Sahifa: 199 Mavlono Lutfiy lirikasi
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.pedagoglar.uz
44-son 7–to’plam may 2023 Sahifa: 201 devoni mashhur”. Shoirning forsiy tildagi asarlarini to‘plab devon tuzgani bizga ma’lum bo‘lmasa-da, uning bu tilda ham katta mahorat bilan ijod qilganini zamondoshlari e’tirof etgan edi.Alloma adabiy merosi orasida dostonlar alohida o‘rin egallaydi. Shulardan biri 1411-yilga yaratilgan “Gul va Navro‘z” dostonidir. Alisher Navoiy “Majolis un-nafois”da Lutfiyning bizgacha yetib kelmagan “Zafarnoma” deb nomlangan dostoni to‘g‘risida ma’lumot beradi va yozadi: “Mavlononing “Zafarnoma” tarjimasida o‘n ming baytdan ortiqroq masnaviysi bor. Bayozg‘a yozmog‘oni uchun shuhrat tutmadi”. Tadqiqotchilar “Zafarnoma” tarjimasining manbayi Sharafiddin Ali Yazdiyning fors tilida yaratilgan Amir Temur hayotiga oid “Zafarnoma” asari ekanligini qayd etadi. Shunday ekan, Lutfiy o‘z davrida avlodlar uchun g‘oyat ahamiyatli bo‘lgan bir mavzuga qo‘l urgan va Ali Yazdiyning tarix va xotira uslubida yozilgan asarining turkiy tildagi poetik namunasini yaratgan. Professor Y. E. Bertels shoir bu masnaviyni Firdavsiyning “Shohnoma”si uslubidagi qahramonlik asari sifatida rejalashtirgan bo‘lishi kerak, deb aytadi. Lekin qandaydir sabablarga ko‘ra uni oqqa ko‘chirmagan. Navoiy ham “oqqa ko‘chirmagani (“bayozg‘a yozmog‘oni uchun”) uchun shuhrat tutmadi” deb aytadi.Manbalarda Lutfiyning axloq-odob mavzusida “Mashqun ul-haqoyiq” nomli asar yaratgani ham eslanadi. Xo‘tanlik Mulla Ismatullaning “Tarixi musiqiyun” asarida Lutfiyning musiqa tarixi bilan ham shug‘ullangani, kuylar bastalagani qayd etiladi. Qariyb yuz yil umr ko‘rgan daho shoirning ijod qamrovi ham rang-barang bo‘lgani, xususan, badiiy adabiyot sohasida ko‘p ishlarga ulgurgani shubhasizdir.Shoirning ona tilidagi lirik asarlaridan iborat devoni o‘z davridayoq Xuroson va Movarounnahrdan tashqari turkiy tilda so‘zlashuvchi ko‘pgina o‘lkalarga ham kirib borgan edi. Keyin bu hudud yanada kengayib bordi. Mavlono Lutfiy XVI–XX asrlar mobaynida ko‘chirilgan turkiy devonining 33 ta qo‘lyozma nusxasi yetib kelgan bo‘lib, ular Toshkent, Dushanbe, Istanbul, Tehron, London, Parij, Sankt-Peterburg kutubxonalari va qo‘lyozma fondlarida saqlanadi. Shuningdek, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti, Qo‘lyozmalar instituti fondlarida Lutfiy devonining o‘nlab nodir nusxalari |