Samarqand davlat tibbiyot universiteti buxoro davlat tibbiyot instituti

Gospital xirurgiyasi
127 Sahifa 
qovuqda, orqa ko’ks oralig’ida) joylashgani aniqlanadi. Yolg’iz va ko’p 
sonli, xavfsiz va xavfli bo’lishi mumkin. Kasallik ko’pincha katta yoshdagi 
erkaklarda uchraydi. 
Feoxromotsitomaning oilaviy tabiati to’g’risida ham ma’lumotlar 
bor. 
Feoxromotsitomali 
bemorlarda 
kelib 
chiqadigan 
buzilishlar 
patogenezida katexolaminlar gipersekretsiyasi va ularning umumiy qon 
oqimiga vaqti-vaqti bilan ko’p mikdorda tushishi asosiy ahamiyatga ega. 
Kriz vaqtida katexolaminlar, xususan noradrenalin darajasi normadan bir 
necha o’n barobar oshadi, ularning ortiqcha miqdori alfa va betta 
adrenoretseptorlarining qo’zg’alishini chaqiradi, bu esa arteriolalar 
darajasida yaqqol spazmga, umumiy periferik qarshilikning keskin 
ortishiga olib keladi, buning natijasida sistolik bosim ham, diastolik
AQB ham oshadi. 
Klinik manzarasi.
Feoxromotsitomaning asosiy simptomi arterial 
gipertenziya hisoblanandi. U uchta tipda – krizli (paroksizmal), barqaror va 
aralash kechishi mumkin va shunga ko’ra kasallik klinik kechishining 
tegishli tiplari farq qilinadi. Paroksizmal turida AQB 250-300 mm Hg 
gacha va bundan yuqoriga ko’tarilib, gipertonik krizlar qayd etiladi. 
To’satdan AQB oshishi, keskin bosh og’rishi, yurak urib ketishi, o’lim 
xavfi, et junjikishi, tana xaroratining oshishi, ko’p terlash bilan o’tadi. 
Aksariyat nafas qisishi, bel sohasida, qorinda, to’sh orqasida og’riq qayd 
etiladi. Ko’ngli behuzur bo’lishi va qusish kuzatilishi mumkin. Kriz 
davomiyligi bir necha minutdan bir necha soatgacha davom etadi. 
Katexolaminlar gipersekretsiyasi natijasida rivojlangan kriz uchun 
giperleykotsitoz, giperglikemiya va glyukozuriya xos. Kriz bo’lmaganda 
AQB me’yordan oshmaydi va bemorlarda shikoyatlar bo’lmaydi. Arterial 
gipertenziyaning barqaror turida krizsiz AQB ning barqaror oshishi qayd 
etiladi. Aralash turida katexolaminlik krizlar yuqori AQB fonida kuzatiladi 
(160/100–180/120 mm Hg). Bartaraf etilmagan katexolaminlik kriz o’lim 
bilan tugashi mumkin, bunga o’tkir yurak etishmovchiligi, o’pka shishi, 
bosh miyaga qon quyilishi sabab bo’lishi mumkin. 
Diagnostikasi
. Feoxromotsitomani aniqlashda klinik ko’rinishi bilan 
bir qatorda siydikda katexolaminlar kontsentratsiyasi tekshirishga asosiy 
o’rin beriladi (sutkali yoki krizdan keyin qilingan). Siydikda ikkala 
gormonlar kontsentratsiyasining bir vaqtning o’zida oshishi o’smaning 

---

O`quv qo`llanma
128 Sahifa 
buyrak usti bezi ustida joylashuviga bir muncha hosdir. Noradrenalinning 
kontsentratsiyasi adrenalinga nisbatan yuqoriroq bo’lsa, o’sma buyrak usti 
bezidan tashqarida joylashuvi uchun hosdir. Amaliyotda siydikda adrenalin 
va noradrenalindan tashqari, vanilil-mindal kislota miqdori aniqlanadi. Bu 
kislota ikkala gormon metaboliti hisoblanadi va uning siydikdagi 
kontsentratsiyasi adrenalin va noradrenalin kontsentratsiyasidan bir necha 
o’n marta oshadi. O’smaning o’lchamlari katta bo’lganligidan ularni
UTT va KT da osonlikcha topish mumkin. 
Feoxromotsitoma faqat xirurgik usul bilan davolanadi. Bemorlarga 
adrenalektomiya operatsiyasi bajariladi – o’sma (feoxromotsitoma) buyrak 
usti bezi bilan birga olib tashlanadi.