiva
masalalariga alohida e’tibor berdilar. Ayrim
tarixiy va san’atshunoslik ma’lumotlariga
qaraganda A.Dyurer tomonidan bir qator
nazariy va amaliy qo‘llanmalar yaratilgan.
Lékin ulardan
ayrimlari saqlanib qolgan,
xolos.
Akademik tizimiga ko‘ra jiddiy ilmiy
bilimlarsiz
rasm
ishlashni
o‘rganib
bo'lmaydi. Bolalar rasm chizish orqali
borliqni bilib boradilar. Bu sifat har bir
shaxs uchun, u qaysi sohaning mutaxassisi
ekanligidan qat’i nazar zarur deb hisoblandi.
XVII-XIX
asrlarda
G‘arbiy
Yevropa. Keyinchalik Baloni akademiyasi
ta’sirida
Parijda,
Venada,
Berlinda,
Madridda,
Peterburgda,
Londonda ana
shunday akademiyalar ochildi.
22
www.ziyouz.com kutubxonasi
Tasviriy san’atni hamma umumiy ta’lim maktablarida o‘qiti-
lishining foydali ekanligi buyuk chex pedagogi Ya.A.Komenskiy
tomonidan uning «Buyuk didaktika» asarida rivojlantirildi.
Umumiy ta’lim tizimida rasm ishlashni takomillashtirishda fransuz
olimi J.J.Russoning fikrlari diqqatga sazovordir. U o‘zining «Емил или
воспитание» nomli kitobida borliqni bilishda
naturaga qarab rasm
ishlashning ahamiyati katta ekanligini isbotlab bergan. Uning fikricha
rasm chizishni ko'proq tabiat qo‘ynida amalga oshirish samaralidir.
Chunki, bolalar tabiat qo‘ynida narsalami haqiqiy rangi, perspektiv
qisqarishlarini ko‘rgazmali ravishda o‘z ko‘zlari bilan ko‘radilar, uning
qonunlarini ongli ravishda tushunib yetadilar.
Yevropa pedagoglari orasida rasm chizishni umumiy ta’lim
maktablarida alohida o‘quv predmeti sifatida o‘qitilishi va uni
takomillashtirishda I.V.Gyote (Germaniya), I.G.Pestalotssi, I.Shmidt va
P. Shmidt (Shvetsariya), A. Dyupyui va F. Dyupyuilar (Fransiya)
katta
hissa qo‘shdiIar.
Umumiy ta’lim maktablarida rasm ishlashda natural metoddan
ko‘ra geometrik metodlarni afzalliklarini N.Pestalotssi, P.Shmidt va
I.Shmidt kabi pedagoglar yoqlab chiqdilar. Natijada, maktablarda rasm
chizishga o‘rgatishda ikkita qarama-qarshi natural va geometrik
metodga asoslangan ikki oqim paydo boidi. Naturaga asoslangan rasm
chizishni ustunliklarini Ya.A.Komenskiy, J.J.Russo, I.V.Gyotelar
yoqlagan boisalar, geometrik metodni ko‘proq I.G.Pestalotssi, I.Shmidt
va P.Shmidt, F.Dyupyuilar asoslashga harakat qildilar.
Lekin XIX asrning ikkinchi
yarmidan geometrik metod
Yevropaning ko‘p mamlakatlarida qoilanila boshlandi. Shunday qilib,
XIX asr o‘rtalariga kelib, Yevropada rasm chizish fan tarzida umumiy
ta’lim maktablarida o‘qitilishi ancha rivoj topdi. Bu sohada rassom va
muallimlardan tashqari san’atshunoslar, pedagog, psixologlar, shifokor-
lar shug‘ullana boshladilar.
Rasm chizishni
0
‘qitish metodologiyasiga
doir bir qator adabiyotlar nashr etila boshlandi. Bu borada Kulman,
Prang, Eisner, Baumgml, Ausberg, Braunshvig, Tedd kabilar jonbozlik
ko‘rsatdilar. Bular tomonidan yaratilgan adabiyotlarda rasm chizish
qoidalari, uning metodikasida qarama-qai'shi
fikrlar boisa-da, biroq
natural metod borasida bunday qarama-qarshi fikrlar ro‘y bermadi.
Dostları ilə paylaş: