«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
138
mukammallashuviga xizmat qiladi. Aynan shu mukammalashish zamirida muallif, personaj va o‘quvchi psixologiyasining yaxlitlashuvi yuz beradi. Natijada asarning gedonistik, ruhiy-axloqiy, ijtimoiy-falsafiy mohiyati namoyon bo‘ladi. Psixologik tahlil muammosini o‘zbek romanlari misolida tahlil qilgan munaqqid H.Umurov ta’riflaganidek: «inson ruhiyatining tahlili, uni chuqur tushunish va tasvirlash mahorati – adabiyotning tub mohiyatini belgilovchi xususiyatlaridan biri» 3 hisoblanadi. Buni romandagi inson qalbining nozik jilolari: fe’l-atvori, ruhiyati, ko‘ngil talpinishlari badiiy talqin etilganida kuzatish mumkin. Asarda har bir personaj (Yusuf, Amir, cho‘pon, Sodiq, Ergash, Zahro, Oygul) o‘z ziddiyatlari – botinan va zohiran kurashlari orqali talqin etilganki, asar qahramonlarini ijtimoiylik mahsuli deb qarashdan ko‘ra, ma’naviy–axlokiy mezonlardan kelib chiqib baholash romanga xos xususiyat – voqea-hodisalar epik tasviriga nisbatan inson mukammalroq badiiy in’ikos qilinganini bildiradi. Yozuvchi mahorati hayot materialini badiiy aks ettirishda rang-barang tasvir vositalaridan nechog‘li unumli foydalana olganligi bilan o‘lchanar ekan, roman janri cheksiz imkoniyatlarga egaligi bilan boshqa adabiy janrlardan jiddiy tavofutlanadi. Adib unda inson hayotining solnomasini mufassal ifodalashga diqqatini qaratadi. Boshqacha aytganda, odamzot takomilidagi muhim evrilishlar badiiy shakl miqyoslarini belgilab beradi. Epik tasvir turfaligi syujet qismlarini shartli va teran mohiyat sari yo‘naltiradi. Natijada odamzot turmush tarzi haqqoniyligi tasvirni yaxlitlashtiradi. Shu nuqtai nazardan, «Muvozanat» romanida qahramon shaxsiyatiga katta falsafiy-ijtimoiy umumlashma singdirilganligiga amin bo‘lamiz. Zero, asarda tasvir oshkor qatlamning mavjudligi ijodiy mustaqillik va mantiqiy tugallanganlikni uyg‘unlashtirgan holda, yaxlit poetik tizimga jipslay boradi. Ham mazmuniy, ham shakliy, ham uslubiy butunlik badiiylik darajasini belgilaydi. Asarda estetik ma’rifat va estetik yuk o‘rtasidagi keskinlikni tafovutlash joiz. Ijodiy individuallikdan badiiy umumlashmaga o‘tish esa talqin o‘ziga xosligini tashkil etadi. Adib aksar o‘rinlarda qahramon xarakterini ham ruhiy, ham ijtimoiy mohiyatini ochib berishga intiladi. YUsuf kursdoshi Zahro bilan bo‘lgan o‘zaro munozarasida ko‘ngil maishati uchun emas, balki borliq xususidagi mushohadalariga ham yuzma-yuz kelamiz. Aynan, ikki suhbatdosh jamiyatdagi og‘ir kechmishlarni “vaqtinchalik” deb baholaydi. Bu esa, romandagi muvozanat sari qadam tashlayotgan qahramonlar xarakterida maromiga etadi: “…Kuni kecha men poezdda bir nechta yoshlar bilan gaplashib keldim. Va iqror bo‘ldimki, butunlay yangi avlod etishib kelyapti ekan. Ular tarbiyasida o‘tmishga nisbatan keragidan ortiq tanqidiy ruh, bugunni esa behad ideallashtirishga o‘xshagan qusurlarni payqagan bo‘lishimga qaramay, mulohaza yurita-yurita oxiri sevinib ketdim. 3 Умуров Ҳ. “Бадиий психологизм ва ҳозирги ўзбек романчилиги”. – Т.: “Фан”, 1983.34-б. www.scientificprogress.uz «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5 Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|