ŞƏhla məHƏMMƏd qizi rzayeva leyla zakir qizi əLİyeva
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Razılıqların tipləri Müqavilələrin tipləri müxtəlif sferalarda fərdlərin fəaliy- yətini tənzimləyir. Hər bir fərd öz gündəlik həyatında bu tip- lərin hər hansı bir forması daxilində hərəkət edə bilər. Fərdlərin 310 fəaliyyətini tənzimləyən yeddi belə tip mövcuddur. Həmin tip- lər aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (bax: cədvəl 2). Cədvəl 2. Müqavi- lələrin tipləri Əsas davranış Normaları Predmet dünyası İnforma- siyanın mənbəyi Vaxt vektoru Fəaliy- yət sferası- na misal Bazar Başqa fərdlərin tələ- batını ödəmək məqsədilə faydalı- lığın maksimumlaş- dırılması Əmtəələr və pullar Qiymətlər Həqiqi- liyə səmt- ləşmə Klassik bazar Sənaye İstehsal proseslə- rinin fasiləsiz təin olunması, insanlar arasında qarşılıqlı fəaliyyətin texnolo- giyasının tələbərinə tabe etdirilməsi Texno- loji ava- danlıqlar Standart- lar Gələcək sövdələş- mələr bu günün la- yihələri- dir (plan- laşma) Hərbi- sənaye komp- leksi Ənənəvi Təkrar istehsalı ənənəvi təmin etmək, yaşlılıq prin- sipi Ölkənin predmetl əri Adətlər, ənənələr Sövdələş mələr keçmişin plan- larıdır Ailə Vətəndaş Fərdi maraqların kollektiv maraqlara tabe edilməsi, səmtləşmənin qarşı- lıqlı fəaliyyəti üçün Paretto optimumu mövcuddur İctimai nemətlər Qanun Bu günə səmt- ləşmə Siyasi sfera İctimai rəy Məşhurluğa nail ol- maq, ictimai diq- qətin cəlb olunmaşı Nüfuz predmeti Şaiə Bu günə səmtləş mə Kütləvi infor- masiya vasitə- ləri Yaradıcı fəaliyyət Oxşarı olmayan no- vatorluq nəticəsinə nail olmaq Kəşf etmək Aydınlaş- dırma, Işıqlan- dırma Diskret bəxt Yaradıcı fəaliy- yət Ekologiya Təbiətin harmoni- yasını təmin etmək, Təbiət obyekt- Bizi əhatə edən mü- Vaxtın tsiklləri: Təbiəti müdafiə 311 insanların fəaliyyəti- nin ekologiyanın tələblərinə tabe etdi- rilməsi ləri hitin vəziyyəti haqqında informa- siya təbiət tsiklləri fəaliy- yəti Göstərdiyimiz cədvəli izah edək: Müqavilə (razılaşma) elementi kimi predmet dünyası de- dikdə maddi obyektlərin məcmuu vasitəsilə qarşılıqlı fəaliyyə- ti nəzərdə tutulur. Nəzərə alınarsa ki, informasiya qarşılıqlı fəaliyyəti həyata keçirmək üçün zəruridir, onda hər bir tipin spesifik xüsusiyyətləri vardır. Buna görə də biz hər bir tipin müxtəlif mənbələrinin izahını təshih etməliyik. Vaxt vektoru dedikdə isə müvəqqəti nəzərdə tutulan (indiki, gələcək və keçmiş) istiqamətlər nəzərdə tutulur. Fəaliyyət sferası dedikdə isə müəyyən bir əsas üzərində dayanan razılaşmalar nəzərdə tutulur. Bunlar şərti xarakter daşıyırlar. Məsələn, eyni bir bazar klassik bazar, ənənəvi bazar (lokal bazar, yarmarka), razılıq və ya ictimai fikrin rəyi (fond bazar) nəticəsində yarana bilər. Müqavilələrin nisbəti Biz bu paraqrafda müqavilələrin (razılaşmaların) nisbətini şərh edəcəyik. Çünki bu problem çox mühümdür, ona görə ki, hər bir individ bütün razılaşmalar çərçivəsi daxilində fəaliyyət göstərə bilər. O özünün razılığı ilə “müxtəlif oyun qaydaları” ilə oyna- ya, alıcı, vətəndaş, ixtisaslı kadr, nümunəvi ailə başçısı kimi çıxış edə bilər. Məsələ isə onunla qəlizləşir ki, bir çox fəaliyyət sferaları müxtəlif razılaşmalarla həmsərhəddir. Məsələn, hər hansı bir firma iki sövdələşmənin kəsişdiyi sərhəddədir. On- lardan biri bazar (məhsul satışı, qiymətlilik siyasəti və s.), di- gəri isə industriya (xüsusilə istehsal fəaliyyəti) istehsal edir. Xalis iqtisadi planda qovşuqda yerləşən razılaşmalarda ziddiy- yətlər yaranır. Fərdlər bu ziddiyyətləri aradan qaldıra bilmirlər. 312 Digər tərəfdən isə fərdlər öz kontragentlərinə qarşı düzgün fikirlər irəli sürə bilmirlər. Yuxarıda qeyd etdiklərimizlə əlaqədar olaraq razılaşma- ların nisbətini aşağıdakı variantlar daxilində təhlil etmək olar: 1) Ekspansiya-razılaşmaların nisbətidir. Ekspansiyada qarşılıqlı təşkilatın fəaliyyəti başqa bir sferada fəaliyyət göstə- rib sonradan razılıqların normaları əsasında həmin sferaya qa- yıdırlar. Məsələn, siyasi sfera siyasi bazara çevrilə bilər. Belə bir şəraitdə vətəndaş normaları üzrə razılaşmalar bazar nor- maları vasitəsilə sıxışdırılır. Qeyd edək ki, bazar razılaşmaları çox qorxuludur. Bazar razılaşmalarının ekspansiyası cəmiy- yətin sabit inkişafını pozur, cəmiyyətin sərvətini qeyri-bərabər bölür, onun özünü isə siyasi hakimiyyətin istifadə edəcəyi amillərə çevirir. 2) Təmas-eyni qarşılıqlı fəaliyyət göstərən sazişlər nisbəti ola bilsin ki, bir-birini inkar edən normalar əsasında həyata keçirilir. Klassik misal olaraq qan verməni (donor) göstərək ki, bunu da ilkin olaraq K.Errou tədqiq etmişdir. Adətən qan ya pula görə verilir, ya da bazar əlaqələri bunu tələb edir. Qan pul- suz da verilir: bunun səbəbi əhalinin həmrəyliyidir. Belə bir vəziyyət onunla əlaqədardır ki, qan vermək üçün fərdlərin qarşılıqlı münasibəti yoxdur, digər tərəfdən isə fərdlər arasında qan vermək üçün qeyri-müəyyənlik mövcuddur. Qan verməni aşağıdakı model vasitəsilə daha aydın gös- tərmək olar (bax: cədvəl 3): Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|