Samarqand veterinariya meditsinasi instituti
Yüklə 1,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
HACCPning afzalliklari
Iste’molchilar har doim sog’lig’i uchun mahsulotlarning sifatli va xavfsiz bo’lishi tarafdori ekan, demak ishlab chiqaruvchilar sifatli xom ashiyoladan foylanaishlari hamda sifatli va xavfsiz mahsulotlar ishlab chiqarishlari lozim. Ma’lumki, insonlar ozuqa sifatida iste’mol qiladigan gusht-sut mahsulotlari sifati hamda em-xashak sifati orasidagi to’g’ri bog’liqlikni keltirish mumkin.
Ishlab chiqarish amaliyotida HACCP tizimining tezlik bilan tarqalishi, butun dunyo uni tan olishi va keng doirada qo’llanishi undan kim foydalansa, u bir qancha afzalliklar bilan ta’minlanadi, xususan
HACCP oziq-ovqat mahsulotlarni ishlab chiqarish stikli – xomashyoni olishdan tortib to uni iste’molchilarga etib borgunigacha bo’lgan barcha bosqichlarida oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizlik parametrlarini qamrab oluvchi tizimli yondashuvga asoslangna; mahsulot nuqsonlarini bartaraf etish bo’yicha xarakatlarning kechikmasligi yuzasidan oldini oluvchi chora-tadbirlardan foydalanish; oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligini ta’minlash bo’yicha javobgarlik aniqlash; korxonaning imkoniyati va asosiy resurslaridan kelib chiqqan holda ularning kritik jarayonlari va konstentrastiyasini xatosiz aniqlash; ishlab chiqarishning umumiy hajmida nuqsonlar ulushini kamaytirish orqali sezilarli darajada iqtisodga erishish; Don va boshqa ingredientlarning xavfsizligi Em-xashakning xavfsizligi Go’sht, sut, tuxumlarning xavfsizligi
50
sudda ko’rilishi mumkin bo’lgan ishlarda va noroziliklarni tahlil qilishda muhim hisoblangan ishlab
chiqarish mahsulotlari xavfsizligi hujjatlashtirilib tasdiqlanganligiga ishonch hosil qilish. HACCP tizimini joriy qilish korxonalarga bir qator tashqi afzalliklarni beradi :ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga nisbatdan iste’molchilarning ishonchi oshadi; mavjud bozorlardagi sotish ko’lami kengayadi va yangi bozorlarga chiqish imkoniyati ochiladi; muhim tenderlarda qatnashishda qo’shimcha afzalliklarga erishadi; mahsulotlarning raqobatbardoshligi oshadi; mahsulotning barqaror sifatini ta’minlash orqali reklamalar miqdorining kamayishiga erishiladi; sifatli va xavfsiz oziq-ovqat ishlab chiqaruvchining reputastiyasi (obro’si) ortadi.
Ishlab chiqarish amaliyotida HACCP tizimining tezlik bilan tarqalish, butun dunyo uni tan olishi va keng doirada qo’llanishi undan kim foydalansa, u bir qancha afzalliklar bilan ta’minlaydi. Ana shunda ishlab chiqarishning biron bosqichida oziq-ovqat xavfsizligiga bo’ladigan har qanday tahdid imkoniyati istisno etilgan bo’lur edi. Butun ishlab chiqarish jarayonida potenstial tahdidlarning oldini olishga asoslangan oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi menejmentining tizimini Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP) taminlaydi.
Tizimli yondashuvga asoslangan va butun oziq-ovqat silsilasida oziq-ovqat mah sulotlari xavfsizligini uzluksiz ta’minlashni kafolatlaydigan HACCP tizimi o’z samarasini ko’rsatdi va oradan shuncha yillar o’tib, kurrai zaminimizdagi ko’pgina mamlakatlarda keng ommalashdi. Hozirgi kunda HACCP prinstiplariga rioya qilish Evropa Ittifoqi mamlakatlarida majburiydir (28.01.2002 yildagi 178/2002/ES reglamenti oziq-
Bojxona ittifoqiga a’zo har uchala mamlakatning oziq-ovqat mahsulotlari etishtiruvchilari (tayyorlovchilari)ning hammasi 2014 yil 1 iyuldan e’tiboran HACCP tartib-taomillarini joriy etishlari shart (Bojxona ittifoqining «Oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi to’g’risida»gi TR TS 021/2011-raqamli texnik reglamenti). Mazkur reglamentga muvofiq mahsulot etishtiruvchilarning (tayyorlovchilarning) hammasi HACCP prinstiplariga asoslangan oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi menejmenti tizimlarini ishlab chiqishlari, joriy etishlari va qo’llab-quvvatlashlari kerak. Ana shu talablar O’zbekiston korxonalariga ham taalluqlidir. Agar ular oziq- ovqat mahsulotlarini nafaqat Evropaga, balki Rossiya, Qozog’iston va Belarusga eksport qiladigan bo’lsalar, mazkur tizimlarni joriy etishlari va qo’llab- quvvatlashlari lozim bo’ladi. HACCP tizimi oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligiga doir boshqa tizimlardan farqi.
