See discussions, stats, and author profiles for this publication at

O‗zbekistonda korrupsiya dinamikasi
. O‗zbekiston 
korrupsiyaga qarshi kurashda uzoq muddatli ijobiy dinamikani 
namoyish etuvchi 16 ta davlatdan biridir. 
Transparency 
International 
xalqaro 
tashkilotining 
Korrupsiyani his etish indeksi bo‗yicha, 2010-yildan beri 
O‗zbekiston har yili o‗z mavqYIni yaxshilamoqda. 2020-yilda 
O‗zbekiston 25 ball bilan 180 o‗rindan 153-o‗rinni egallagan 
bo‗lsa, 2010-yilda 16 ball bilan 172-o‗rinni egalladi
1
. 
Transparency International tashkilotining 2016-yildagi global 
Korrupsiya barometriga ko‗ra, O‗zbekistondagi respondentlarning 
atigi 18 foizi pora bergani haqida xabar bergan va 
respondentlarning atigi 23 foizi korrupsiyani mamlakatdagi uchta 
eng 
jiddiy 
muammolardan 
biri 
sifatida 
qayd 
etgan. 
Respondentlarning so‗rovlariga ko‗ra, yo‗l harakati xavfsizligi 
politsiyasi (so‗ralganlarning 17 foizi ularga pora berganligini tan 
olgan) va ta‘lim hamda tibbiyot xodimlari (respondentlarning 16 
foizi) eng korrupsionerlardir. Respondentlarning korrupsiya 
1
Бахтишод Хамидов. Измерение коррупции // Экономическое обозрение №4 (244) 2020. 
https://review.uz/ru/bjw

---

520 
to‗g‗risida xabar berishiga nima to‗sqinlik qiladi, degan savolga, 
39% ular bu savolga javobni bilmasliklarini aytishdi va ikkinchi 
eng keng tarqalgan javob, 17% olgan holda shunday javob berdi: 
―salbiy oqibatlardan qo‗rqish tufayli‖. 
Xalqaro standartlarni hisobga olgan holda, korrupsiyaga 
qarshi kurash bo‗yicha huquqiy va institutsional asoslarni 
takomillashtirish 
maqsadida 
O‗zbekiston Respublikasining 
―Korrupsiyaga qarshi kurash to‗g‗risida‖gi Qonuni 2017-yil 4-
yanvarda kuchga kirdi. Ushbu Qonun va kodeksdaga taalluqli 
moddalarga muvofiq jismoniy shaxslar tomonidan pora berib o‗z 
tomoniga og‗dirish ozodlikdan mahrum qilish yoki jarimalar 
solish bilan jazolanadi. 
Ushbu qonunda korrupsiyaga qarshi kurashishning asosiy 
prinsiplari, korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi davlat 
siyosatining asosiy yo‗nalishlari, vakolatli davlat organlari tizimi, 
fuqarolarning o‗zini o‗zi boshqarish organlari, nodavlat-notijorat 
tashkilotlarining, fuqarolar va ommaviy axborot vositalarining 
korrupsiyaga qarshi kurashishda ishtirok etishi, shuningdek, ushbu 
sohadagi xalqaro hamkorlik masalalari aks etgan.
Qonun bilan qamrab olingan chora-tadbirlar doirasi 
O‗zbekistonning siyosiy xohish-irodasi va korrupsiyaga qarshi 
kurashish siyosatining jiddiyligini tasdiqlaydi. Qonun yagona bir 
butunligicha barcha korrupsiyaga qarshi kurashish elementlarini 
o‗zida qamrab olgan. Qonunga ko‗ra korrupsiyaga qarshi 
kurashishning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: 

qonuniylik; 

fuqarolar 
huquqlari, 
erkinliklari 
va 
qonuniy 
manfaatlarining ustuvorligi; 

ochiqlik va shaffoflik; 

tizimlilik; 

