Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

13.4.1-rasm 
Jamoatchilik ravnaqi. Paretodan oldin, jamoatchilik ravnaqi, alohida 
mustaqil muammo sifatida amaliyotga tadbiq etilmagan, Chunki bu tushuncha 
individual boyliklar summasi sifatida talqin etilgan. Demak, har - bir inson 
tomonidan o`z boyligining oshirilishi, avtomatik ravishda jamiyat boyligini 

---

111 
oshishiga olib keladi deb hisoblangan. Pareto, jamiyat boylik darajasi o`sishining 
maksimal darajasini ko`rsatib bergan. Uning fikricha jamiyat boyligi, o`z 
maksimumiga erishish holatida, jamiyat boyligi individual boylik kamayishi 
hisobiga osha olmasligi borasidagi nazariyaning ilgari surilishi bo`ldi. Bu holat 
«Pareto optimumi» nomini olgan. Shu bilan birgalikda, bu holat, resurslar optimal 
taqsimlanishiga muvofiqdir. Optimum tomonga harakatlanish boylik o`sishi 
doirasida yuz berib, jamiyatning hech bo`lmaganda bir a`zosi boyishi oqibatida, 
qolganlar boyligi saqlanib qolinadigan bo`lsagina erishiladi. 
Pareto optimumining grafigini quydagicha: 
Y 
y` 
A
y 
C 
B 
A
x 
A 
0 
X` 
X 
13.4.2-rasm. 
Abstsissalar o`qida X iste`molchi boylik darajasi, Y ordinata o`qi bo`yicha 
iste`molchisi o`lchanadi. Agarda, barcha resurslar X iste`molchisi boyligini 
oshirishga qaratiladigan bo`lsa, bu boylik darajasi X` nuqtasiga teng bo`ladi, 
demakki, 
Y 
iste`molchisining 
maksimal 
darajadagi 
daromadi 
jamiyat 
rivojlanishining mazkur bosqichida Y` nuqtasiga muvofiq bo`ladi. X` Y` chizig`i 
byudjet cheklovini aks ettiradi, ya`ni har ikkala iste`molchi boylik 
mutanosibligining maksimal imkoniyatini. Bunda, mazkur chiziq nuqtalari Pareto 
fikricha, iqtisodiyotning optimal holati uchun javobgar bo`ladi, Chunki bunday 
holatda, bir iste`molchining boyishi, boshqa iste`molchining zarar ko`rishi 
oqibatida yuz beradi. 
Aytaylik, iqtisodiyot A nuqtasida joylashadi. Bu holat, optimumga 
erishilmaganligidan dalolat berib, boylik miqdori oshishi imkoniyati mavjud 
bo`ladi. Pareto nazariyasiga muvofiq, A nuqtasidan B nuqtasiga harakat , 
optimumga qarab harakatni bildiradi, zero bir iste`molchining boyishi, boshqa 
iste`molchi ravnaqi oshishiga olib keladi. Aksincha, A nuqtasidan S nuqtasiga 

---

112 
qarab harakat, mazkur omilga muvofiq bo`lmaydi, Chunki bunday holatda, X 
iste`molchisi holati yomonlashadi.
Shunday qilib, Pareto fikricha, o`zgarishlar sohasi AAX va AAY chiziqlari bilan 
belgilanadi.