Oziq-ovqat mahsuloti xavfsizligining an’anaviy prinstiplarida asosiy maqsad pirovard mahsulotga to’g’ri keladi. Boshqacha qilib aytganda, mahsulot tayyor bo’lganidan keyingina tanlov asosidagi tekshiruvga ro’baro’ bo’ladi.
51
HACCP tizimida xom ashyo va tayyor mahsulotni, ta’bir joiz bo’lsa, qadam- baqadam kuzatib borish prinstipi inobatga olinadi. Bunda korxonadan xom ashyoni faqat ishonchli bo’lgan mahsulot etkazib beruvchilardan olish taqozo qilinadi. Negaki, sifatsiz xom ashyodan sifatli mahsulot tayyorlash mushkul ishdir. Xuddi shuningdek mahsulot kimga etkazib berilayotganligini ham juda puxtalik bilan kuzatib turish lozim. Bu narsa iste’molchilar xavfsizligiga tahdid solingan taqdirda mahsulotni kimdan chaqirib olish mumkinligini bilish uchun zarurdir. HACCP tizimining qiymati muayyan tarmoqning o’ziga, korxona, bino, foydalanilayotgan uskuna, texnologik jarayonlarning holatiga, foydalanilayotgan oziq-ovqat mahsuloti xavfsizligi yuzasidan korxonada qanday standartlardan foydalanilayotganligiga bog’liqdir. Agar sanab o’tilganlarning hammasi yaxshi holatda bo’lsa, HACCP tizimini joriy etish ancha arzonga tushadi.Bundan tashqari, mazkur tizim samarali amal qilishi uchun, uni muntazam ravishda bir maromda saqlab turish uchun korxona tomonidan sodir etiladigan xarajatlar ham bor. Xodimlarni muttasil o’qitib-o’rgatish, hujjat yuritish va shu singari ishlar bilan bog’liq xarajatlar shular jumlasidandir. Xodimlarning bilim va ko’nikmalari takomillashtirilmas ekan, hatto eng zamonaviy uskunalar ham oziq-ovqat mahsulotining xavfsizligini ta’minlashga qodir bo’lmaydi. Evropalik ekspertlarning ma’lumotlariga qaraganda HACCP tizimini ishlab chiqish va joriy etishga kiritilgan investistiyalar odatda 2–3 yil mobaynida qaytadi, korxonani modernizastiya qilish yuzasidan katta ishlar qilingan taqdirda ham shunday bo’ladi. Biz oziq-ovqat mahsuloti xavfsizligi menejmenti tizimlarini joriy etish borasida xalqaro tajribaga ega bo’lgan maslahatchilarni, bu sohadagi eng yaxshi mutaxassislarni tanlab olmoqdamiz. Maslahatchilarimiz qanchadan-qancha korxonalarda oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi menejmentiti tizimlari joriy etilishini kuzatib turdilar va mijozlarimiz sertifikatlashtirishdan yaxshi o’tdilar. Ayni bir vaqtda mahalliy maslahatchilarni ham jalb etmoqdamiz, ular tajriba orttirishiga ko’maklashmoqdamiz. Shuni aytib o’tish lozimki, HACCP tizimi asosan sifatni ta’minlashga profilaktik yondoshuvda qurilgan va shuning uchun na faqat ishlab chiqarish jarayonilari davomida nazorat vositasi bo’lib hisoblanib, balki, yangi mahsulotlarni ishlab chiqishda sifatni loyihalashtirish uchun qo’llaniladi. HACCP tizimini qo’llashdan asosiy maqsad barcha bosqichlarda (tayyorlash, qayta ishlash, ishlab chiqarish, qadoqlash, saqlash, tashish, tarqatish, yuklash- tushirish ishlari, sotishga taklif etish va iste’molchilarga etkazib berish) jarayonlarini uzluksiz tekshirish, tahlil qilish va monitoringini o’tkazish orqali oziq-ovqat mahsulotlarini xavfsizligi va gigienasi ta’minlash bo’lib hisoblanadi. To’g’ri qo’llanish sharoitlarida HACCP tizimi o’zida oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsizligini samarali boshqarish ishonchini beruvchi sifatida tavsiyalarni namoyon etadi. Tizim korxonalarga xavfsiz mahsulot etkazish va keraksiz vaziyatlar yuzaga kelishini oldini olishni rejalashtirishni imkoniyatini beradi.
HACCP tizimining asosiy tamoyillari: 52
Ichki bozorda ishlab chiqaruvchilar boshqa davlatlarning chakana savdo tarmog’ida ishtirok etishi mumkin. Davlatlararo mahsulotlarni alanishini kengaytish maqsadida qatnashuchi-davlatlar mahsulotga umumiy talablarni kelishuvga ko’ra ishlab chiqishadi va o’rnatishadi. Uning asosiga quyidagi tamoyillar kiritilgan: Yüklə 1,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|