---

521 

davlat va fuqarolik jamiyatining hamkorligi; 

korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlar 
ustuvorligi; 

javobgarlikning muqarrarligi. 
Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‗yicha faoliyatni amalga 
oshiruvchi 
va 
unda 
ishtirok 
etuvchi 
organlar 
hamda 
tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtirish uchun Korrupsiyaga 
qarshi kurashish bo‗yicha respublika idoralararo komissiyasi 
tashkil etiladi. Idoralararo komissiyani shakllantirish va uning 
faoliyati tartibi O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 
belgilanadi. Qoraqalpog‗iston Respublikasida, viloyatlar va 
Toshkent shahrida korrupsiyaga qarshi kurashish bo‗yicha 
hududiy idoralararo komissiyalar qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda tashkil etildi.
Idoralararo komissiyaning asosiy vazifalari quyidagilardan 
iborat: 

korrupsiyaga 
qarshi 
kurashish 
sohasidagi 
davlat 
dasturlarining va boshqa dasturlarning ishlab chiqilishi hamda 
amalga oshirilishini tashkil etish; 

korrupsiyaga qarshi kurashish bo‗yicha faoliyatni amalga 
oshiruvchi 
va 
unda 
ishtirok 
etuvchi 
organlar 
hamda 
tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtirish va hamkorligini 
ta‘minlash; 

aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini 
yuksaltirishga, jamiyatda korrupsiyaga nisbatan murosasiz 
munosabatni shakllantirishga doir chora-tadbirlarning ishlab 
chiqilishi hamda amalga oshirilishini tashkil etish; 

korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarning oldini olishga, 
ularni aniqlashga, ularga chek qo‗yishga, ularning oqibatlarini, 
shuningdek, ularga imkon beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni 

---

522 
bartaraf etishga doir chora-tadbirlar samaradorligi oshirilishini 
ta‘minlash; 

korrupsiyaning holati va tendensiyalari to‗g‗risidagi 
axborotni yig‗ish hamda tahlil etish; 

korrupsiyaga qarshi kurashish bo‗yicha chora-tadbirlar 
amalga oshirilishi yuzasidan monitoringni amalga oshirish, ushbu 
sohadagi mavjud tashkiliy-amaliy va huquqiy mexanizmlarning 
samaradorligini baholash; 

korrupsiyaga 
qarshi 
kurashish 
to‗g‗risidagi 
qonun 
hujjatlarini takomillashtirish va ushbu sohadagi ishlarni yaxshilash 
yuzasidan takliflar tayyorlash; 

hududiy 
idoralararo 
komissiyalar 
faoliyatini 
muvofiqlashtirish. 
―Korrupsiyaga qarshi kurashish to‗g‗risida‖gi O‗zbekiston 
Respublikasi qonun-qoidalarining samarali ijrosini ta‘minlash, 
jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida korrupsiyaning 
oldini olishga doir chora-tadbirlarni o‗z vaqtida va sifatli amalga 
oshirish 
maqsadida 
2017-2018-yillarga 
mo‗ljallangan 
korrupsiyaga qarshi kurashish bo‗yicha davlat dasturi tasdiqlandi
1
. 
Shunday qilib, O‗zbekiston antikorrupsion siyosatni ishlab chiqish 
va amalga oshirish, shuningdek, korrupsiyaning oldini olish uchun 
institutsional bazani mustahkamlash maqsadida muhim qadam 
bo‗ldi. Ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirish natijasida: 

qonuniylik va huquq tartibotni ta‘minlash; 

davlat xizmati organlirining faoliyatida oshkoralik va 
shaffoflikni ta‘minlash; 

jamiyatda korrupsiyaga nisbatan mutlaq murosasizlik 
madaniyatiga erishish; 
1
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori ―Korrupsiyaga qarshi kurashish to'g'risida‖gi 
O'zbekiston Respublikasi qonunining qoidalarini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida. 
O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 5-son, 62-modda.

