Samarqand qishloq institute

Bulьonni Xottinger reseptiga muvofiq tayyorlash usuli arzonroq va 
maqsadga muvofik, bu usulda bulьon yuqorida tasvirlangan usulga niobatan 10 
baravar ko’proq hosil bo’ladi va qimmat turadigan pepton qo’shishga hojat 
qolmaydi. Bu usulda go’sht pankreatin yoki butun me’da osti bezining yordamida 
hazm bo’ladigan holga keltiriladi. Xottinger usuli shundan iborat.
Qaynab chiqquncha isitilgan 1,5 l suvga mayda qilib to’g’ralgan 1 kg go’sht 
tashlanib, bir necha minut qaynatiladi. So’ngra go’shtni terib olib, go’sht 
maydalagich (myasorubka) dan o’tkaziladi, suyuqligi shisha idishga quyiladi va 
unga 1,5 g natriy karbonat (soda), bir choy qoshiq (3 g) pankreatin yoki 
qiymalangan me’da osti bezi va 15-20 ml xloroform qo’shiladi. SHisha idishdagi 
suyuqlikni qattiq chayqatib, qiyma go’sht qo’shiladi va rezina tiqin bilan mahkam 
berkitib, uy haroratida saqlanadi. Go’sht 2-5 kun mobaynida pankreatin yoki 
me’da osti bezining ta’sirida sekin-asta hazm bo’ladi. SHundan keyin 
suyultirilgan xlorid
5 - rasm. Uolьpol-Mixaelis komparatorida probirkalarning joylashuv o’rni. 
kislotadan ko’shib (bu kislotali reaksiyani vujudga keltiradi), go’shtning 
hazm bo’lishi to’xtatiladi. Pankreatin yoki me’da osti bezi ta’sir ettirilgan go’sht 
suvi qog’oz filьtrda filьtrlanadi, 1 minut qaynatiladi, kolbalarga quyiladi va 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

avtoklavda sterillanadi. Bulьon tayyorlash uchun 1 l suvga pankreatin (yoki me’da 
osti bezi) ta’sir ettirilgan 100-200 ml go’sht suvi solib, 5 g NaS1 bilan 0,2 g 
Na
2
NRO
4
yoki K
2
NRO
4
qo’shiladi. SHundan keyin suyuqlik qaynatiladi, 
reaksiyasi tekshiriladi, sovitiladi, filьtrlanadi va probirkalarga quyilib, sterillanadi. 
Bulьondan tashqari, amaliyotda zich muhit-go’sht-pepton agari keng 
qo’llaniladi. Go’sht-pepton agari toza mikrob kulьturalarini ajratib olish va saqlash 
uchun ishlatiladi. Bu muhitni tayyorlamoq uchun go’sht-pepton bulьoniga 2-3 %
agar-agar (dengiz suv o’tlaridan olinadigan mahsulot) qo’shiladi va doim 
aralashtirib turib qaynatiladi. Agar-agar suyulgach (suyuqlanish harorati 90-100
0
) 
bir qavat paxtada suziladi (filьtrladi) va probirkalarga, flakonlarga, kolbalarga 
quyilib, avtoklavda 120° haroratda 15-20 minut sterillanadi. Probirkalarni 
qiyshaytirib yoki tikka qo’yib, agar sovitiladi, natijada qiyshiq agar va ustun 
shaklidagi agar hosil bo’ladi. Agar-agar 42-44° haroratda qotadi, shuning uchun 
termostat haroratida bu muhit zich turaveradi. Ba’zan maxsus maqsadlar uchun 
bulьonga agar-agar o’rniga jelatina (10-15%) qushiladi (jelatina hayvonlarning 
tog’ay va suyaklarini qaynatish yo’li bilan tayyorlanadi). Jelatina 24-25° haroratda 
eriydi va 22° dan past haroratda qotadi. SHuning uchun mikroblarni termostat 
haroratida (37°) jelatinada undirib bo’lmaydi. 
Sobiq hamdo’stlikdagi institutlarda ishlab chiqarilayotgan quruq oziqli 
muhitlar (oddiy va murakkab turlari) so’nggi yillarda keng rasm bo’ldi. Bu 
muhitlar afzal, chunki ishlatishga qulay, standart bo’lib, osongina tayyorlanadi, 
uzoq saqlanadi va istagan masofaga yuborilsa bo’laveradi.