ŞAHİN ƏHMƏdov

 
5.2. Ekoloji monitorinqin prioritet istiqamətləri 
Təbii 
mühitə 
təsirin 
amilləri 
və 
mənbələrinin tədqiqində monitorinq obyektlərinə görə 
bir sıra prioritetlər müəyyən edilmişdir (cəd.5.1).
Prioritetlərin 
müəyyən 
edilməsi 
çirkləndiricilərin xüsusiyyətlərinə və müşahidələrin 
təşkili imkanlarına əsaslanır və aşağıdakı meyarlar 
üzrə aparılır: 
- insanın sağlamlığı və rifahına, iqlimə və 
ya ekoloji sistemə göstərilən faktiki və ya mümkün 
effektin ölçüsü;

---

135 
- ətraf təbii mühitdə tənəzzüllüyə, insan 
və qida dövrələrində toplanmaya meyllik; 
- fiziki və bioloji sistemlərdə kimyəvi 
transformasiya imkranları, hansı ki, nəticədə ikinci 
(törəmə) maddələr daha zəhərli və ya zərərli ola bilər; 
- çirkləndirici maddələrin hərəkətliyi, 
çevikliyi; 
- ətraf mühitdə və (və ya) insanda 
konsentrasiyanın 
faktiki 
və 
ya 
mümkün 
tendensiyaları;
- təsirin tezliyi və (və ya) qiyməti; 
- ölçmələrin mümkünlüyü; 
- 
ətraf 
mühitin 
vəziyyətinin 
qiymətləndirilməsi meyarı 
Cədvəl 5.1 
Monitorinqin prioritet istiqamətləri 
 

---

136 
 
- qlobal və ya subregional proqramlarda 
bərabər 
paylanmış 
dəyişikliklərin 
ümumilikdə 
yayılması nötqeyi-nəzərindən yararlılığı. 
Sadalanmış meyarlar üzrə çirkləndirici 
maddələrin qiymətləndirilməsi mühit və ölçmə 
proqramının növü göstərilməklə siniflərə bölünürlər 
(cəd. 5.2). 
Ekoloji monitorinqin digər prioritet 
istiqaməti fon (baza) monitorinqidir ki, onu biosfer 
qoruqlarında həyata keçirirlər. Stansiyalar şəbəkəsi 
Yerdəki bütün bioloji monitorinqin hər bir növünü 
əhatə etməlidir. Tələb edilən stansiyaların ümumi sayı 
20-40-a kimi dəyərləndirilir. Vacib və istənilən 
meyarlara əsasən (cəd. 5.3) elə qoruqlar seçilir ki, 
onlardan potensial surətdə qlobal fon monitorinqinin 
keçirilməsi üçün istifadə edilə bilər.
Qlobal 
fon 
monitorinq 
stansiyalarında 
müşahidələr kompleks xarakter daşıyır və vahid 
proqram üzrə yerinə yetirimək mümkün olsun (cəd. 
5.4).