«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
140
romanida o‘zbek xalqi hayotining so‘nggi o‘n yilliklar, ya’ni asosan istiqlolga erishilgan pallalardagi «o‘tish davri» qiyinchiliklarini mohirona tasvirlaydi: “Hammalari dasturxon atrofiga o‘tirishganda duo o‘qildi. So‘ng Halima aya turib, non-choy keltirdi. Elbekka bir hovuch yong‘oq berib, o‘g‘lim shularni chaqib kel, deya o‘zi cho‘kka tushib non ushata boshladi. Yusuf sumkasidan qand va pishloq olib dasturxonga qo‘ydi. Odil aka har doimgi joyida bo‘lsa ham avvalgidek yonboshlab emas, balki tizzalarini omonatgina bukib, oyoqlarini iloji boricha o‘ziga yaqin tortib o‘tirardi” (39-b). Ushbu lavhadagi Odil akaning psixologik portreti moddiy qiyinchilik, yo‘qchilikdan ruhan ezilgan otaning xijolati misolida gavdalanadi. SHuningdek realistik tasvir zamirida milliy ruhiyat Halima aya misolida yaxshi ochilgan. Odatda, o‘zbek oilalarida dasturxon tuzash, borini imkon darajasida hamma bilan baham ko‘rish uchun ayollar mas’ul hisoblanadi. Bu erda ham Halima aya nonushta qilish uchun zarur ozuqlik kamligini bilintirmaslikka harakat qilib, yong‘oq chaqtiryapti, non ushatyapti. Romanda asosiy e’tiborni tortadigan jihatlar, xususan, millat boshiga yog‘dirilgan kulfatlar orqasida haq-huquqlarini to‘la anglab etmagan, bunga imkoniyat bermagan sharoit va xalq mentaliteti aks etganligida ko‘rinadi. Bunga misol tariqasida Muhammadjon aka hayotini tasvirlar ekan, uning o‘tmishi yolg‘onlar qurshovida o‘tganligini o‘ziga xos bo‘yoqlarda aks ettiradi. Bu esa o‘z navbatida kolonial siyosat manfaatlarining ifodasi bo‘lib, hukmron mafkura targ‘iboti aynan shuni taqozo etishiga diqqatni qaratadi. Jumladan, Muhammadjon aka tiynatiga xos chizgilar YUsufning keyingi hayoti arosatda o‘tmasligiga ishora etadi. Romandagi har bir ijodiy talqinda mujassamlashgan muallif konsepsiyasi qahramon xarakteriga oydinlik kiritadi. Asosiy obraz tadriji tasavvur chiziqlarini markazlashtiradi, tasvir unsurlari esa epik maydon falsafiy teranliklarini badiiy umumlashtirishga xizmat qiladi. Muhammadjon akaning «Mening umrim yolg‘on bilan kechdi. Yolg‘onga bosh egib, yolg‘onni yozganlarning, shuni istagan kimsalarning xizmatini qilib kechdi. Seniki shunday kechmasin»(26-b), deya kuyinishlari Yusuf tafakkurida milliy o‘zligini anglashga turtki bo‘ladi. Ayniqsa, adib ijodida kuzatiladigan bir jihatni ta’kidlab o‘tish joiz: ba’zan yozuvchi talqinida ruhiy tahlil muayyan izchillik kasb etmaydi, balki tarqoq qirralarga singdiriladi. Ushbu xususiyat Said va Manzura, Mairazim va Zahro, Yusuf va Oygul, Amir va Gulshoda kabi markaziy personajlar timsolida reallashadi. Bu holat zamirida hayotiy qonunlarning mantiqiy asoslanganligi yotadi. Mantiqiy asos muayyan tafsilotlar, turli shart-sharoit, milliy qadriyatlar ta’siri hosilasidir. Muallif romanning g‘oyaviy tayanch markaziga birdaniga o‘tmaydi. Yozuvchi o‘quvchini asta-sekinlik bilan psixologik vaziyatga tayyorlab boradi. Davr ruhiyatini qahramon ichki nutqi vositasida ochib beradi. Inson mohiyati, hayot o‘lchovi va yashashdan kuzatiladigan maqsad to‘g‘risida falsafiy mushohada yuritgan adib yangilanayotgan tafakkur va ijtimoiy sharoit taqozosini mohirlik bilan uyg‘unlashtirib yuboradi. Butun hayot yo‘lini www.scientificprogress.uz «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5 Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|