---

523 

xalqning davlat hokimiyati oganlariga bo‗lgan ishonchini 
mustahkamlashga erishiladi. 
Jamiyatda aholi huquqiy ongi va huquqiy madaniyati 
darajasining yuksakligi – demokratik huquqiy davlat va erkin 
fuqarolik jamiyatining muhim mezonlaridan biri hisoblanadi. 
Bugungi kunda aholining huquqiy ongi va madaniyatini 
yuksaltirish masalalari davlat siyosatining ustuvor yo‗nalishiga 
aylandi. 
Mamlakatimizning 
rivojlanishi 
va 
islohotlarning 
muvaffaqiyati ko‗p jihatdan aholining huquqiy ongi hamda 
huquqiy madaniyati darajasiga bog‗liqdir. Shaxsning siyosiy-
huquqiy faolligi, uning chinakam fuqaroviy munosabati, 
demokratik islohotlarga nisbatan daxldorlik hissi davlatimiz o‗z 
oldiga qo‗ygan buyuk maqsadlarga erishishining muhim omilidir. 
Huquqiy madaniyat saviyasi qabul qilingan qonunlar soni 
bilan emas, balki ushbu qonunlarning barcha darajalarda ijro 
etilishi bilan belgilanadi. Ushbu muhim ishda odamlarda 
qonunlarga va normativ-huquqiy hujjatlarga nisbatan chuqur 
hurmat hissini tarbiyalash alohida ahamiyatga egadir.
Bunda g‗oyat muhim jihat – jamoatchilikka davlat 
hokimiyati va boshqaruv idoralari faoliyati haqida ma‘lumot 
berish, davlat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilinadigan 
qarorlardan, birinchi navbatda, inson huquq va erkinliklari, 
fuqarolarning qonuniy manfaatlariga doir qarorlardan aholini 
keng 
xabardor 
qilib 
borish 
mexanizmlarini 
yanada 
takomillashtirish bilan bog‗liq. 
2019-yil 27-may kuni O‗zbekistonda korrupsiyaga qarshi 
kurashish tizimini yanada takomillashtirish to‗g‗risidagi Prezident 
farmoni qabul qilindi. Farmonda korrupsiyaga qarshi kurashish 
tizimi samaradorligini oshirish, eng yuqori darajadagi qulay 

---

524 
ishbilarmonlik 
muhitini 
yaratish, 
mamlakatning 
xalqaro 
maydondagi ijobiy obro‗-e‘tiborini oshirishga qaratilgan. 
Farmonda korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida davlat 
siyosatining ustuvor yo‗nalishlari o‗rta muddatli istiqbolda 
quyidagilardan iborat ekani belgilandi: 

sud hokimiyatining mustaqilligini yanada mustahkamlash, 
sudyalarga har qanday tarzda qonunga xilof ravishda ta‘sir 
o‗tkazish shart-sharoitlarini istisno etish; 

davlat xizmatchilarini tanlov asosida saralab olish, 
lavozimga tayinlash va yuqori lavozimlarga ko‗tarishning shaffof 
tartibiga asoslangan davlat xizmati tizimini shakllantirish, ular 
uchun cheklovlar, taqiqlashlar, 
rag‗batlantirish choralari hamda 
korrupsiyaning 
oldini 
olish 
boshqa mexanizmlarining aniq 
ro‗yxatini belgilash; 

davlat 
xizmatchilari 
daromadlarini 
deklaratsiya 
qilish 
tizimini 
bosqichma-
bosqich joriy etish va ularning ish haqi yetarli darajada bo‗lishini 
ta‘minlash, shuningdek, davlat xizmatini o‗tashda manfaatlar 
to‗qnashuvini 
hal 
etishning 
tashkiliy-huquqiy 
asoslarini 
takomillashtirish; 

korrupsiya bilan bog‗liq huquqbuzarliklar to‗g‗risida xabar 
bergan shaxslarni himoya qilishning samarali tashkiliy-huquqiy 
mexanizmlarini joriy etish; 

aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yanada 
oshirish, jamiyatda korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni 
kuchaytirish; 

