Sh. Sh. Olimov, Sh. X. Samiyeva
Yüklə 6,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqning tovush madaniyatini, grammatik qurilishini rivojlantishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish. Maktabgacha taʻlim yoshidagi bolalarning nutqini rivojlantirish alohida ahamiyatga ega. Inson oʻz fikrlarini ifodalash va boshqalarning fikrlarini tushunish uchun ona tilidan foydalanadi. Nutqni egallash bolaga bevosita va bilvosita (hikoya, badiiy ertak, tarbiyachining tushuntirishi…) yoʻl bilan borliq haqida bilimlar hosil qilishga imkon beradi. Maktabgacha taʻlim muassasasida lugʻat boyligini oshirish, soʻzning grammatik tuzilishini shakllantirish, bogʻlanishli nutqni rivojlantirish vazifalari hal etiladi. Maktabgacha taʻlim yoshidagi bolalarda nutq madaniyatini 120 rivojlantirishga doir quyidagi vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish lozim: 1) tovushlarni toʻgʻri talaffuz qilishni shakllantirish (bolada avvalo, nutqni eshitish shakllanadi, keyinroq taqlid asosida talaffuzni egallaydi); 2) aniq talaffuzni hosil qilish (soʻz va soʻz birikmalarini dona- dona va aniq talaffuz qilish); 3) soʻzni talaffuz qilganda urgʻuni toʻgʻri qoʻyish ustida ishlash; 4) nutqni orfoepik jihatdan toʻgʻriligi ustida ishlash; 5) nutq surʻatini rivojlantirish; 6) nutqning ifodaliligini shakllantirish; 7) nutqiy aloqa koʻnikmalarini shakllantirish; 8) eshitish koʻnikmalarini shakllantirish; 9) toʻgʻri nafas olishni shakllantirish; 10) oʻz fikrini erkin va izchil bayon etish koʻnikmasini shakllantirish. Maktabgacha taʻlim yoshidagi bolalar nutqini rivojlantirishda tovush madaniyati alohida oʻrin tutadi. Nutqning tovush madaniyati oʻz mohiyatiga koʻra nutq madaniyatining tarkibiy qismidir. Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqning tovush madaniyatini shakllantirish uchun quyidagi vazifalarni hal etish lozim: 1) bolalarning fonematik eshitishi, mazkur surʻat va ohangni idrok eta olish qobiliyatini hikoya, badiiy ertak, tarbiyachining tushuntirishi asosida asta-sekin rivojlantirib borish; 2) taqlidiy harakatlar asosida artikulatsion apparatni rivojlantirish; 3) iboralar vositasida erkin gapira olish qobiliyatini shakllantirish; 4) muomala sharoitiga bogʻliq ravishda ovoz balandligi yoki pastligini boshqara olishni tarbiyalash; 5) ona tilidagi barcha tovushlarni toʻgʻri talaffuz qilishga oʻrgatish; 6) har bir tovush, shuningdek, soʻz va iboralarni aniq va ravon talaffuz qilish; 7) soʻzlarni adabiy til qoidalariga muvofiq talaffuz qilishga oʻrgatib borish; 8) syujetli rolli faoliyat asosida nutqning maromli surʻatini shakllantirish; |