S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

davlat boshqaruvi va xalqaro hamkorlik
A trof-m uhitni muhofaza qilish borasidagi davlat boshqaruvi 
sistemasi deganda davlat tashkilotlarining tabiiy resurslarni qayta tiklash, 
ulardan oqilona va tejamli foydalanish, atrof-muhitni muhofaza qilish 
sohasidagi masalalami hal qilish uchun qaratilgan tashkiliy faoliyatlari 
tushuniladi.
Tabiatdan foydalanishni boshqaruvchi davlat tashkilotlariga 
quyidagilar kiradi.
1. 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Atrof- 
muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish 
komissiyasi.
2. 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qoshidagi Atrof-muhitni 
muhofaza qilish komissiyasi.
3. Tabiiy m uhitni nazorat qiluvchi 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Gidrometeorologiya davlat qo'mitasi.
4. 0 ‘zbekiston Respublikasi Tabiatni m uhofaza qilish davlat 
qo‘mitasi.
Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi 1988-yil tashkil qilinib, 
atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish 
borasida davlat nazorati va tarmoqlararo boshqaruv ishlarini amalga 
oshiradi. Uning vazifalari quyidagilardan iborat:
1) 
respublikada tabiatni muhofaza qiluvchi faoliyatni kompleks holda 
boshqarishni amalga oshirish;
29

---

2) atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona 
foydalanishning yagona ilmiy-texnikaviy siyosatini yaratish;
3) o‘simlik va hayvonot olamidan, atmosfera havosi, yer osti suvlari, 
tuproqdan foydalanish va muhofaza qilish ustidan davlat nazoratini 
o'rnatish;
4) xalq xo‘jaliginmg barcha sohalarida kam chiqindili va chiqindisiz 
texnologiyalarni joriy qilish;
5) tabiiy resurslardan beshafqat foydalanuvchi, atrof-m uhitni 
ifloslantiruvchi barcha tashkilotlar va shaxslarga davlatga yetkazayotgan 
zararlarni qoplovchi jarimalar, javobgarlikni yuklashni tashkil qilish.
6) tabiatni asrash va undan ehtiyotkorlik bilan foydalanishni 
ta ’minlovchi ekologik ta’lim va tarbiyani tubdan yaxshilash.
Hozirgi kunda insonlarning ishlab chiqarish faoliyati natijasida atrof- 
muhit ifloslanishi muammosi nafaqat mahalliy, davlat va mintaqaviy 
balki plane tar hamda global ahamiyatga ega bo‘ldi. Shuning uchun 
atrof-muhitni muhofaza qilish muammosini hal qilish bir davlat hududi 
bilan chegaralanib qolmay, barcha davlatlar birgalikda ish olib 
borishlarini taqozo etadi. Ushbu sohadagi eng keng xalqaro hamkorlik 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti qoshida olib borilayapti. 1972-yilda 
atrof-m uhit muhofazasi borasida Birlashgan M illatlar Tashkiloti 
tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha maxsus xalqaro 
tashkilot tashkil qilindi. Uning nomi YuNEP — (MT ning atrof-muhit 
dasturi) deb ataladi.
YuNEP — ning faoliyati quyidagi yo‘nalishlami o ‘z ichiga oladi:
1) aholi zich joylashgan punktlardagi ekologik muammolami hal 
etish, inson salomatligi va yashash sharoitini yaxshilash;
2) yer yuzi ekosistemalarini himoya qilish va cho‘l zonalari 
kengayishiga qarshilik ko‘rsatish;
3) ekologik ta ’limni va axborot ishlarini tashkil qilish;
4) Atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida savdo, iqtisodiy va 
texnologik aloqalarni rivojlantirish;
5) dunyo okeanini ifloslanishdan saqlash;
6) yowoyi o‘simliklar va hayvonlami himoya qilish;
7) energetika sohasida ekologiya masalalarini hal qilish.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti qoshida atrof-muhit muhofazasi bilan
shug‘ullanuvchi yana bir qator tashkilotlar mavjuddir:
Butun jah o n salom atlik tashkiloti (JST), Yevropa iqtisodiy 
komissiyasi (YelK) va boshqalar shular jumlasidandir.
30

---

1992-yilda Stokgolmda o‘tkazilgan BMTning atrof-muhit muho- 
fazasi muammolariga bag‘ishlangan xalqaro konferensiyasida 5-iyun 
kuni butun jahonda «Atrof-muhitni muhofaza qilish kuni» deb e’lon 
etildi.