---

525 

davlat organlari va tashkilotlarining hisobdorligi va 
faoliyatining shaffofligini oshirish; 

fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy axborot vositalari 
faoliyatining 
chinakam 
erkinligini 
ta‘minlash va ularni 
korrupsiyaga qarshi choralarni tayyorlash, o‗tkazishda va ijrosini 
monitoring qilishda ishtirok etishga jalb qilish. 
2019-yil 1-iyuldan boshlab davlat organlari zimmaga 
yuklangan vazifa va funksiyalarni amalga oshirishda yuzaga 
keladigan korrupsiya xavf-xatarlarini vaqti-vaqti bilan majburiy 
baholab boradi, uning yakunlari bo‗yicha: 

korrupsiya xavf-xatariga eng ko‗p duch keladigan davlat 
xizmatchilarining faoliyat sohalari va lavozimlari, shuningdek, 
ularning funksiyalari (vakolatlari)ning ro‗yxatini shakllantiradi; 

idoraviy korrupsiyaga qarshi kurashish dasturlari ijrosining 
har choraklik monitoringini amalga oshiradi va korrupsiyaviy 
xavf-xatarlarni minimum darajaga tushirish choralarini ko‗radi; 

Idoralararo komissiya bilan kelishgan holda har yilgi 
idoraviy korrupsiyaga qarshi kurashish dasturlarini tasdiqlaydi; 

har yili idoralararo komissiyaga tegishli organlar va 
tashkilotlar faoliyatida, shu jumladan, qonunchilikni va huquqni 
qo‗llash amaliyotini takomillashtirish orqali korrupsiya xavf-
xatarlariga barham berish bo‗yicha takliflarni kiritadi. 
Davlat boshqaruvi organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat 
organlari rahbarlari korrupsiya xavf-xatarlarini o‗z vaqtida 
aniqlamaganliklari va tegishli baho bermaganliklari, shuningdek, 
korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarni takroran sodir etish 
holatlariga yo‗l qo‗yganliklari yuzasidan shaxsan javobgar 
bo‗ladi. 
Qabul qilinishi ko‗zda tutilayotgan hujjatlar va chora-
tadbirlar, avvalambor, oldimizda turgan buyuk maqsadlarimizga 

---

526 
bosqichma-bosqich erishish, bu yo‗lda duch keladigan barcha 
g‗ov va to‗siqlarni yengish jarayonida har bir o‗zbekistonlik 
uchun eng ta‘sirchan qurolga aylanadigan kuch – bu xalqimizning 
huquqiy ongini, tafakkurini tarbiyalash, huquqiy madaniyatini 
oshirish, odamlar qalbida erkinlik va mas‘uliyat tuyg‗ularini qaror 
toptirishga xizmat qiladi. Huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini 
barpo etish bosh maqsadimiz ekan, huquqiy savodxonlikning 
mukammal zamonaviy tizimini yaratish birinchi darajali 
vazifalarimizdan biri bo‗lmog‗i lozim. Darhaqiqat ushbu tadbirlar 
pirovard natijada, jamoat tartibi va intizomini mustahkamlashga, 
milliy huquqiy davlatchilikni, yuqori darajadagi huquqiy 
madaniyatni shakllantirishga xizmat qilishi muqarrar. Umuman 
olganda, ushbu davlat dasturi mamlakatimizdagi barcha davlat 
organlari va jamoat birlashmalarining jamiyatda huquqiy 
madaniyatni yuksaltirishni yanada takomillashtirish, aholi 
o‗rtasida huquqiy bilimlar targ‗ibotini kuchaytirish borasidagi 
ishlarini yanada jadal, keng miqyosda va tartibli tashkil etishlari 
uchun asos bo‗ladi.